پرسش :
چرا تنها بعد از خرده‌گیری یهودیان، تغییر قبله رخ داد و از ابتدا کعبه به عنوان قبله معرفی نشد؟
پاسخ :
کعبه، قبله حضرت ابراهیم(ع) و اولین نماد توحید بود، امّا باید توجه داشت که خداوند تمام جهات و سمت‌ها را پرکرده به هر طرف که انسان روى کند در مقابل خدا ایستاده است و چنان نیست که خدا در جهت معینى مانند بیت المقدس باشد که اگر روى به آن سمت نکردى از خدا روى گردانیدهاى، بلکه خداوند در همه جا هست و قبله یک موضوع قراردادى و اعتبارى است و هر کجا را خداوند تعیین کند، همانجا قبله محسوب مىشود. حال ممکن است مصلحت اقتضا کند که زمانى یک سمت و زمانى سمت دیگر قبله باشد. البته در موضوع تغییر قبله مسلمانان مصالحى در کار بوده که به آن اشاره خواهد شد.[1]
1. در برخی اوقات اتفاقی مثل تغییر قبله توجه‌ها را جلب می‌کند و اهمیت آن‌را دو چندان می‌کند و موجب پرس و جو و ماندگاری می‌شود.
2. کعبه بت خانه شده بود، بر این اساس نماز به سوی کعبه یک نوع بها دادن به بت‌پرستان بود، بر این اساس، دستور داده شد مسلمانان موقتاً به سوى بیت المقدس نماز بخوانند تا به این ترتیب صفوف خود را از مشرکان جدا کنند.
اما هنگامى که پیامبر اسلام(ص) به مدینه هجرت کردند و تشکیل حکومت و ملتى دادند و صفوف آنها از دیگران کاملاً مشخص شد و از طرفی، خرده‌گیری‌هایی نیز از جانب یهودیان مطرح می‌شد، دیگر ادامه این وضع ضرورت نداشت. در این هنگام مسلمانان به سوى کعبه قدیمىترین مرکز توحید و پرسابقهترین کانون انبیاء باز گشتند.
3. بدیهى است هم نماز خواندن به سوى بیت المقدس براى آنها که خانه کعبه را سرمایه معنوى نژاد خود مىدانستند مشکل بود، و هم بازگشت به سوى کعبه بعد از بیت المقدس بعد از عادت کردن به قبله نخست.
پس مقصود از تغییر قبله، آزمایشی بود برای جداسازی مؤمنان و منافقان:
«لِنَعْلَمَ مَنْ یَتَّبِعُ الرَّسُولَ».[2] تا این‌که تمییز داده شود مطیع از عاصى و مؤمن از منافق.[3]
به سخن دیگر، تشریع احکام جز به دلیل مصالحى که برگشت به تربیت و تکمیل مردم می‌کند صورت نمىگیرد.
منظور از تشریع احکام هم تربیت و تکمیل مردم است، و هم جداسازى مؤمنان از غیر مؤمنان، و هم مشخص کردن فرمانبران از عاصیان متمرد.[4]
مسلمانان به این وسیله در بوته آزمایش قرار گرفتند، تا آنچه از آثار شرک در وجودشان است در این کوره داغ بسوزد، و پیوندهاى خود را از گذشته شرک‌آلودشان ببرند و روح تسلیم مطلق در برابر فرمان حق در وجودشان پیدا گردد.[5]
4. مسجد الاقصی و یا قبله اول مسلمانان نیز بعد از تغییر قبله از ارزشش کاسته نشد، بلکه تنها تغییر شرایط بود که مسلمانان را به سمت اولین نماد توحید برگرداند.
پی نوشتها:
[1]. جعفرى، یعقوب، کوثر، ج1، ص 372، بی‌جا، بی‌تا.
[2]. بقره، 143.
[3]. امین بانوى اصفهانى، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج 2، ص 113، تهران، نهضت زنان مسلمان، 1361.
[4]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ترجمه، موسوى همدانى، سید محمد باقر، ج1، ص 488، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، 1374ش.
[5]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج1، ص 486، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
منبع: www.islamquest.net
کعبه، قبله حضرت ابراهیم(ع) و اولین نماد توحید بود، امّا باید توجه داشت که خداوند تمام جهات و سمت‌ها را پرکرده به هر طرف که انسان روى کند در مقابل خدا ایستاده است و چنان نیست که خدا در جهت معینى مانند بیت المقدس باشد که اگر روى به آن سمت نکردى از خدا روى گردانیدهاى، بلکه خداوند در همه جا هست و قبله یک موضوع قراردادى و اعتبارى است و هر کجا را خداوند تعیین کند، همانجا قبله محسوب مىشود. حال ممکن است مصلحت اقتضا کند که زمانى یک سمت و زمانى سمت دیگر قبله باشد. البته در موضوع تغییر قبله مسلمانان مصالحى در کار بوده که به آن اشاره خواهد شد.[1]
1. در برخی اوقات اتفاقی مثل تغییر قبله توجه‌ها را جلب می‌کند و اهمیت آن‌را دو چندان می‌کند و موجب پرس و جو و ماندگاری می‌شود.
2. کعبه بت خانه شده بود، بر این اساس نماز به سوی کعبه یک نوع بها دادن به بت‌پرستان بود، بر این اساس، دستور داده شد مسلمانان موقتاً به سوى بیت المقدس نماز بخوانند تا به این ترتیب صفوف خود را از مشرکان جدا کنند.
اما هنگامى که پیامبر اسلام(ص) به مدینه هجرت کردند و تشکیل حکومت و ملتى دادند و صفوف آنها از دیگران کاملاً مشخص شد و از طرفی، خرده‌گیری‌هایی نیز از جانب یهودیان مطرح می‌شد، دیگر ادامه این وضع ضرورت نداشت. در این هنگام مسلمانان به سوى کعبه قدیمىترین مرکز توحید و پرسابقهترین کانون انبیاء باز گشتند.
3. بدیهى است هم نماز خواندن به سوى بیت المقدس براى آنها که خانه کعبه را سرمایه معنوى نژاد خود مىدانستند مشکل بود، و هم بازگشت به سوى کعبه بعد از بیت المقدس بعد از عادت کردن به قبله نخست.
پس مقصود از تغییر قبله، آزمایشی بود برای جداسازی مؤمنان و منافقان:
«لِنَعْلَمَ مَنْ یَتَّبِعُ الرَّسُولَ».[2] تا این‌که تمییز داده شود مطیع از عاصى و مؤمن از منافق.[3]
به سخن دیگر، تشریع احکام جز به دلیل مصالحى که برگشت به تربیت و تکمیل مردم می‌کند صورت نمىگیرد.
منظور از تشریع احکام هم تربیت و تکمیل مردم است، و هم جداسازى مؤمنان از غیر مؤمنان، و هم مشخص کردن فرمانبران از عاصیان متمرد.[4]
مسلمانان به این وسیله در بوته آزمایش قرار گرفتند، تا آنچه از آثار شرک در وجودشان است در این کوره داغ بسوزد، و پیوندهاى خود را از گذشته شرک‌آلودشان ببرند و روح تسلیم مطلق در برابر فرمان حق در وجودشان پیدا گردد.[5]
4. مسجد الاقصی و یا قبله اول مسلمانان نیز بعد از تغییر قبله از ارزشش کاسته نشد، بلکه تنها تغییر شرایط بود که مسلمانان را به سمت اولین نماد توحید برگرداند.
پی نوشتها:
[1]. جعفرى، یعقوب، کوثر، ج1، ص 372، بی‌جا، بی‌تا.
[2]. بقره، 143.
[3]. امین بانوى اصفهانى، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج 2، ص 113، تهران، نهضت زنان مسلمان، 1361.
[4]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ترجمه، موسوى همدانى، سید محمد باقر، ج1، ص 488، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، 1374ش.
[5]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج1، ص 486، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
منبع: www.islamquest.net
