پرسش :

خداوند چند فرشته برای بشارت عیسی، بر حضرت مریم فرستاد؟ آیا در مورد تعداد فرشتگان تناقضی در قرآن رخ داده است؟

پاسخ :
شرح پرسش:
قرآن در مورد باردار شدن مریم و میلاد مسیح در (سوره 3 آیه 42 و 45) راجع به چندین فرشته صحبت می‌‌کند اما در (سوره 19 آیه 17-21) تنها از یک فرشته صحبت می‌‌کند. بالأخره خداوند چند فرشته برای مریم فرستاده بود؟

پاسخ:
در جای خود در علم منطق ثابت شده است که تناقض شرایطی دارد؛ از جمله این شرایط این است که در زمان واحد و در مکان واحد باشد. در حالی‌‌که روشن است جایگاه و زمان صحبت کردن فرشتگان با حضرت مریم(س) تفاوت می‌‌کند. در یک زمانی و یا در یک مکانی گروهی از فرشتگان با حضرت مریم سخن گفتند و بعد از فاصله زمانی و یا مکانی فرشته دیگر به تنهایی با آن‌حضرت صحبت کرد؛ و این نوع بیان هیچ‌‌گونه تعارضی با هم ندارند.
در سوره‌ی آل عمران در آیه 42 و 43 از دوران شکوفایی و برومندی حضرت مریم(س) سخن می‌‌گوید. فرشتگان طهارت و برگزیدگی او نسبت به تمام زنان جهان را به او بشارت داده و به شکرانه این نعمت‌‌‌های بزرگ دستوراتی به او می‌‌دهند: «اى مریم، فرمان‌‌بر پروردگار خود باش و سجده کن و با رکوع ‏کنندگان رکوع نما». این دستور از جانب فرشتگان موجب حضور حضرت مریم(س) در بین نمازگزاران معبد و خواندن نماز گروهی با آنان می‌‌گردد.[1]
بدون شک این فراز از سخن در اوایل پرورش این بانوی بزرگ(مریم) بوده است؛ زیرا پس از آن در آیه‌ی 44 اشاره‌‌ای به داستان سرپرستی مریم(س) توسط بزرگان معبد نموده و به پیامبر اسلام(ص) می‌‌فرماید: «(اى پیامبر!) این، از خبرهاى غیبى است که به تو وحى مى‌‏کنیم و تو در آن هنگام که قلم‌هاى خود را (براى قرعه‌‏کشى) به آب مى‌‏افکندند تا کدامیک کفالت و سرپرستى مریم را عهده‌‏دار شود، و (نیز) به هنگامى که (دانشمندان بنى اسرائیل، براى کسب افتخار سرپرستى او) با هم کشمکش داشتند، حضور نداشتى و همه اینها، از راه وحى به تو گفته شد)».
و در آخر در آیه 45 فرشتگان بشارت ولادت آن کودک با عظمت را دادند؛ ولی به یقین هنوز زمان تولد نرسیده بود؛ زیرا بعد از سخن گفتن فرشتگان، در پاسخ این بشارت، حضرت مریم دیگر با این فرشتگان صحبت نکرد. او مجذوب ذات پاک حق شد و واسطه‌‌ها را از میان برداشت و یک‌پارچه با مبدأ عالم هستی پیوند گرفت و بی‌هیچ واسطه‌‌ای از آنچه می‌‌خواست گفت و از آنچه می‌‌بایست شنید.[2] به همین دلیل در آیه ۴۷ می‌‌خوانیم که خداوند نیز پاسخ او را به شکل مستقیم بیان نمود: «[مریم] گفت: پروردگارا، چگونه مرا فرزندی خواهد بود با آن‌که بشری به من دست نزده است؟ گفت: چنین است [کار پروردگار]. خدا هر چه بخواهد می‌‌آفریند چون به کاری فرمان دهد، فقط به آن می‌‌گوید: «باش» پس مى‏‌‌باشد».
اما در آیات سوره مریم(س) چنین بیان می‌‌شود که حضرت مریم(س) برای یافتن مکانی خالی از هرگونه هیاهو که به راز و نیاز با خدای خود بپردازند و چیزی او را از یاد محبوب غافل نکند، به طرف شرق بیت‌المقدس (آن معبد بزرگ) نقل ‌مکان نمود؛ زیرا که محلی آرام‌تر یا از نظر تابش آفتاب پاک‌تر و مناسب‌تر بود. چنانچه در سوره‌ی مریم آیه 16 می‌‌خوانیم: «در این کتاب (آسمانى قرآن) از مریم یاد آر آن هنگام از خانواده‌اش جدا شد و در ناحیه شرقى قرار گرفت».
معلوم است که این نقل‌ مکان حضرت مریم(س) با فاصله‌ی زمانی از دستور فرشتگان که در آیات سوره آل عمران بیان شد و او را دعوت به نماز و سجود و رکوع نمودند، رخ داده است.
در نهایت بعد از رفتن به مکان دور میان خود و دیگران حجابی افکند تا خلوت‌گاه او از هر نظر کامل شود؛ و در آن‌جا بود که فرشته‌ی وحی بر او نازل گردید: «و در برابر آنان پرده‌‏اى بر خود گرفت. پس روح خود را به سوى او فرستادیم تا به [شکل‏] بشرى بى‌‏عیب و نقص بر او نمایان شد». حال این حجاب به چه انگیزه بود؟ در قرآن نیامده است؛ آیا برای تطهیر و غسل بود یا برای عبادت بود؟ یا بشارت‌‌های قبلی و یا الهام الهی و امداد غیبی او را به آن مکان کشانده بود.
پس روشن می‌‌گردد سخن گفتن فرشتگان به طور دسته ‌جمعی با حضرت مریم با سخن گفتن فرشته روح با حضرت مریم فاصله زمانی و مکانی بینشان وجود داشته است؛ و هیچ تعارض و تناقضی وجود ندارد؛ چون همان طور که گفته شده است در تناقض شرط است هم در زمان واحد باشد و هم در مکان واحد؛ یعنی همان آن که جمعی از فرشتگان با حضرت مریم سخن گفته بودند، در همان حال و همان آن فرشته روح با او سخن بگوید، ولی در این‌جا در چند زمان بوده است.
نکته: بر فرض این‌که تمام سخن گفتن فرشتگان و فرشته روح در آن واحد باشد، باز هم تناقض نیست؛ زیرا در تناقض وحدت موضوع شرط است و باید نفی و اثبات بین دو قضیه باشد. در این‌جا وحدت موضوع وجود ندارد در یک قضیه گروهی از فرشتگان با حضرت مریم صحبت کردند و فرضاً در همان حال فرشته روح با حضرت صحبت کرد و این مسئله در عالم تجرد است و القاء مطالب از ناحیه آنها به فردی که شایستگی گرفتن آن‌را دارد و دستگاه گیرندگی معنوی دارد، کار محالی نیست؛ که هر کدام از آنها (چه فرشتگان دسته ‌جمعی و چه فرشته روح) هر کدام مطالب مورد نظر خود را به حضرت مریم، در آن واحد القاء نمایند.

پی نوشتها:
[1]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج2، ص543، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1374ش.
[2]. البته سخن گفتن غیر پیامبر با خدا هرگاه به صورت وحی و بیان تشریع نباشد اشکال ندارد.
منبع: www.islamquest.net