پرسش :

چرا خداوند به شيطان مهلت داد تا سبب گمراهي انسان ها گردد؟

پاسخ :
در پاسخ به اين پرسش بايد گفت:
اولا: شيطان به صورت يك موجود پاك آفريده شد و سالها قداست و پاكى خود را حفظ كرد تا آن جا كه بر اثر اطاعت پروردگار همرديف فرشتگان شد، ولى سرانجام بر اثر خودخواهى و كبر و غرور و با سوء استفاده از آزادى خويش طريق گمراهى را پيش گرفت و به آخرين درجه انحطاط سقوط كرد.
ثانياً: توجّه به اين نكته ضرورى است كه نفوذ وسوسه هاى شيطانى در انسانها يك نفوذ ناآگاه و اجبارى نيست، بلكه انسانها به ميل و اختيار خودشان راه نفوذ را به روى او مى گشايند و اجازه ورود را به كشور جانشان صادر كرده و به اصطلاح، گذرنامه آن را نيز در اختيار شيطان مى گذارند و به همين دليل قرآن با صراحت مى گويد: «اِنَّ عِبادِى لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطان اِلاّ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغاوينَ»، تو بر بندگان من تسلّط نخواهى يافت مگر گمراهانى كه از تو پيروى كنند.(1)
و در جاى ديگر مى فرمايد: «اِنَّما سُلْطانُهُ عَلَى الَّذينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَ الَّذينَ هُمْ بِهِ مُشْرِكُونَ»؛ تسلط او تنها بر كسانى است كه او را به سرپرستى خود برگزيده اند و آنها كه فرمانش را همرديف فرمان خدا لازم مى شمرند.(2)
ثالثاً: اميرمؤمنان على(ع) به صورت ظريف و لطيفى جواب اين سؤال را بيان كرده، مى فرمايد: «خداوند به او مهلت داد چرا كه مستحقّ غضب الهى بود و مى خواست امتحان را بر بندگان تمام كند و وعده اى را كه به وى داده بود منجّز گرداند».يعنى از يكسو خداوند مجازات او را با اين مهلت دادن سنگين تر ساخت، زيرا همان گونه كه از آيات قرآن استفاده مى شود كسانى كه در مسير گناه و گمراهى گام مى گذارند خداوند هشدارهاى مكرّرى به آنها مى دهد اگر اين هشدارها مؤثّر شد و بازگشتند چه بهتر وگرنه آنها را به حال خود وامى گذارد و مهلت كافى مى دهد تا بارشان سنگين تر شود.(3).
از سوى ديگر وجود شيطان مايه آزمايش بزرگى براى انسانها و به تعبير ديگر سبب تكامل افراد با ايمان مى شود زيرا وجود اين دشمن نيرومند براى مؤمنان آگاه و كسانى كه مى خواهند راه حق را بپويند نه تنها زيان بخش نيست بلكه وسيله پيشرفت و تكامل است زيرا مى دانيم پيشرفتها و تكاملها معمولا در ميان تضادها صورت مى گيرد و هنگامى كه انسان در مقابل دشمن نيرومندى قرار مى گيرد، تمام نيرو و توان و نبوغ خود را بسيج مى كند و به تعبير ديگر وجود اين دشمن نيرومند سبب تحرّك و جنبش هر چه بيشتر مى گردد و در نتيجه ترقّى و تكامل حاصل مى شود.امّا كسانى كه بيمار دل و سركش و آلوده و گنهكارند،بر انحراف و بدبختيشان افزوده مى شود و آنها در حقيقت مستحقّ چنين سرنوشتى هستند!
چنانكه در قرآن كريم ميفرمايد «لِيَجْعَلَ ما يُلْقِى الشَّيْطانُ فِتْنَةً لِلَّذينَ فى قُلُوبِهِمْ مَرَض وَ الْقاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ»؛ هدف اين بود كه خداوند القاى شيطان را آزمايشى قرار دهد براى آنها كه در دلهايشان بيمارى است و آنها كه سنگ دل اند.
يا در جاي ديگر مي فرمايد«وَ لِيَعْلَمَ الَّذينَ اُوتُو الْعِلْمَ اَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَيُؤمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ»؛ و نيز هدف اين بود كه آگاهان بدانند، اين حقّى است از سوى پروردگارت و در نتيجه به آن ايمان بياورند و دلهايشان در برابر آن، خاضع گردد.(4)(5)


پي نوشتها:
1.سوره حجر، آيه 42.
2. سوره حجر، آيه 100.
3. سوره آل عمران، آيه 178 و سوره روم، آيه 41.
4. سوره حج، آيات 53 و 54.
5. پيام امام علي (ع)، جلد 1، ص 190.
منبع:سایت انوار طاها