پرسش :
اگر شخصی در حقمان بدی کرد، مجاز هستیم با بیان آن برای دیگران خود را سبک کنیم یا این که این امر غیبت و یا گناه دیگر محسوب شده و حرام است؟
پاسخ :
غیبت از گناهان بزرگ و مورد نهی شدید اسلام است. اما حرمت آن عمومیت نداشته، بلکه در بعضی موارد استثنا و حلال شمرده شده است. این حکم از قرآن و روایات به دست می آید: «خدا دوست نمىدارد که کسى با گفتار زشت به عیب خلق صدا بلند کند، مگر آنکه ظلمى به او رسیده باشد». [1] بر اساس این آیه، غیبت به عنوان درخواست کمک، مجاز شمرده شده است تا این که بتوان از مظلوم در مقابل ظالم دفاع کرده و ظالم را رسوا کنیم.
ذیل آی ه ذکر شده، روایتی نیز نقل شده که مصداقی از ستم های اجتماعی را بیان می کند:
«کسی که عده ای را به مهمانی دعوت کند اما در پذیرایی از آنان کوتاهی کند، مصداقی از این ستمکاران (مذکور در آیه) است و اگر بعدها میهمانان کوتاهی او را یادآور شوند، گناهی متوجهشان نیست». [2]
این روایت اگرچه در یک مورد خاص است، اما می توان حکم آن را به موارد مشابه عمومیت داد و تمام مواردی که ستم و اجحافی متوجه افراد شده است را نیز مصادیق دیگری از این روایت برشمرد.
با این وجود، در این مورد باید نهایت احتیاط را لحاظ کرد و در هر مورد خود را مظلوم نپنداشت؛ زیرا در بسیاری موارد به اشتباه گمان ظلم می رود، بدون این که ستمی در واقع وجود داشته باشد.
از طرفی اگر ما ستم های دیگران به خود را نادیده گرفته و از آن گذشت نماییم، راه را برای عفو و بخشش پروردگار در مورد گناهان خویش هموار می کنیم، چنانچه در قرآن می خوانیم: «افراد با ایمان باید گذشت و چشم پوشی کنند. آیا دوست ندارید که خدا گناهانتان را ببخشد؟! البته او بخشنده و مهربان است». [3] بر این اساس باید دانست «همان گونه که خداوند "ستار العیوب" است دوست ندارد که افراد بشر پردهدرى کنند و عیوب مردم را فاش سازند و آبروى آنها را ببرند- به علاوه می دانیم هر انسانى معمولاً نقاط ضعف پنهانى دارد که اگر بنا شود این عیوب اظهار گردد، یک روح بدبینى عجیب بر سراسر جامعه سایه مىافکند، و همکارى آنها را با یکدیگر مشکل می سازد، بنابراین، به خاطر استحکام پیوندهاى اجتماعى و هم به جهت رعایت جهات انسانى، لازم است بدون در نظر گرفتن یک هدف صحیح پردهدرى نشود». [4] علاوه بر این احتیاط نیز حکم می کند انسان دست به این کار نزند؛ زیرا بسیاری از مواردی که ما ذهنیت منفی نسبت به شخصی داریم موضوعی است که تنها بر اثر سوء تفاهم پیش آمده و همچنین حتی اگر مطابق واقع نیز بوده باشد، در بسیاری از موارد زیاده روی در نقل ستمی که بر انسان وارد شده سرانجام خوشی نخواهد داشت و به فرموده امام صادق (ع): یک فرد گاهی مورد ستم قرار می گیرد، اما در نفرین بر ظالم تا حدی زیاده روی می کند که پروردگار خود او را نیز از ستمکاران به شمار می آورد. [5]
پی نوشتها:
[1]. نساء، 148.
[2]. شیخ حر عاملى، وسائل الشیعة، ج 12، ص 289، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، 1409 ق.
[3]. نور، 22.
[4]. مکارم شیرازى ناصر، تفسیر نمونه ج 4، ص 184، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، تهران، 1374.
[5]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 333، ح 17، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 هـ ش.
منبع: www.islamquest.net
غیبت از گناهان بزرگ و مورد نهی شدید اسلام است. اما حرمت آن عمومیت نداشته، بلکه در بعضی موارد استثنا و حلال شمرده شده است. این حکم از قرآن و روایات به دست می آید: «خدا دوست نمىدارد که کسى با گفتار زشت به عیب خلق صدا بلند کند، مگر آنکه ظلمى به او رسیده باشد». [1] بر اساس این آیه، غیبت به عنوان درخواست کمک، مجاز شمرده شده است تا این که بتوان از مظلوم در مقابل ظالم دفاع کرده و ظالم را رسوا کنیم.
ذیل آی ه ذکر شده، روایتی نیز نقل شده که مصداقی از ستم های اجتماعی را بیان می کند:
«کسی که عده ای را به مهمانی دعوت کند اما در پذیرایی از آنان کوتاهی کند، مصداقی از این ستمکاران (مذکور در آیه) است و اگر بعدها میهمانان کوتاهی او را یادآور شوند، گناهی متوجهشان نیست». [2]
این روایت اگرچه در یک مورد خاص است، اما می توان حکم آن را به موارد مشابه عمومیت داد و تمام مواردی که ستم و اجحافی متوجه افراد شده است را نیز مصادیق دیگری از این روایت برشمرد.
با این وجود، در این مورد باید نهایت احتیاط را لحاظ کرد و در هر مورد خود را مظلوم نپنداشت؛ زیرا در بسیاری موارد به اشتباه گمان ظلم می رود، بدون این که ستمی در واقع وجود داشته باشد.
از طرفی اگر ما ستم های دیگران به خود را نادیده گرفته و از آن گذشت نماییم، راه را برای عفو و بخشش پروردگار در مورد گناهان خویش هموار می کنیم، چنانچه در قرآن می خوانیم: «افراد با ایمان باید گذشت و چشم پوشی کنند. آیا دوست ندارید که خدا گناهانتان را ببخشد؟! البته او بخشنده و مهربان است». [3] بر این اساس باید دانست «همان گونه که خداوند "ستار العیوب" است دوست ندارد که افراد بشر پردهدرى کنند و عیوب مردم را فاش سازند و آبروى آنها را ببرند- به علاوه می دانیم هر انسانى معمولاً نقاط ضعف پنهانى دارد که اگر بنا شود این عیوب اظهار گردد، یک روح بدبینى عجیب بر سراسر جامعه سایه مىافکند، و همکارى آنها را با یکدیگر مشکل می سازد، بنابراین، به خاطر استحکام پیوندهاى اجتماعى و هم به جهت رعایت جهات انسانى، لازم است بدون در نظر گرفتن یک هدف صحیح پردهدرى نشود». [4] علاوه بر این احتیاط نیز حکم می کند انسان دست به این کار نزند؛ زیرا بسیاری از مواردی که ما ذهنیت منفی نسبت به شخصی داریم موضوعی است که تنها بر اثر سوء تفاهم پیش آمده و همچنین حتی اگر مطابق واقع نیز بوده باشد، در بسیاری از موارد زیاده روی در نقل ستمی که بر انسان وارد شده سرانجام خوشی نخواهد داشت و به فرموده امام صادق (ع): یک فرد گاهی مورد ستم قرار می گیرد، اما در نفرین بر ظالم تا حدی زیاده روی می کند که پروردگار خود او را نیز از ستمکاران به شمار می آورد. [5]
پی نوشتها:
[1]. نساء، 148.
[2]. شیخ حر عاملى، وسائل الشیعة، ج 12، ص 289، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، 1409 ق.
[3]. نور، 22.
[4]. مکارم شیرازى ناصر، تفسیر نمونه ج 4، ص 184، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، تهران، 1374.
[5]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 333، ح 17، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 هـ ش.
منبع: www.islamquest.net
