پرسش :
منجی آخرالزمان حضرت مهدی علیه السلام است یا حضرت عیسی علیه السلام؟
پاسخ :
شرح پرسش:
سئوال اصلی بنده این است که ما مسلمانان معتقد به ظهور منجی آخرالزمان هستیم و در روایات آمده که حضرت عیسی یکی از منجی های آخرالزمان است، حضرت عیسی پیامبر اولوالعزم است و ما مسلمانان در روایات خود داریم که پس از ظهور حضرت عیسی و اعلام آمدن حضرت مهدی موعود، حضرت مهدی ظهور خواهند کرد و ایشان دنیا را از عدل پر خواهند نمود و ما مسلمانان به حضرت عیسی به عنوان یک منادی می نگریم نه منجی!؛ لطفاً با پاسخ خود بنده را از این تناقض رها سازید.
پاسخ:
چند مطلب در سؤال شما وجود دارد، ابتدا به بررسی آنها می پردازیم و سپس نتیجه گیری می نماییم.
1 - ما مسلمانان معتقد به ظهور منجی آخرالزمان هستیم.
تمام موحدان بلکه تمام انسانها یا اعتقاد به ظهور منجی دارند یا آرزوی به سرانجام رسیدن مبانی عدالت خواهانه بشری، مطالب زیادی در این باره تحقیق شده است که خارج از این موضوع است، اجمالا روشن شود که اعتقاد به ظهور منجی مخصوص مسلمانان و موحدان عالم نیست.
2 - در روایات آمده که حضرت عیسی یکی از منجی های آخرالزمان است.
اشتباه نشود موعود با منجی تفاوت دارد، یک چیزی را وعده دهند غیر از این است که منجی نیز باشد، مثلا وعده خداوند وقوع ظلم و جور و خروج سفیانی و زیاد شدن بلاها و ... می باشد، وعده خداوند جریان سید خراسانی و شعیب بن صالح و .... می باشد، وعده خداوند آمدن حضرت عیسی و حضرت خضر و ... می باشد، اینها همه وعده است، اما منجی فقط به یک نفر اطلاق می شود، لذا اگر عنوان منجی بر حضرت عیسی اطلاق شده باشد، لازم است سند ودلالت آن روایت بررسی شود.
3 - ما مسلمانان در روایات خود داریم که پس از ظهور حضرت عیسی و اعلام آمدن حضرت مهدی موعود، حضرت مهدی ظهور خواهند کرد.
دقت کنید آنچه در روایات آمده قیام است، که در فارسی بیشتر با اصطلاح ظهور به کار می رود، از طرفی دیگر قیام مختص قائم است، عبارت قیام القائم را جستجو کنید تا بیشتر با حوادث و شرائط آن زمان آشنا خواهید شد، بنابراین قیام در مورد حضرت عیسی کاربرد ندارد، آنچه آمده همراهی است، روایاتش خواهد آمد.
4 - ما مسلمانان به حضرت عیسی به عنوان یک منادی می نگریم نه منجی
منظور شما از منادی مشخص نیست، منادی یعنی کسی که ندای عدالت سر دهد، یا ندای عدالت خواه بودن حضرت مهدی را، یعنی مردم به سوی ایشان دعوت کند، آنچه مسلم است همراهی و تبعیت ایشان از حضرت مهدی است.
یکی از آیاتی که مفسرین شیعه وسنی تحقق آن را موکول به آینده نموده اند، لیظهره علی الدین کله می باشد، این جمله در سه آیه قرآن ذکر شده است، {سوره التوبة9: 3 و{سورة الصّف61: 9}{سوره الفتح48: 28}
یعنی روزی خواهد رسید که که دین اسلام بر همه ادیان پیروز شود، یعنی تنها دین اسلام باشد و همه مردم در سرار گیتی ندای توحید و رسالت و نبوت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم را سردهد.
روایات زیادی، ظهور امام زمان را زمان تحقق چنین وعده ای معرفی کردند، اهل تسنن نیز روایات زیادی را در این رابطه ثبت کردند، مثلا مجاهد (از بزرگان تفسیر اهل تسنن در قرن دوم)، استیلاء را همگام با نزول حضرت عیسی می داند(1)، شاید به قصد کتمان فضائل اهل بیت علیهم السلام بعمومه و حضرت مهدی علیه السلام بخصوصه بوده و نخواسته چینن واقعه مهمی به نام عترت پیامبر تمام شود، اما نزول عیسی علیه السلام همان خروج حضرت مهدی علیه السلام خواهد بود چون فخر رازی از سدی (از راویان تفسیری اهل سنت)، خروج حضرت مهدی علیه السلام را هنگامه غلبه دین اسلام بر سائر مکاتب را معرفی کرده، بعلاوه اینکه در روایات دیگری از اهل تسنن آمده که نزول حضرت عیسی علیه السلام به برکت خروج حضرت مهدی علیه السلام خواهد بود، مثلا:
1. چگونه هستید هنگامی که فرزند مریم در بین شما فرود آید در حالی که امام شما از خود شما باشد؟(2)
2. مهدی کسی است که عیسی بن مریم بر او نازل می‌شود و پشت سر او نماز می‌خواند.(3)
3. کسی که عیسی بن مریم پشت سرش نماز می‌خواند از ما است.(4)
4. مهدی متوجه می‌شود که عیسی(ع) فرود آمده گویی از مویش آب می‌چکد؛ آن‌گاه مهدی به او می‌گوید: جلو بایست و با مردم نماز بگزار. عیسی پاسخ می‌دهد: نماز منحصراً توسط تو برپا می‌شود پس عیسی پشت سر مردی از فرزندان من نماز می‌خواند؛ هنگامی که نماز اقامه شد [عیسی] می‌ایستد تا [مهدی] در جایگاه بنشیند و با او بیعت می‌کند پس از آن [عیسی] چهل سال زندگی می‌کند.(5)
بنابراین هیچ فرقی نمی کند غلبه دین اسلام بر سراسر گیتی را هنگام نزول حضرت عیسی علیه السلام بدانیم یا خروج حضرت مهدی علیه السلام، چون ظرف زمانی واحدی داشته و اولی پس از دومی خواهد بود.
روایات برتری حضرت مهدی و سائر ائمه بر همه انبیاء (به جز پیامبر اسلام) متواتر و قابل خدشه نیست، همچنین مشخص شد آنچه در روایات آمده نزول حضرت عیسی است نه ظهور و خروج، بلکه ظهور و خروج و قیام مربوط به حضرت مهدی است، بر می گردیم به سؤال حضرتعالی، چرا پیامبر اولوالعزمی پشت سر امام نماز بخواند؟ چرا پیامبر به امام اقتدا کند؟
علاوه بر روایات فوق، جوابش در قسمت دیگری از سؤال شماست، آنجا که نوشتید: " خواندم که حضرت ابراهیم پس از طی مراحل مختلف نبوت، رسالت و .. به امامت رسیده اند."
انبیایی مثل حضرت ابراهیم، بعد از نبوت به امامت رسیدند، یعنی امامت کبرا چیزی فراتر از نبوت است، وقتی که پیامبر اسلام به حضرت علی می فرماید انت منی بمنزلة هارون من موسی، نسبت تو به من نسبت هارون است به موسی، در ادامه فرمودند، الا انه لا نبی بعدی، الا اینکه پس از من پیامبری نخواهد بود، یعنی اگر من خاتم الانبیاء نبودم تو پیامبر بودی زیرا شأن نبوت را نیز داری، یعنی تو (امام معصوم) هیچ چیز از نبوت کم نداری، تمام ائمه معصومین در این جهت با حضرت علی شریک هستند، یعنی تمام آنها علاوه بر شأن امامت، لیاقت مقام نبوت را نیز دارا هستند.
به نظر می رسد باید مطالعه بیشتری درباره جایگاه امامت داشته باشید، روایات پیامبر و ائمه معصومین را در این مورد بیشتر مطالعه کنید.
پی نوشتها:
(1) السنن الکبرى بیهقی ج 9 ص 180، تفسیر ابن ابی حاتم ج 6 ص 1786 ح 10072 (به همراه ذکر آثار بر قرارى عدالت)، جامع البیان ج 10 ص 150 ح 12933 (عن أبی هریره) و ایضا فی رقم 12934 (عن أبی جعفر).
(2) صحیح بخاری، ج4، ص205، کتاب بدء الخلق، باب نزول عیسی بن مریم..
(3) ابن حماد، الفتن، 103؛ همچنین: ابن ابی شیبه، ج15، ص198، ح19495..
(4) بیان الشافعی، ص500
(5) همان، ص497
شرح پرسش:
سئوال اصلی بنده این است که ما مسلمانان معتقد به ظهور منجی آخرالزمان هستیم و در روایات آمده که حضرت عیسی یکی از منجی های آخرالزمان است، حضرت عیسی پیامبر اولوالعزم است و ما مسلمانان در روایات خود داریم که پس از ظهور حضرت عیسی و اعلام آمدن حضرت مهدی موعود، حضرت مهدی ظهور خواهند کرد و ایشان دنیا را از عدل پر خواهند نمود و ما مسلمانان به حضرت عیسی به عنوان یک منادی می نگریم نه منجی!؛ لطفاً با پاسخ خود بنده را از این تناقض رها سازید.
پاسخ:
چند مطلب در سؤال شما وجود دارد، ابتدا به بررسی آنها می پردازیم و سپس نتیجه گیری می نماییم.
1 - ما مسلمانان معتقد به ظهور منجی آخرالزمان هستیم.
تمام موحدان بلکه تمام انسانها یا اعتقاد به ظهور منجی دارند یا آرزوی به سرانجام رسیدن مبانی عدالت خواهانه بشری، مطالب زیادی در این باره تحقیق شده است که خارج از این موضوع است، اجمالا روشن شود که اعتقاد به ظهور منجی مخصوص مسلمانان و موحدان عالم نیست.
2 - در روایات آمده که حضرت عیسی یکی از منجی های آخرالزمان است.
اشتباه نشود موعود با منجی تفاوت دارد، یک چیزی را وعده دهند غیر از این است که منجی نیز باشد، مثلا وعده خداوند وقوع ظلم و جور و خروج سفیانی و زیاد شدن بلاها و ... می باشد، وعده خداوند جریان سید خراسانی و شعیب بن صالح و .... می باشد، وعده خداوند آمدن حضرت عیسی و حضرت خضر و ... می باشد، اینها همه وعده است، اما منجی فقط به یک نفر اطلاق می شود، لذا اگر عنوان منجی بر حضرت عیسی اطلاق شده باشد، لازم است سند ودلالت آن روایت بررسی شود.
3 - ما مسلمانان در روایات خود داریم که پس از ظهور حضرت عیسی و اعلام آمدن حضرت مهدی موعود، حضرت مهدی ظهور خواهند کرد.
دقت کنید آنچه در روایات آمده قیام است، که در فارسی بیشتر با اصطلاح ظهور به کار می رود، از طرفی دیگر قیام مختص قائم است، عبارت قیام القائم را جستجو کنید تا بیشتر با حوادث و شرائط آن زمان آشنا خواهید شد، بنابراین قیام در مورد حضرت عیسی کاربرد ندارد، آنچه آمده همراهی است، روایاتش خواهد آمد.
4 - ما مسلمانان به حضرت عیسی به عنوان یک منادی می نگریم نه منجی
منظور شما از منادی مشخص نیست، منادی یعنی کسی که ندای عدالت سر دهد، یا ندای عدالت خواه بودن حضرت مهدی را، یعنی مردم به سوی ایشان دعوت کند، آنچه مسلم است همراهی و تبعیت ایشان از حضرت مهدی است.
یکی از آیاتی که مفسرین شیعه وسنی تحقق آن را موکول به آینده نموده اند، لیظهره علی الدین کله می باشد، این جمله در سه آیه قرآن ذکر شده است، {سوره التوبة9: 3 و{سورة الصّف61: 9}{سوره الفتح48: 28}
یعنی روزی خواهد رسید که که دین اسلام بر همه ادیان پیروز شود، یعنی تنها دین اسلام باشد و همه مردم در سرار گیتی ندای توحید و رسالت و نبوت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم را سردهد.
روایات زیادی، ظهور امام زمان را زمان تحقق چنین وعده ای معرفی کردند، اهل تسنن نیز روایات زیادی را در این رابطه ثبت کردند، مثلا مجاهد (از بزرگان تفسیر اهل تسنن در قرن دوم)، استیلاء را همگام با نزول حضرت عیسی می داند(1)، شاید به قصد کتمان فضائل اهل بیت علیهم السلام بعمومه و حضرت مهدی علیه السلام بخصوصه بوده و نخواسته چینن واقعه مهمی به نام عترت پیامبر تمام شود، اما نزول عیسی علیه السلام همان خروج حضرت مهدی علیه السلام خواهد بود چون فخر رازی از سدی (از راویان تفسیری اهل سنت)، خروج حضرت مهدی علیه السلام را هنگامه غلبه دین اسلام بر سائر مکاتب را معرفی کرده، بعلاوه اینکه در روایات دیگری از اهل تسنن آمده که نزول حضرت عیسی علیه السلام به برکت خروج حضرت مهدی علیه السلام خواهد بود، مثلا:
1. چگونه هستید هنگامی که فرزند مریم در بین شما فرود آید در حالی که امام شما از خود شما باشد؟(2)
2. مهدی کسی است که عیسی بن مریم بر او نازل می‌شود و پشت سر او نماز می‌خواند.(3)
3. کسی که عیسی بن مریم پشت سرش نماز می‌خواند از ما است.(4)
4. مهدی متوجه می‌شود که عیسی(ع) فرود آمده گویی از مویش آب می‌چکد؛ آن‌گاه مهدی به او می‌گوید: جلو بایست و با مردم نماز بگزار. عیسی پاسخ می‌دهد: نماز منحصراً توسط تو برپا می‌شود پس عیسی پشت سر مردی از فرزندان من نماز می‌خواند؛ هنگامی که نماز اقامه شد [عیسی] می‌ایستد تا [مهدی] در جایگاه بنشیند و با او بیعت می‌کند پس از آن [عیسی] چهل سال زندگی می‌کند.(5)
بنابراین هیچ فرقی نمی کند غلبه دین اسلام بر سراسر گیتی را هنگام نزول حضرت عیسی علیه السلام بدانیم یا خروج حضرت مهدی علیه السلام، چون ظرف زمانی واحدی داشته و اولی پس از دومی خواهد بود.
روایات برتری حضرت مهدی و سائر ائمه بر همه انبیاء (به جز پیامبر اسلام) متواتر و قابل خدشه نیست، همچنین مشخص شد آنچه در روایات آمده نزول حضرت عیسی است نه ظهور و خروج، بلکه ظهور و خروج و قیام مربوط به حضرت مهدی است، بر می گردیم به سؤال حضرتعالی، چرا پیامبر اولوالعزمی پشت سر امام نماز بخواند؟ چرا پیامبر به امام اقتدا کند؟
علاوه بر روایات فوق، جوابش در قسمت دیگری از سؤال شماست، آنجا که نوشتید: " خواندم که حضرت ابراهیم پس از طی مراحل مختلف نبوت، رسالت و .. به امامت رسیده اند."
انبیایی مثل حضرت ابراهیم، بعد از نبوت به امامت رسیدند، یعنی امامت کبرا چیزی فراتر از نبوت است، وقتی که پیامبر اسلام به حضرت علی می فرماید انت منی بمنزلة هارون من موسی، نسبت تو به من نسبت هارون است به موسی، در ادامه فرمودند، الا انه لا نبی بعدی، الا اینکه پس از من پیامبری نخواهد بود، یعنی اگر من خاتم الانبیاء نبودم تو پیامبر بودی زیرا شأن نبوت را نیز داری، یعنی تو (امام معصوم) هیچ چیز از نبوت کم نداری، تمام ائمه معصومین در این جهت با حضرت علی شریک هستند، یعنی تمام آنها علاوه بر شأن امامت، لیاقت مقام نبوت را نیز دارا هستند.
به نظر می رسد باید مطالعه بیشتری درباره جایگاه امامت داشته باشید، روایات پیامبر و ائمه معصومین را در این مورد بیشتر مطالعه کنید.
پی نوشتها:
(1) السنن الکبرى بیهقی ج 9 ص 180، تفسیر ابن ابی حاتم ج 6 ص 1786 ح 10072 (به همراه ذکر آثار بر قرارى عدالت)، جامع البیان ج 10 ص 150 ح 12933 (عن أبی هریره) و ایضا فی رقم 12934 (عن أبی جعفر).
(2) صحیح بخاری، ج4، ص205، کتاب بدء الخلق، باب نزول عیسی بن مریم..
(3) ابن حماد، الفتن، 103؛ همچنین: ابن ابی شیبه، ج15، ص198، ح19495..
(4) بیان الشافعی، ص500
(5) همان، ص497
