پرسش :
براى شادى و آرامش روح میّت انجام چه کارهایی شایسته است؟
پاسخ :
پاسخ اجمالی:
با صبر بر مصیبت، و توجه به آثار آن و تفکر و درک در این امر که مرگ برای همه بوده و حقّ است، می توان مصیبت ها را بر خود آسان نمود.
برخی از اعمال مستحبی برای اشخاص فوت شده عبارت اند از: خواندن نماز وحشت در شب اول قبر، صدقه، دعا و خواندن قرآن. گفتنی است که نماز وحشت در شب اول قبر مستحب بوده، نه در همه شبها. به جای آن در سایر اوقات بهتر است به کارهای مستحبی دیگری برای آنان پرداخته شود.
پاسخ تفصیلی:
آسان شدن مصیبتها برای شخص مصیبت زده راههایی را می طلبد که مهم ترین آن بیان می شود:
الف) صبر بر مصیبت
صبر [1] یاور آدمی در زندگی است. یکی از اقسام صبر، صبر بر مصیبت بوده [2] که در آیات و احادیث دارای ارزش و ثواب بوده و توجه به آثار آن می تواند، یکی از راههایی باشد که غم و اندوه مرگ نزدیکان را بر انسان سبک نماید. در این جا به چند نمونه از آیات و احادیث اشاره می شود:
1. خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: «سلام بر شما بخاطر صبر و استقامتتان! چه نیکوست سرانجام آن سرا (ى جاویدان)». [3] «قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و کاهش در مالها و جانها و میوهها، آزمایش مىکنیم و بشارت ده به استقامتکنندگان! آنها که هر گاه مصیبتى به ایشان مىرسد، مىگویند: ما از آنِ خدائیم و به سوى او بازمىگردیم! اینها، همانها هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده و آنها هستند هدایتیافتگان». [4]
2. امام علی (ع) می فرماید: «از افزونترین دور اندیشى صبر کردن بر مصیبتها است». [5]
«از گنجهاى ایمان صبر بر مصیبتها است». [6] «صبر بر مصیبتها، [آدمی] را به مراتب شریف و بلند می رساند». [7]
ب) تفکر و درک واقعیت مرگ
باید این واقعیت را درک کرد و در آن اندیشید که مرگ برای همه بوده و حق است: «هر انسانى مرگ را مىچشد، سپس شما را بسوى ما باز مىگردانند». [8] همه موجودات از آنجایی که تجلّی حق تعالی هستند، و از اویند سر انجام هم به سوی او باز می گردند: «ما از آنِ خدائیم و به سوى او بازمىگردیم». [9]
از جمله آثار ایمانِ انسان به خدا، بیان این جمله شریف در قرآن کریم بوده که به هنگام ناگوارى و مصیبت، توجّه به مفاد آیه شریفه و تلقین آن به خود، قلب را تسکین بخشیده، و آرامش میدهد، و به هر اندازه این تلقین به حقیقت نزدیکتر باشد، بیشتر تزلزل خاطر را برطرف نموده و دل را وقار و آرامش خواهد داد.
ج) انجام اعمال نیک برای مردگان
در احادیث سفارش به انجام اعمالی برای مردگان شده که برخی از آنان طبق شرایطی واجب و برخی هم مستحب است. به نمونه هایی از اعمال مستحبی که در روایات به آن سفارش شده اشاره می شود:
یک. صدقه دادن: یکى از افراد بنى ساعده که مادرش از دنیا رفته بود، به رسول اکرم (ص) عرض کرد: در غیاب من، مادرم از دنیا رفته اگر من براى او چیزى صدقه بدهم نفعش عاید وى مىشود. آن حضرت فرمود: بلى. [10]
دو. خواندن قرآن: پیامبر اکرم (ص) فرمود: «هر کس به قبرستان گذر کند و یازده مرتبه «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» [سوره توحید] را بخواند و ثواب آن را به مردهها ببخشد، به تعداد اموات به او اجر مىدهند». [11]
سه. انجام کارهای نیک: امام صادق (ع) فرمود: «...صدقه، دعا و نیکى به میت مىرسد و اجرش را به کننده این کارها و میت می دهند». [12] «هر مسلمانى به نیابت از اموات عمل خیری انجام دهد، خداى تعالى پاداش وى را چند برابر نماید و مردگان را از آن بهرهمند سازد». [13]
چهار. خواندن نماز وحشت: مستحبّ است در شب اول قبر، دو رکعت نماز وحشت (نماز هدیه میّت در شب دفن [14] ) براى میّت بخوانند و دستورش در رساله های عملیه مراجع تقلید بیان شده است. [15] بنابراین، نماز وحشت در شب اول قبر مستحب بوده نه همه شبها، و می توان در اوقات دیگر اعمال دیگری همانند آنچه ذکر شد برای مادر خود خوانده تا روحش در آرامش باشد.
پی نوشتها:
[1] برای آگاهی بیشتر نمایه «ازدیاد صبر»، islamquest.net/fa/archive/question/9091را مطالعه کنید.
[2] دیلمی، شیخ حسن، ارشاد القلوب الی الصواب، ج 1، ص 126، نشر شریف رضی، قم، چاپ اول، 1412ق.
[3] رعد، 24.
[4] بقره، 155 – 157.
[5] تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و درر الکلم، ص 283، ح 6299، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، قم، 1366 ش.
[6] همان، ص 282، ح 6298.
[7] همان، ص 262، ح 6269.
[8] عنکبوت، 57:«کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَیْنا تُرْجَعُون».
[9] بقره، 156:«إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ ».
[10] ملاحویش آل غازى، عبدالقادر ، بیان المعانی، ج 1، ص 203، مطبعة الترقى، دمشق، چاپ اول، 1382ق؛ قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ اول، 1364ش.
[11] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 10، ص 368، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق.
[12] عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعة، ج 8، ص 279، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، 1409ق.
[13] حلّی، ابن فهد، عدة الداعی، ص 146، دارالکتاب الاسلامی، قم، 1407ق.
[14] عاملی (کفعمی)، ابراهیم بن علی، المصباح، ص 411، نشر دارالرضی، قم، چاپ دوم، 1405ق؛ وسائل الشیعة، ج 8، ص 168.
[15] موسوی (امام خمینی)، سید روح الله، توضیح المسائل (محشی)، ج 1، ص 348، محقق/ مصحح: سید محمد حسین بنى هاشمى خمینى، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق.
منبع: www.islamquest.net
پاسخ اجمالی:
با صبر بر مصیبت، و توجه به آثار آن و تفکر و درک در این امر که مرگ برای همه بوده و حقّ است، می توان مصیبت ها را بر خود آسان نمود.
برخی از اعمال مستحبی برای اشخاص فوت شده عبارت اند از: خواندن نماز وحشت در شب اول قبر، صدقه، دعا و خواندن قرآن. گفتنی است که نماز وحشت در شب اول قبر مستحب بوده، نه در همه شبها. به جای آن در سایر اوقات بهتر است به کارهای مستحبی دیگری برای آنان پرداخته شود.
پاسخ تفصیلی:
آسان شدن مصیبتها برای شخص مصیبت زده راههایی را می طلبد که مهم ترین آن بیان می شود:
الف) صبر بر مصیبت
صبر [1] یاور آدمی در زندگی است. یکی از اقسام صبر، صبر بر مصیبت بوده [2] که در آیات و احادیث دارای ارزش و ثواب بوده و توجه به آثار آن می تواند، یکی از راههایی باشد که غم و اندوه مرگ نزدیکان را بر انسان سبک نماید. در این جا به چند نمونه از آیات و احادیث اشاره می شود:
1. خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: «سلام بر شما بخاطر صبر و استقامتتان! چه نیکوست سرانجام آن سرا (ى جاویدان)». [3] «قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و کاهش در مالها و جانها و میوهها، آزمایش مىکنیم و بشارت ده به استقامتکنندگان! آنها که هر گاه مصیبتى به ایشان مىرسد، مىگویند: ما از آنِ خدائیم و به سوى او بازمىگردیم! اینها، همانها هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده و آنها هستند هدایتیافتگان». [4]
2. امام علی (ع) می فرماید: «از افزونترین دور اندیشى صبر کردن بر مصیبتها است». [5]
«از گنجهاى ایمان صبر بر مصیبتها است». [6] «صبر بر مصیبتها، [آدمی] را به مراتب شریف و بلند می رساند». [7]
ب) تفکر و درک واقعیت مرگ
باید این واقعیت را درک کرد و در آن اندیشید که مرگ برای همه بوده و حق است: «هر انسانى مرگ را مىچشد، سپس شما را بسوى ما باز مىگردانند». [8] همه موجودات از آنجایی که تجلّی حق تعالی هستند، و از اویند سر انجام هم به سوی او باز می گردند: «ما از آنِ خدائیم و به سوى او بازمىگردیم». [9]
از جمله آثار ایمانِ انسان به خدا، بیان این جمله شریف در قرآن کریم بوده که به هنگام ناگوارى و مصیبت، توجّه به مفاد آیه شریفه و تلقین آن به خود، قلب را تسکین بخشیده، و آرامش میدهد، و به هر اندازه این تلقین به حقیقت نزدیکتر باشد، بیشتر تزلزل خاطر را برطرف نموده و دل را وقار و آرامش خواهد داد.
ج) انجام اعمال نیک برای مردگان
در احادیث سفارش به انجام اعمالی برای مردگان شده که برخی از آنان طبق شرایطی واجب و برخی هم مستحب است. به نمونه هایی از اعمال مستحبی که در روایات به آن سفارش شده اشاره می شود:
یک. صدقه دادن: یکى از افراد بنى ساعده که مادرش از دنیا رفته بود، به رسول اکرم (ص) عرض کرد: در غیاب من، مادرم از دنیا رفته اگر من براى او چیزى صدقه بدهم نفعش عاید وى مىشود. آن حضرت فرمود: بلى. [10]
دو. خواندن قرآن: پیامبر اکرم (ص) فرمود: «هر کس به قبرستان گذر کند و یازده مرتبه «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» [سوره توحید] را بخواند و ثواب آن را به مردهها ببخشد، به تعداد اموات به او اجر مىدهند». [11]
سه. انجام کارهای نیک: امام صادق (ع) فرمود: «...صدقه، دعا و نیکى به میت مىرسد و اجرش را به کننده این کارها و میت می دهند». [12] «هر مسلمانى به نیابت از اموات عمل خیری انجام دهد، خداى تعالى پاداش وى را چند برابر نماید و مردگان را از آن بهرهمند سازد». [13]
چهار. خواندن نماز وحشت: مستحبّ است در شب اول قبر، دو رکعت نماز وحشت (نماز هدیه میّت در شب دفن [14] ) براى میّت بخوانند و دستورش در رساله های عملیه مراجع تقلید بیان شده است. [15] بنابراین، نماز وحشت در شب اول قبر مستحب بوده نه همه شبها، و می توان در اوقات دیگر اعمال دیگری همانند آنچه ذکر شد برای مادر خود خوانده تا روحش در آرامش باشد.
پی نوشتها:
[1] برای آگاهی بیشتر نمایه «ازدیاد صبر»، islamquest.net/fa/archive/question/9091را مطالعه کنید.
[2] دیلمی، شیخ حسن، ارشاد القلوب الی الصواب، ج 1، ص 126، نشر شریف رضی، قم، چاپ اول، 1412ق.
[3] رعد، 24.
[4] بقره، 155 – 157.
[5] تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و درر الکلم، ص 283، ح 6299، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، قم، 1366 ش.
[6] همان، ص 282، ح 6298.
[7] همان، ص 262، ح 6269.
[8] عنکبوت، 57:«کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَیْنا تُرْجَعُون».
[9] بقره، 156:«إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ ».
[10] ملاحویش آل غازى، عبدالقادر ، بیان المعانی، ج 1، ص 203، مطبعة الترقى، دمشق، چاپ اول، 1382ق؛ قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ اول، 1364ش.
[11] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 10، ص 368، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق.
[12] عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعة، ج 8، ص 279، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، 1409ق.
[13] حلّی، ابن فهد، عدة الداعی، ص 146، دارالکتاب الاسلامی، قم، 1407ق.
[14] عاملی (کفعمی)، ابراهیم بن علی، المصباح، ص 411، نشر دارالرضی، قم، چاپ دوم، 1405ق؛ وسائل الشیعة، ج 8، ص 168.
[15] موسوی (امام خمینی)، سید روح الله، توضیح المسائل (محشی)، ج 1، ص 348، محقق/ مصحح: سید محمد حسین بنى هاشمى خمینى، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق.
منبع: www.islamquest.net
.jpg "روش های کاربردی گرفتن شیرینی پیاز از غذا")
.jpg "تاریک ترین نقطه جهان کجاست؟")
.jpg "رنگ هایی که در دنیا آنها را به نام ایران می شناسند")
