پرسش :
در تفاسیر اهل سنت چه آیاتی بر امام زمان علیه السلام تفسیر شده است؟
پاسخ :
پیروان ادیان سه گانه ی آسمانی (مسلمانان، مسیحیان، یهودیان) باور دارند آینده ی نهایی مسیر زندگی خاکی، پیروزی ایمان بر کفر، حاکمیت حق و علم و عدالت اجتماعی رسیدن وراثت زمین به صالحان، پایان خرافات و گمراهی و ستم و تمامی گونه های انحرافات است. نیز اتفاق نظر دارند شخصی که خداوند عهد و پیمانش را به دست او تحقق می بخشد، از فرزندان ابراهیم بوده است، و شریعتی که بدان حکومت می کند آیین موسی علیه السّلام نیست، بلکه دین پیامبری است که خداوند در آخر زمان، وی را مبعوث می کند....»[1]
آیاتی از قرآن کریم درباره حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف است و روایات فراوانی نیز عهده دار تفسیر آن آیاتند و اکنون برخی از آن آیات از منظر مفسران اهل سنت به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف اختصاص دارند تقدیمتان می کنیم.
1. «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ»[2]
«او کسی است که پیامبر خود را برای مردم فرستاد، با دینی درست و بر حق، تا او را بر همه دین ها پیروز گرداند، هر چند مشرکان را خوش نیاید.»
در تفسیر قرطبی آمده است:«پیروزی اسلام بر دیگر ادیان، هنگام قیام مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف است در آن زمان، مردمان یا باید مسلمان شوند و یا جزیه دهند. و این که گفته شده است مهدی همان عیسی است نادرست است زیرا اخبار صحیح به گونه ای متواتر وارد شده که مهدی از خاندان پیامبر صلّی الله علیه و آله است .....»[3]
و در کتاب البیان در تفسیر این آیه آمده است:«کسی که خدا او را بر همه ادیان چیره می گرداند، مهدی از فرزندان فاطمه است.[4] و در تفسیر کشف الاسرار که از تفاسیر معتبر اهل سنت است در شرح این آیه می گوید:«رسول در این آیه محمد صلّی الله علیه و آله است و هدی و هدایت قرآن و ایمان است و دین حق، اسلام است و خدا این دین را بر دیگر دیان برتری می دهد، چنان که دینی نماند مگر این که اسلام بر آن غالب آید. و این امر بعد از این خواهد شد و هنوز نشده است.»[5]
2. «بَقِیَّه اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»؛[6] اگر با ایمان باشید«بقیه الله برای شما خیر است.» در نور الابصار آمده اس:«چون (مهدی) ظهور کند، کعبه را پایگاه خویش قرار می دهد و 313 نفر از یارانش به او می پیوندند،آنگاه در نخستین سخن این آیه را تلاوت می کند«بقیه الله بهتر است برای شما اگر ایمان بیاورید، پس می گوید: منم بقیه الله و خلیفه خدا و حجت او بر شما.»[7]
3. «..... لَهُمْ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَه عَذابٌ عَظِیمٌ»[8]؛ ..... آنان در مسجدها جز بیمناک و ترسان داخل نخواهند شد و نصیبشان در دنیا خواری و در آخرت عذابی بزرگ است.»
سیوطی می نویسد:«خواری و ذلّت در دنیا زمانی فرا می رسد که مهدی به پا خیزد و قسطنطنیه را فتح کند و آنان را بکشد.»[9]و در تفسیر طبری و تفسیر کشف الاسرار[10] نیز همین مطلب که سیوطی نوشته است تصریح شده است.
4. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»[11]؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، صبر کنید و مقاومت ورزید و مرابطه کنید و از خدا بترسید، باشد که رستگار شوید.»
حافظ قندوزی از (امام) محمد باقر علیه السّلام درباره این آیه روایت کرده است که فرمودند: شکیبا باشید بر ادای فرائض و واجبات، و در برابر آزار دشمنان استقامت ورزید و با امامتان مهدی مرابطه نمائید.[12]
5. «.... یسْئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَه أَیَّانَ مُرْساها»[13]؛ از تو درباره ساعت می پرسند که زمان وقوع آن کی است .... حافظ قندوزی از مفضل بن عمر از (امام جعفر) صادق علیه السّلام ، روایت کرده است که فرمودند: «ساعت قیام قائم است.»[14]
6. «اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها»[15]؛ بدانید که خدا زمین را پس از مرگش احیاء می کند. حافظ قندوزی می نویسد:«خداوند آنرا توسط«قائم» زنده می سازد، پس در آن عدالت کند و زمین را توسط عدل، پس از مردنش به واسطه ظلم، زنده سازد.»[16]
7. «فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِی أَنْزَلْنا وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ»[17]؛ پس ایمان آرید به خدا و رسول و نوری که فرود آوردیم، و خداوند بدانچه کنید آگاه است.
علاّمه قبیسی می نویسد حافظ ابوجعفر محمد بن جریر طبری ..... گفت .... در حجه الوداع پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمودند: ای مردم،«آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِی أَنْزَلْنا» سپس فرمودند: نور در من است، سپس در ـ علی است، و بعد در نسل وی باشد تا قائم مهدی.[18]
8. «حَتَّی إِذا رَأَوْا ما یُوعَدُونَ فَسَیَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ ناصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً»[19]؛ تا وقتی که ببیند آنچه را وعده داده می شوند، پس به زودی بدانند که چه کسی از حیث یار ناتوان تر و از حیث عدد کمتر است.
حافظ قندوزی از امام سجاد علیه السّلام در تفسیر این آیه نقل می کند که«ما یوعدون» (آنچه وعده داده می شوند) در این آیه «قائم» مهدی و اصحاب و یاران اویند. و هنگامی که «قائم» ظهور کند دشمنان او ضعیف تر و عددشان کمتر است.[20]
گفتنی است که از منظر اهل سنت آیات فراوان دیگری درباره حضرت مهدی وجود دارد[21] که ذکر همه آنها در این پاسخنامه نمی گنجد. برای اطلاع بیشتر به کتاب موعود قرآن، صادق حسینی شیرازی مراجعه فرمائید.
پی نوشتها:
[1]. فصلنامه تخصصی انتظار، سال اوّل، شماره اول، پاییز 1380، صاحب امتیاز بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، ص 171، مقاله سامی بدری.
[2]. سوره توبه، آیه 33.
[3]. ابو عبدالله محمد بن احمد انصاری قرطبی، الجامع الاحکام القرآن، ج 8، (تحقیق عبدالرزاق المهدی)، چاپ دارالکتاب العربی، سال 1418 هـ، ص 111.
[4]. سید مؤمن بن حسن الشبلنجی: نورالابصار، چاپ دارالجیل، ص 343.
[5]. رشید الدین، امام احمد میبدی، (از عالمان قرن پنجم)، کشف الاسرار، ج 4، ص 119 ـ 120.
[6]. سوره هود، آیه 86.
[7]. مؤمن بن حسن مؤمن الشبلنجی: نورالابصار، چاپ دارالجیل، بیروت، 1409 هـ، ص 349.
[8]. سوره بقره، آیه 114.
[9]. جلال الدین سیوطی، الدّر المنثور فی التفسیر بالمأثور، ج 1، چاپ دوم، دارالفکر، ص 264.
[10]. تفسیر کسف الاسرار، ج 1، ص 325.
[11]. آل عمران، آیه 200.
[12]. صادق حسینی شیرازی، موعودِ قرآن، ترجمه مؤسسه الامام المهدی، سال طبع 1360، ص 22، به نقل از ینابیع الموده، ص 506.
[13]. سوره اعراف، آیه 187.
[14]. صادق حسینی شیرازی، موعودِ قرآن، ص 44، به نقل از ینابیع الموده، ص 429.
[15]. حدید، آیه 17.
[16]. صادق حسینی شیرازی، موعودِ قرآن، ص 139، به نقل از ینابیع الموده، ص 514.
[17]. سوره تغابن، آیه 8.
[18]. همان، (موعودِ قرآن، ص 146)، به نقل از، ماذا فی التاریخ، ج 3، ص 147 ـ 145.
[19]. سوره جن، آیه 24.
[20]. موعود قرآن، به نقل از ینابیع الموده، ص 515.
[21]. چون آیه 5 سوره قصص، آیه 105 سوره انبیاء، آیه 59 سوره نساء و ......
منبع: اندیشه قم
پیروان ادیان سه گانه ی آسمانی (مسلمانان، مسیحیان، یهودیان) باور دارند آینده ی نهایی مسیر زندگی خاکی، پیروزی ایمان بر کفر، حاکمیت حق و علم و عدالت اجتماعی رسیدن وراثت زمین به صالحان، پایان خرافات و گمراهی و ستم و تمامی گونه های انحرافات است. نیز اتفاق نظر دارند شخصی که خداوند عهد و پیمانش را به دست او تحقق می بخشد، از فرزندان ابراهیم بوده است، و شریعتی که بدان حکومت می کند آیین موسی علیه السّلام نیست، بلکه دین پیامبری است که خداوند در آخر زمان، وی را مبعوث می کند....»[1]
آیاتی از قرآن کریم درباره حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف است و روایات فراوانی نیز عهده دار تفسیر آن آیاتند و اکنون برخی از آن آیات از منظر مفسران اهل سنت به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف اختصاص دارند تقدیمتان می کنیم.
1. «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ»[2]
«او کسی است که پیامبر خود را برای مردم فرستاد، با دینی درست و بر حق، تا او را بر همه دین ها پیروز گرداند، هر چند مشرکان را خوش نیاید.»
در تفسیر قرطبی آمده است:«پیروزی اسلام بر دیگر ادیان، هنگام قیام مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف است در آن زمان، مردمان یا باید مسلمان شوند و یا جزیه دهند. و این که گفته شده است مهدی همان عیسی است نادرست است زیرا اخبار صحیح به گونه ای متواتر وارد شده که مهدی از خاندان پیامبر صلّی الله علیه و آله است .....»[3]
و در کتاب البیان در تفسیر این آیه آمده است:«کسی که خدا او را بر همه ادیان چیره می گرداند، مهدی از فرزندان فاطمه است.[4] و در تفسیر کشف الاسرار که از تفاسیر معتبر اهل سنت است در شرح این آیه می گوید:«رسول در این آیه محمد صلّی الله علیه و آله است و هدی و هدایت قرآن و ایمان است و دین حق، اسلام است و خدا این دین را بر دیگر دیان برتری می دهد، چنان که دینی نماند مگر این که اسلام بر آن غالب آید. و این امر بعد از این خواهد شد و هنوز نشده است.»[5]
2. «بَقِیَّه اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»؛[6] اگر با ایمان باشید«بقیه الله برای شما خیر است.» در نور الابصار آمده اس:«چون (مهدی) ظهور کند، کعبه را پایگاه خویش قرار می دهد و 313 نفر از یارانش به او می پیوندند،آنگاه در نخستین سخن این آیه را تلاوت می کند«بقیه الله بهتر است برای شما اگر ایمان بیاورید، پس می گوید: منم بقیه الله و خلیفه خدا و حجت او بر شما.»[7]
3. «..... لَهُمْ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَه عَذابٌ عَظِیمٌ»[8]؛ ..... آنان در مسجدها جز بیمناک و ترسان داخل نخواهند شد و نصیبشان در دنیا خواری و در آخرت عذابی بزرگ است.»
سیوطی می نویسد:«خواری و ذلّت در دنیا زمانی فرا می رسد که مهدی به پا خیزد و قسطنطنیه را فتح کند و آنان را بکشد.»[9]و در تفسیر طبری و تفسیر کشف الاسرار[10] نیز همین مطلب که سیوطی نوشته است تصریح شده است.
4. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»[11]؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، صبر کنید و مقاومت ورزید و مرابطه کنید و از خدا بترسید، باشد که رستگار شوید.»
حافظ قندوزی از (امام) محمد باقر علیه السّلام درباره این آیه روایت کرده است که فرمودند: شکیبا باشید بر ادای فرائض و واجبات، و در برابر آزار دشمنان استقامت ورزید و با امامتان مهدی مرابطه نمائید.[12]
5. «.... یسْئَلُونَکَ عَنِ السَّاعَه أَیَّانَ مُرْساها»[13]؛ از تو درباره ساعت می پرسند که زمان وقوع آن کی است .... حافظ قندوزی از مفضل بن عمر از (امام جعفر) صادق علیه السّلام ، روایت کرده است که فرمودند: «ساعت قیام قائم است.»[14]
6. «اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها»[15]؛ بدانید که خدا زمین را پس از مرگش احیاء می کند. حافظ قندوزی می نویسد:«خداوند آنرا توسط«قائم» زنده می سازد، پس در آن عدالت کند و زمین را توسط عدل، پس از مردنش به واسطه ظلم، زنده سازد.»[16]
7. «فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِی أَنْزَلْنا وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ»[17]؛ پس ایمان آرید به خدا و رسول و نوری که فرود آوردیم، و خداوند بدانچه کنید آگاه است.
علاّمه قبیسی می نویسد حافظ ابوجعفر محمد بن جریر طبری ..... گفت .... در حجه الوداع پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمودند: ای مردم،«آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِی أَنْزَلْنا» سپس فرمودند: نور در من است، سپس در ـ علی است، و بعد در نسل وی باشد تا قائم مهدی.[18]
8. «حَتَّی إِذا رَأَوْا ما یُوعَدُونَ فَسَیَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ ناصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً»[19]؛ تا وقتی که ببیند آنچه را وعده داده می شوند، پس به زودی بدانند که چه کسی از حیث یار ناتوان تر و از حیث عدد کمتر است.
حافظ قندوزی از امام سجاد علیه السّلام در تفسیر این آیه نقل می کند که«ما یوعدون» (آنچه وعده داده می شوند) در این آیه «قائم» مهدی و اصحاب و یاران اویند. و هنگامی که «قائم» ظهور کند دشمنان او ضعیف تر و عددشان کمتر است.[20]
گفتنی است که از منظر اهل سنت آیات فراوان دیگری درباره حضرت مهدی وجود دارد[21] که ذکر همه آنها در این پاسخنامه نمی گنجد. برای اطلاع بیشتر به کتاب موعود قرآن، صادق حسینی شیرازی مراجعه فرمائید.
پی نوشتها:
[1]. فصلنامه تخصصی انتظار، سال اوّل، شماره اول، پاییز 1380، صاحب امتیاز بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، ص 171، مقاله سامی بدری.
[2]. سوره توبه، آیه 33.
[3]. ابو عبدالله محمد بن احمد انصاری قرطبی، الجامع الاحکام القرآن، ج 8، (تحقیق عبدالرزاق المهدی)، چاپ دارالکتاب العربی، سال 1418 هـ، ص 111.
[4]. سید مؤمن بن حسن الشبلنجی: نورالابصار، چاپ دارالجیل، ص 343.
[5]. رشید الدین، امام احمد میبدی، (از عالمان قرن پنجم)، کشف الاسرار، ج 4، ص 119 ـ 120.
[6]. سوره هود، آیه 86.
[7]. مؤمن بن حسن مؤمن الشبلنجی: نورالابصار، چاپ دارالجیل، بیروت، 1409 هـ، ص 349.
[8]. سوره بقره، آیه 114.
[9]. جلال الدین سیوطی، الدّر المنثور فی التفسیر بالمأثور، ج 1، چاپ دوم، دارالفکر، ص 264.
[10]. تفسیر کسف الاسرار، ج 1، ص 325.
[11]. آل عمران، آیه 200.
[12]. صادق حسینی شیرازی، موعودِ قرآن، ترجمه مؤسسه الامام المهدی، سال طبع 1360، ص 22، به نقل از ینابیع الموده، ص 506.
[13]. سوره اعراف، آیه 187.
[14]. صادق حسینی شیرازی، موعودِ قرآن، ص 44، به نقل از ینابیع الموده، ص 429.
[15]. حدید، آیه 17.
[16]. صادق حسینی شیرازی، موعودِ قرآن، ص 139، به نقل از ینابیع الموده، ص 514.
[17]. سوره تغابن، آیه 8.
[18]. همان، (موعودِ قرآن، ص 146)، به نقل از، ماذا فی التاریخ، ج 3، ص 147 ـ 145.
[19]. سوره جن، آیه 24.
[20]. موعود قرآن، به نقل از ینابیع الموده، ص 515.
[21]. چون آیه 5 سوره قصص، آیه 105 سوره انبیاء، آیه 59 سوره نساء و ......
منبع: اندیشه قم
