پرسش :

چرا شيعيان بر مهر سجده می كنند؟

پاسخ :
بنابر نظر همه فقهاي اسلام، سجده بر زمين و بر آنچه از جنس زمين باشد، جايز است. تنها اختلاف در اين است كه آيا فقط بر زمين و آنچه از جنس زمين است، بايد سجده كرد يا اينكه سجده بر ديگر اشيا مثل فرش يا لباس و از اين دست نيز جايز است.
بنابراين، كارهايي را كه شيعيان هنگام سجده انجام مي دهند، همه فقهاي مسلمان پذيرفته اند و كسي نمي تواند در آن شبهه كند، ولي درباره سجده بر فرش، مسلمانان به نظر واحد نرسيده اند. دست كم علماي شيعه، مخالف اين عمل اهل سنت هستند. بر اين اساس، عمل شيعيان، موافق با عقل و احتياط است و شبهه اي در آن راه ندارد. استفاده شيعيان از مُهر هنگام سجده نيز براي سهولت كار است؛ زيرا بيشتر خانه ها مفروش است و دست رسي به زمين يا چيزي كه از جنس زمين باشد، مشكلاتي در پي دارد. پس مهر گذاشتن شيعه، به دليل حفظ شرط سجده و سهولت در آن است.
نكته مهم ديگر اين است كه شيعيان براي خداوند بر مهر سجده مي كنند، نه اينكه براي مهر سجده كنند؛ اين دو، تفاوت مهمي با يكديگر دارند. همچنان كه اهل سنت نيز براي خداوند بر فرش سجده مي كنند.
بايد گفت استفاده شيعه از مهر در نماز، به معناي انحصار سجده بر مهر نيست، بلكه سجده بر مطلقِ زمين و آنچه از آن مي رويد، ولي خوردني نيست، در هر شرايطي جايز است. پس در حرم ائمه يا در مساجدي كه كف آنها سنگ فرش است، نيازي به گذاشتن مهر نيست و سجده بر همان سنگ كافي است.
نكته مهم اينكه در صدر اسلام نيز مهر گذاشتن سابقه داشته است. مي گويند كه يكي از فقهاي تابعين به نام مسروح بن اجدع، در سفرهايش گل خشكيده اي را از مدينه به همراه خود داشت و بر آن سجده مي كرد. وي از اهل كوفه بود و از ابوبكر، عمر، عثمان و حضرت علي عليه السلام و عبدالله بن مسعود روايت نقل كرده است.(1)
از نظر شيعه، سجده بر خاك كربلا ثواب زيادي دارد؛ زيرا سجده بر خاك كربلا، يادآور پيام عاشورا و اهداف قيام اباعبدالله الحسين عليه السلام است. امام صادق عليه السلام مي فرمايد:
سجده بر گِل قبر حسين عليه السلام ، تا هفت زمين را نوراني مي كند و هر كس تسبيحي از گِل قبر حسين عليه السلام داشته باشد، تسبيح گو نوشته مي شود، گرچه تسبيح نگويد.(2)

پی نوشتها:
1. جعفر سبحاني تبريزي، الاعتصام بالکتاب و السنه، ص 86.
2. وسائل الشيعه، ج 3، باب 16، از ابواب ما سجد عليه، صص 607 و 608.

منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)