پرسش :
اگر زمان ظهور امام زمان (ع) مشخص است، تقاضای تعجیل فرج چه معنی دارد؟
پاسخ :
زمان ظهور امام زمان (عج) نزد خداوند مشخص است. اما نزد دیگران مشخص نمی باشد. کسی که آن زمان را تعیین کند، در روایات ائمه‌ی اطهار علیهم السلام، تکذیب شده است.
به چند نمونه از این روایات اشاره می شود:
1. امام صادق علیه السلام: هر کسی برای ظهور امام قائم، زمانی را تعیین کند، او را تکذیب کنید. [1]
2. عبدالرحمن می گوید: خدمت امام صادق علیه السلام بودم، مهزیار اسدی وارد شد. گفت: فدایت شوم، مرا از زمان ظهور حضرت قائم علیه السلام خبر بده، او کجا ظهور می کند و تا چه زمانی منتظر ظهور او باشیم؟ غیبت بسیار طولانی است؟ حضرت فرمود: هرکسی وقت ظهور را تعیین کند، دروغ گفته است. در انتظار ظهور آن، باید صبور باشید. ظهور او، مایه‌ی نجات مسلمین است. [2]
بنابراین زمان ظهور امام زمان (عج) مشخص نیست و کسی نمی تواند آن را تعیین کند.
اما در پاسخ این سؤال که، اگر در نزد خداوند زمان آن تعیین شده باشد و خداوند می داند که فلان روز و سال آن حضرت ظهور خواهد کرد، در این صورت، دعا برای تعجیل چه معنا دارد؟ آیا دعا برای تعجیل اثر دارد یا نه باید گفت:
عالم، و آن چه در آن است، بر اساس قضا و قدر الهی استوار است. خداوند به علم ازلی، از تمام حوادث عالم آگاه است. ولی، اگر خداوند همه چیز را به علم ازلی می داند، برای هر چیز، اسباب و علل نیز قرار داده است که امورات عالم بر اساس آن پیش می رود. اسباب و علل وقتی بوجود آمد، معلول آن نیز ظاهر می شود. چنان چه در روایات آمده است که صله‌ی رحم، صدقه و... عمر انسان را طولانی نموده، روزی انسان را زیاد می کنند. در حالی که عمر همه‌ی انسان ها نزد خداوند مشخص است. از نظر علمی نیز ثابت شده است، اگر کسی احتیاط و بهداشت را رعایت کند از عمر طولانی برخوردار می شود. و در غیر این صورت به امراضی مبتلا می شود که موجب مرگ او می گردد. در حالی که خداوند به علم ازلی خود، از زمان مرگ تمام انسان ها آگاه است. پس، علم خداوند به زمان مرگ انسان ها، به معنای بی اثر بودن صله‌ی رحم، صدقه، رعایت بهداشت و... نیست. بنابراین، در علم الهی گرچه همه‌ی مقدرات مشخص است، اما مشخص شدن مقدرات بر اساس اسباب و علل های آن ها است. و یکی از آن ها، علل و اسباب های معنوی، مثل دعا است. دعا از آثار و خاصیت های زیادی بهره مند می باشد که سبب شکل گیری بسیاری از مقدرات می شود. چنان که خداوند فرموده است:
1. حضرت نوح پیش از آن که گرفتار شود، مرا خواند، استجابت کردم و او را از مهلکه‌ی عظیم نجات دادم. [3]
2. اگر حضرت یونس اهل تسبیح و راز و نیاز با خدا نبود، تا روز قیامت او را در شکم ماهی نگاه می داشتم. [4] دعای او را قبول کردم و او را نجات دادم، مؤمنین را نیز این چنین نجات می دهیم. [5]
این ها نمونه ای از آیاتی است که توجه به خدا و راز و نیاز با او، را وسیله‌ی رفع گرفتاری و فَرَج در زندگی معرفی کرده است. علاوه بر آن، دعا می تواند باعث تغییر در مقدرات الهی شود.
1. امام صادق علیه السلام در این باره فرموده اند: «ان الدعا یردّ القضا» [6]؛ دعا حکم الهی را بر می دارد.
2. امام کاظم علیه السلام فرموده اند: شما را به دعا کردن سفارش می کنم. قضا و قدر، جز اندازه و حکم الهی نیست. هرگاه دعا باشد، این حکم و اندازه را تغییر می دهد. [7]
3. رسول اکرم صلّی الله علیه و آله فرموده اند: «لا یرد القدر الا الدعا ... اندازه ای که از طرف خداوند تعیین شده باشد، غیر از دعا چیزی او را بر نمی دارد. [8]
بنابراین، علاوه بر اینکه علم خداوند به زمان ظهور به معنای نفی اسباب و علل ظهور نیست، بلکه، علم خداوند به زمان ظهور همراه با علل و اسباب آن از جمله دعا تعلق گرفته است. دعا، نقش بسزائی در تغییر مقدرات الهی دارد و می تواند مقدرات الهی را تغییر دهد.
پی نوشت ها:
[1]. صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، ص 573.
[2]. صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، ص 573.
[3]. سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی 76.
[4]. سوره‌ی صافات، آیه‌ی 146.
[5]. سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی 88.
[6]. بحار الانوار، ج 90، باب 16، کتاب ذکر و دعا.
[7]. همان، ص 295.
[8]. الکافی، ج 1، ص 2پ47.
زمان ظهور امام زمان (عج) نزد خداوند مشخص است. اما نزد دیگران مشخص نمی باشد. کسی که آن زمان را تعیین کند، در روایات ائمه‌ی اطهار علیهم السلام، تکذیب شده است.
به چند نمونه از این روایات اشاره می شود:
1. امام صادق علیه السلام: هر کسی برای ظهور امام قائم، زمانی را تعیین کند، او را تکذیب کنید. [1]
2. عبدالرحمن می گوید: خدمت امام صادق علیه السلام بودم، مهزیار اسدی وارد شد. گفت: فدایت شوم، مرا از زمان ظهور حضرت قائم علیه السلام خبر بده، او کجا ظهور می کند و تا چه زمانی منتظر ظهور او باشیم؟ غیبت بسیار طولانی است؟ حضرت فرمود: هرکسی وقت ظهور را تعیین کند، دروغ گفته است. در انتظار ظهور آن، باید صبور باشید. ظهور او، مایه‌ی نجات مسلمین است. [2]
بنابراین زمان ظهور امام زمان (عج) مشخص نیست و کسی نمی تواند آن را تعیین کند.
اما در پاسخ این سؤال که، اگر در نزد خداوند زمان آن تعیین شده باشد و خداوند می داند که فلان روز و سال آن حضرت ظهور خواهد کرد، در این صورت، دعا برای تعجیل چه معنا دارد؟ آیا دعا برای تعجیل اثر دارد یا نه باید گفت:
عالم، و آن چه در آن است، بر اساس قضا و قدر الهی استوار است. خداوند به علم ازلی، از تمام حوادث عالم آگاه است. ولی، اگر خداوند همه چیز را به علم ازلی می داند، برای هر چیز، اسباب و علل نیز قرار داده است که امورات عالم بر اساس آن پیش می رود. اسباب و علل وقتی بوجود آمد، معلول آن نیز ظاهر می شود. چنان چه در روایات آمده است که صله‌ی رحم، صدقه و... عمر انسان را طولانی نموده، روزی انسان را زیاد می کنند. در حالی که عمر همه‌ی انسان ها نزد خداوند مشخص است. از نظر علمی نیز ثابت شده است، اگر کسی احتیاط و بهداشت را رعایت کند از عمر طولانی برخوردار می شود. و در غیر این صورت به امراضی مبتلا می شود که موجب مرگ او می گردد. در حالی که خداوند به علم ازلی خود، از زمان مرگ تمام انسان ها آگاه است. پس، علم خداوند به زمان مرگ انسان ها، به معنای بی اثر بودن صله‌ی رحم، صدقه، رعایت بهداشت و... نیست. بنابراین، در علم الهی گرچه همه‌ی مقدرات مشخص است، اما مشخص شدن مقدرات بر اساس اسباب و علل های آن ها است. و یکی از آن ها، علل و اسباب های معنوی، مثل دعا است. دعا از آثار و خاصیت های زیادی بهره مند می باشد که سبب شکل گیری بسیاری از مقدرات می شود. چنان که خداوند فرموده است:
1. حضرت نوح پیش از آن که گرفتار شود، مرا خواند، استجابت کردم و او را از مهلکه‌ی عظیم نجات دادم. [3]
2. اگر حضرت یونس اهل تسبیح و راز و نیاز با خدا نبود، تا روز قیامت او را در شکم ماهی نگاه می داشتم. [4] دعای او را قبول کردم و او را نجات دادم، مؤمنین را نیز این چنین نجات می دهیم. [5]
این ها نمونه ای از آیاتی است که توجه به خدا و راز و نیاز با او، را وسیله‌ی رفع گرفتاری و فَرَج در زندگی معرفی کرده است. علاوه بر آن، دعا می تواند باعث تغییر در مقدرات الهی شود.
1. امام صادق علیه السلام در این باره فرموده اند: «ان الدعا یردّ القضا» [6]؛ دعا حکم الهی را بر می دارد.
2. امام کاظم علیه السلام فرموده اند: شما را به دعا کردن سفارش می کنم. قضا و قدر، جز اندازه و حکم الهی نیست. هرگاه دعا باشد، این حکم و اندازه را تغییر می دهد. [7]
3. رسول اکرم صلّی الله علیه و آله فرموده اند: «لا یرد القدر الا الدعا ... اندازه ای که از طرف خداوند تعیین شده باشد، غیر از دعا چیزی او را بر نمی دارد. [8]
بنابراین، علاوه بر اینکه علم خداوند به زمان ظهور به معنای نفی اسباب و علل ظهور نیست، بلکه، علم خداوند به زمان ظهور همراه با علل و اسباب آن از جمله دعا تعلق گرفته است. دعا، نقش بسزائی در تغییر مقدرات الهی دارد و می تواند مقدرات الهی را تغییر دهد.
پی نوشت ها:
[1]. صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، ص 573.
[2]. صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، ص 573.
[3]. سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی 76.
[4]. سوره‌ی صافات، آیه‌ی 146.
[5]. سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی 88.
[6]. بحار الانوار، ج 90، باب 16، کتاب ذکر و دعا.
[7]. همان، ص 295.
[8]. الکافی، ج 1، ص 2پ47.
