پرسش :
فلسفه قيام در نماز چيست؟
پاسخ :
قيام و ايستادن براي خواندن حمد و سوره، يكي از مراحل اقامه نماز است. نمازگزار هنگام خواندن نماز از جاي برمي خيزد و با فروتني، وقار و آرامش، در محضر الهي حاضر مي شود.
قيام، آمادگي براي تحرك، فعاليت و رشد و بالندگي است.
قيام، بر پاي خاستن و دوري از سكون و خموشي است.
قيام، جهاد عليه هواهاي نفساني و آماده شدن براي توبه و استغفار است.
درباره اسرار و حكمت هاي «قيام» مي توان به موارد زير اشاره كرد:
1. قيام، يعني ايستادن جسم و روح در مقابل خدا. در اين حالت، سر، كه بالاترين عضو بدن است، افتاده و افكنده مي شود. پايين آمدن سر، نشانه فروتني در مقابل خدا و دوري از تكبر و رياست طلبي است.(1)
2. همان گونه كه مي دانيم، همه موجودات به عبادت و تسبيح خداوند مشغولند: «يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ.» قيام انسان و خواندن نماز، نوعي هم آوايي است. بنده نيز با اين كار، آمادگي خود را براي عبادت الهي نشان مي دهد.
3. قيام نشانه تلاش و فعاليت هميشگي انسان در جبهه رشد و تكامل است. نمازگزار سستي، رخوت، سكون و بي تحركي را كنار مي گذارد و با شادابي، طراوت و اميد بر پاي مي خيزد و آماده تلاشي نو مي گردد؛ حركتي براي رسيدن به خدا و كسب فضايل انساني.
4. معناي ديگر قيام، آمادگي نمازگزار براي مبارزه با شيطان و هواهاي نفساني و مفسدان و ستمگران است. قيام نماد جهاد اكبر و جهاد اصغر است.
5. قيام تجلي مساوات، برابري و همگونگي است. در نماز، همه يكسان در محضر الهي قيام مي كنند: سياه و سفيد، فقير و غني، پير و جوان، رئيس و مرئوس و بزرگ و كوچك هيچ يك تفاوتي ندارند.
قيام بيانگر اين است كه هيچ كس بر ديگري برتري ندارد؛ همه بنده ناتوان درگاه الهي اند. در قيام، ديوار تكبرها، منيت ها و خودخواهي ها فرو مي ريزد و افراد فقير و عالي مرتبه، در كنار افراد معمولي حاضر مي شوند و به اداي تكليف مي پردازند.
6. قيام رعايت احترام، ادب و متانت در پيشگاه آفريدگار تواناست. نمازگزار، به احترام نام و ياد خدا برمي خيزد و با ادب و فروتني تمام مي ايستد و با متانت و آرامش به عبادت مي پردازد.
7. قيام در حال نماز براي اين است كه انسان در پيشگاه خداي متعال بايستد و حق بندگي او را ادا كند و از خيرات پروردگار بهره مند شود و بداند كه در قيامت نيز در پيشگاه او قيامي خواهد داشت.
حاج ميرزا جواد ملكي تبريزي در كتاب گران سنگ خود به نام اسرار الصلاة مي فرمايد:
و اما قيام، حقيقت قيام عبارت از ايستادن در پيشگاه پروردگار براي اداي حق عبوديت و بندگي او و جلب خيرات پروردگاري، و انس گرفتن با او و لذت بردن به مخاطبات و گفت وگوي با او در كلام، و به مناجات با او در دعا است ... و مي بايست كه انسان از اينكه در نماز مي بايست بر هر دو پا بايستد، به اين حقيقت پي ببرد كه مسلمان بايد در مقام خوف و رجا باشد و از پايين افكندن سر در هنگام نماز، الزام قلب را بر تذلل و خشوع و تواضع و دوري از رياست طلبي و خودبزرگ بيني فهم نمايد و بداند كه در فرداي قيامت، او را در پيشگاه ذات اقدس خود ايستادني است كه چگونگي آن را اين ايستادن تعيين مي كند، و لذا سزاوار است كه انسان آنچه در توان دارد، در تصحيح قيام نماز خود به كار گيرد و بداند كه تمام پنهاني ها و خاطرات و ضمايرش، نزد حضرت حق مكشوف و آشكار است، و پروردگار حتي به چيزهايي كه خود از آن بي خبر است و در باطن اوست، آگاه است. و لذا خيلي مراقب باشد كه مبادا باطنش مخالف با رضاي پروردگار باشد. به ناچار در چنين مقام خطيري تواضع و فروتني او، لااقل همچون تواضع در محضر سلطاني از سلاطين دنيا خواهد بود. چگونه كسي كه در مقابل حاكمي قرار مي گيرد، مراقب تمام حركات و گفته هاي خود مي باشد، كه مبادا سخني بر خلاف رضاي او بر زبان آورد و يا از معناي آنچه مي گويد، غافل باشد و يا اشارات مخاطبات سلطان را درنيابد، و خدايي كه ملك الملوك و جبارالجبابره است، هرگز نزد مسلمان از بشري مثل خود بي مقدارتر خواهد بود.(2)
پی نوشتها:
1. الاخلاق، ص 70.
2. ميرزا جواد ملكي تبريزي، اسرار الصلوة، ج 1، ص 323.
منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
قيام و ايستادن براي خواندن حمد و سوره، يكي از مراحل اقامه نماز است. نمازگزار هنگام خواندن نماز از جاي برمي خيزد و با فروتني، وقار و آرامش، در محضر الهي حاضر مي شود.
قيام، آمادگي براي تحرك، فعاليت و رشد و بالندگي است.
قيام، بر پاي خاستن و دوري از سكون و خموشي است.
قيام، جهاد عليه هواهاي نفساني و آماده شدن براي توبه و استغفار است.
درباره اسرار و حكمت هاي «قيام» مي توان به موارد زير اشاره كرد:
1. قيام، يعني ايستادن جسم و روح در مقابل خدا. در اين حالت، سر، كه بالاترين عضو بدن است، افتاده و افكنده مي شود. پايين آمدن سر، نشانه فروتني در مقابل خدا و دوري از تكبر و رياست طلبي است.(1)
2. همان گونه كه مي دانيم، همه موجودات به عبادت و تسبيح خداوند مشغولند: «يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ.» قيام انسان و خواندن نماز، نوعي هم آوايي است. بنده نيز با اين كار، آمادگي خود را براي عبادت الهي نشان مي دهد.
3. قيام نشانه تلاش و فعاليت هميشگي انسان در جبهه رشد و تكامل است. نمازگزار سستي، رخوت، سكون و بي تحركي را كنار مي گذارد و با شادابي، طراوت و اميد بر پاي مي خيزد و آماده تلاشي نو مي گردد؛ حركتي براي رسيدن به خدا و كسب فضايل انساني.
4. معناي ديگر قيام، آمادگي نمازگزار براي مبارزه با شيطان و هواهاي نفساني و مفسدان و ستمگران است. قيام نماد جهاد اكبر و جهاد اصغر است.
5. قيام تجلي مساوات، برابري و همگونگي است. در نماز، همه يكسان در محضر الهي قيام مي كنند: سياه و سفيد، فقير و غني، پير و جوان، رئيس و مرئوس و بزرگ و كوچك هيچ يك تفاوتي ندارند.
قيام بيانگر اين است كه هيچ كس بر ديگري برتري ندارد؛ همه بنده ناتوان درگاه الهي اند. در قيام، ديوار تكبرها، منيت ها و خودخواهي ها فرو مي ريزد و افراد فقير و عالي مرتبه، در كنار افراد معمولي حاضر مي شوند و به اداي تكليف مي پردازند.
6. قيام رعايت احترام، ادب و متانت در پيشگاه آفريدگار تواناست. نمازگزار، به احترام نام و ياد خدا برمي خيزد و با ادب و فروتني تمام مي ايستد و با متانت و آرامش به عبادت مي پردازد.
7. قيام در حال نماز براي اين است كه انسان در پيشگاه خداي متعال بايستد و حق بندگي او را ادا كند و از خيرات پروردگار بهره مند شود و بداند كه در قيامت نيز در پيشگاه او قيامي خواهد داشت.
حاج ميرزا جواد ملكي تبريزي در كتاب گران سنگ خود به نام اسرار الصلاة مي فرمايد:
و اما قيام، حقيقت قيام عبارت از ايستادن در پيشگاه پروردگار براي اداي حق عبوديت و بندگي او و جلب خيرات پروردگاري، و انس گرفتن با او و لذت بردن به مخاطبات و گفت وگوي با او در كلام، و به مناجات با او در دعا است ... و مي بايست كه انسان از اينكه در نماز مي بايست بر هر دو پا بايستد، به اين حقيقت پي ببرد كه مسلمان بايد در مقام خوف و رجا باشد و از پايين افكندن سر در هنگام نماز، الزام قلب را بر تذلل و خشوع و تواضع و دوري از رياست طلبي و خودبزرگ بيني فهم نمايد و بداند كه در فرداي قيامت، او را در پيشگاه ذات اقدس خود ايستادني است كه چگونگي آن را اين ايستادن تعيين مي كند، و لذا سزاوار است كه انسان آنچه در توان دارد، در تصحيح قيام نماز خود به كار گيرد و بداند كه تمام پنهاني ها و خاطرات و ضمايرش، نزد حضرت حق مكشوف و آشكار است، و پروردگار حتي به چيزهايي كه خود از آن بي خبر است و در باطن اوست، آگاه است. و لذا خيلي مراقب باشد كه مبادا باطنش مخالف با رضاي پروردگار باشد. به ناچار در چنين مقام خطيري تواضع و فروتني او، لااقل همچون تواضع در محضر سلطاني از سلاطين دنيا خواهد بود. چگونه كسي كه در مقابل حاكمي قرار مي گيرد، مراقب تمام حركات و گفته هاي خود مي باشد، كه مبادا سخني بر خلاف رضاي او بر زبان آورد و يا از معناي آنچه مي گويد، غافل باشد و يا اشارات مخاطبات سلطان را درنيابد، و خدايي كه ملك الملوك و جبارالجبابره است، هرگز نزد مسلمان از بشري مثل خود بي مقدارتر خواهد بود.(2)
پی نوشتها:
1. الاخلاق، ص 70.
2. ميرزا جواد ملكي تبريزي، اسرار الصلوة، ج 1، ص 323.
منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
