پرسش :

در برابر افرادی که به مدح و ستایش از انسان می پردازند، چه واکنشی باید نشان داده شود؟

پاسخ :
شرح پرسش:
بنده به لطف و عنایات خداوند متعال، افتخار مداحی اهل بیت عصمت (ع) را دارم، مستمعین و عزاداران حاضر در مجالس بنده، گاه از این جانب بسیار تعریف می کنند و سخنانی درباره بنده می گویند که انصافاً شایسته آن حرف ها نیستم، از یک سو می دانم که در علم اخلاق آمده است که مؤمن باید نفس خود را تهذیب کرده و نسبت به مدح و تعریف هایی که از او می شود بی تفاوت باشد و از سوی دیگر، دلم راضی نمی شود که در مقابل مهر و محبت آنها بی تفاوت باشم، لطفاً این جانب را راهنمایی فرمایید.

پاسخ اجمالی:
اگر افرادی از روی محبت به ستایش انسان پرداختند، خوش رویی با آنان ایرادی ندارد، البته باید مراقب بود که این مدح و ستایش، به تکبر و غرور منجر نشود، اما در برابر چاپلوسان متملّق، باید موضع سختی اتخاذ کرده و آنان را به زشتی رفتارشان آگاه ساخت.

پاسخ تفصیلی:
آنچه در علم اخلاق و خودسازی اهمیت دارد، این است که انسان از تعریف دیگران دچار عجب و خود برتر بینی نشده و از مسیر بندگی خارج نشود.
پیامبر اسلام (ص) در توصیه ای به امام علی (ع) می فرمایند: "اگر فردی در حضورت تورا مورد مدح و ستایش قرار داد، چنین بگو: خدایا! مرا بهتر از آنچه آنان می پندارند قرار ده و به خاطر سخنان ستایش آمیز آنان، مرا مؤاخذه مکن![1]
اکنون در برابر ستایش کنندگان چه باید کرد؟
باید در نظر داشت افرادی که به مدح و ستایش انسان می پردازند دو گروه عمده می باشند که برخورد با هر کدام، روش خاص خود را می طلبد:
1. گروه اول، افرادی هستند که از صمیم دل، محبت خویش را در قالب ستایش از انسان ابراز می دارند. در برابر این افراد، باید از گمان نیکشان تشکر کرده و با خوش رویی به آنان خاطر نشان کرد که به جای مدح و ستایش، برای عاقبت به خیری و باقی ماندن در راه مستقیم دعا کنند. در ضمن، با به خاطر آوردن کاستی ها و گناهان در ذهن خویشتن، این باور را در خود به وجود آورد که شاید شایسته این همه تعریف نبوده و تلاش کند که باطن خود را نیز به ظاهر خود رسانده و یا از آن فراتر ببرد.
2. گروه دوم، متملقانی چاپلوس اند که از مدح و ستایش خود، یا منفعت خویشتن را دنبال می کنند و یا وسوسه گرانی هستند که قصد نابود کردن ارزش های معنوی و اخلاص درونی انسان ها را دارند. در مقابل این افراد یا باید به تندی برخورد کرده -و به تعبیر پیامبر(ص) بر صورتشان خاک پاشید-[2] و یا این که واکنش سردی در مقابل ستایش متملقانه آنان نشان داده تا زشتی رفتار خود را دریابند.
مولای متقیان بعد از آن که افرادی در مقابل حضرتش به ستایش او پرداختند، فرمود: "خدایا تو از من به خودم آگاه تری و من نیز خودم را بهتر از دیگران می شناسم! خدایا مرا بهتر از آنچه آنان گمان می کنند قرار ده و آنچه از کاستی هایم که نمی دانند را ببخش"![3]

پی نوشتها:
[1] حرانی، حسن بن شعبه، تحف العقول، ص 10، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1404 هـ ق.
[2] شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 11، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1413 هـ ق.
[3] نهج البلاغه، ص 485، کلمات قصار، 100، انتشارات دار الهجره، قم، بی تا.
منبع: www.islamquest.net