پرسش :
شرايط پذيرفته شدن نماز چيست؟
پاسخ :
به طور كلي پذيرش عبادت ها به ويژه نماز، به مراحل و شرايطي نياز دارد؛ زيرا گاهي عبادت صحيح است، ولي رشدآور نيست (مثل دارويي كه شفابخش نيست).
در آيات و روايات، شرايط و مراحل پذيرش عبادت ها، شش چيز بيان شده كه عبارتند از: شرط اعتقادي؛ شرط ولايي؛ شرط اخلاقي؛ شرط اقتصادي؛ شرط اجتماعي و شرط بهداشتي.
1. شرط اعتقادی
نمازگزار بايد به خدا ايمان داشته باشد. قرآن مي فرمايد: «عمل صالح از زن و مرد با ايمان است كه موجب زندگي پاك مي شود.» (1) در جاي ديگر مي فرمايد: «نداشتن ايمان، مايه تباهي اعمال است».(2)
2. شرط ولايی
شرط ولايي؛ يعني بهره مندي از ولايت و رهبري انسان هايي آسماني، همچون امام علي بن ابي طالب عليه السلام و فرزندان آن حضرت كه همه، بندگان خالص خدا هستند. اين اعتقاد، نماز، حج و جهاد را در مسير الهي قرار مي دهد و به آنها جهت شايسته مي بخشد. امام باقر عليه السلام فرمود: «كسي كه به خدا ايمان دارد و عبادت هاي طاقت فرسا انجام مي دهد، ولي امام لايقي از سوي خدا ندارد، تلاشش بي فايده است».(3)
3. شرط اخلاقی (تقوا)
خداوند عبادت و نماز را تنها از اهل تقوا مي پذيرد: «إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ.»(4) بدين معنا كه بايد نماز و اسباب آن، برآمده از تقوا باشد. اگر لباس، مكان و غذا از مسير تقوا و حلال فراهم نيامده باشد، نمازي بدون تقواست كه شايسته پذيرفته شدن در درگاه خداوند نيست.
4. شرط اقتصادی (ادای حق مردم)
گاهي پذيرفته شدن عبادت، به اداي حقوق محرومان بستگي دارد. پرداخت زكات با داشتن درآمد مشروع، از اين نمونه است. امام رضا عليه السلام فرمود: «هر كسي نماز بخواند؛ ولي زكات نپردازد، نمازش پذيرفته نمي شود».(5)
5. شرط اجتماعی
خيرخواهي در حق ديگران، حفظ پيوندهاي اجتماعي و برادري ميان مسلمانان و روابط شايسته و نيكو ميان پيروان اسلام، در اين زمينه بسيار اهميت دارد.
6. شرط خانوادگی
خوش رفتاري در امور خانوادگي و رعايت حقوق متقابل زن و شوهر، فرزند، پدر و نيز همسايگان چنان مهم است كه بي توجهي به آنها گاهي موجب باطل شدن عبادت ها مي شود. امام صادق عليه السلام دراين باره مي فرمايد: «نماز فرزنداني كه با خشم به پدر و مادر خود نگاه مي كنند، پذيرفته نمي شود، گرچه والدين در حق آنان كوتاهي و ظلمي كرده باشند.»(6) پيامبر اسلام نيز فرمود: «هر كس زن بدرفتار و اذيت كننده داشته باشد، خداوند نماز و كارهاي نيك آن زن را نمي پذيرد؛ مرد نيز چنين است».(7)
ما زماني مي توانيم از نردبان نماز به معراج برويم كه پايه هاي آن بر زمين محكمي قرار گرفته باشد، ولي اگر روي يخ لغزنده يا زمين سست قرار داده شود، بالا رفتن مشكل يا غيرممكن مي گردد. پس قبولي نماز با شرايط و مراحل ذكر شده امكان پذير است.
پی نوشتها:
1. نک: نحل: 97.
2. نک: مائده: 97.
3. الکافي، ج 2، ص 349.
4. وسائل الشيعه، ج 14، ص 116.
5. بحارالانوار، ج 96، ص 12.
6. نک: مائده: 27.
7. وسائل الشيعه، ج 1، ص 90.
منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
به طور كلي پذيرش عبادت ها به ويژه نماز، به مراحل و شرايطي نياز دارد؛ زيرا گاهي عبادت صحيح است، ولي رشدآور نيست (مثل دارويي كه شفابخش نيست).
در آيات و روايات، شرايط و مراحل پذيرش عبادت ها، شش چيز بيان شده كه عبارتند از: شرط اعتقادي؛ شرط ولايي؛ شرط اخلاقي؛ شرط اقتصادي؛ شرط اجتماعي و شرط بهداشتي.
1. شرط اعتقادی
نمازگزار بايد به خدا ايمان داشته باشد. قرآن مي فرمايد: «عمل صالح از زن و مرد با ايمان است كه موجب زندگي پاك مي شود.» (1) در جاي ديگر مي فرمايد: «نداشتن ايمان، مايه تباهي اعمال است».(2)
2. شرط ولايی
شرط ولايي؛ يعني بهره مندي از ولايت و رهبري انسان هايي آسماني، همچون امام علي بن ابي طالب عليه السلام و فرزندان آن حضرت كه همه، بندگان خالص خدا هستند. اين اعتقاد، نماز، حج و جهاد را در مسير الهي قرار مي دهد و به آنها جهت شايسته مي بخشد. امام باقر عليه السلام فرمود: «كسي كه به خدا ايمان دارد و عبادت هاي طاقت فرسا انجام مي دهد، ولي امام لايقي از سوي خدا ندارد، تلاشش بي فايده است».(3)
3. شرط اخلاقی (تقوا)
خداوند عبادت و نماز را تنها از اهل تقوا مي پذيرد: «إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ.»(4) بدين معنا كه بايد نماز و اسباب آن، برآمده از تقوا باشد. اگر لباس، مكان و غذا از مسير تقوا و حلال فراهم نيامده باشد، نمازي بدون تقواست كه شايسته پذيرفته شدن در درگاه خداوند نيست.
4. شرط اقتصادی (ادای حق مردم)
گاهي پذيرفته شدن عبادت، به اداي حقوق محرومان بستگي دارد. پرداخت زكات با داشتن درآمد مشروع، از اين نمونه است. امام رضا عليه السلام فرمود: «هر كسي نماز بخواند؛ ولي زكات نپردازد، نمازش پذيرفته نمي شود».(5)
5. شرط اجتماعی
خيرخواهي در حق ديگران، حفظ پيوندهاي اجتماعي و برادري ميان مسلمانان و روابط شايسته و نيكو ميان پيروان اسلام، در اين زمينه بسيار اهميت دارد.
6. شرط خانوادگی
خوش رفتاري در امور خانوادگي و رعايت حقوق متقابل زن و شوهر، فرزند، پدر و نيز همسايگان چنان مهم است كه بي توجهي به آنها گاهي موجب باطل شدن عبادت ها مي شود. امام صادق عليه السلام دراين باره مي فرمايد: «نماز فرزنداني كه با خشم به پدر و مادر خود نگاه مي كنند، پذيرفته نمي شود، گرچه والدين در حق آنان كوتاهي و ظلمي كرده باشند.»(6) پيامبر اسلام نيز فرمود: «هر كس زن بدرفتار و اذيت كننده داشته باشد، خداوند نماز و كارهاي نيك آن زن را نمي پذيرد؛ مرد نيز چنين است».(7)
ما زماني مي توانيم از نردبان نماز به معراج برويم كه پايه هاي آن بر زمين محكمي قرار گرفته باشد، ولي اگر روي يخ لغزنده يا زمين سست قرار داده شود، بالا رفتن مشكل يا غيرممكن مي گردد. پس قبولي نماز با شرايط و مراحل ذكر شده امكان پذير است.
پی نوشتها:
1. نک: نحل: 97.
2. نک: مائده: 97.
3. الکافي، ج 2، ص 349.
4. وسائل الشيعه، ج 14، ص 116.
5. بحارالانوار، ج 96، ص 12.
6. نک: مائده: 27.
7. وسائل الشيعه، ج 1، ص 90.
منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
