پرسش :
لطفا در مورد جهات الگو بودنِ حضرت زینب برای زنان و دختران توضیح بفرمایید.
پاسخ :
یکی از الگوهایی که در مورد ارزش هایی مثل عفت و حیا، صبر و آزادگی و ... برای همه جهانیان الگو می باشد حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) می باشد، همو که سید الساجدین (علیه‌السلام) چنین خطابش کرد: «انت بحمدلله عالمة غیر معلمه فهمة غیر مفهمه؛ یعنی تو ناخوانده دانایى و نياموخته خردمندي.»[1]
جهات الگو بودن حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها)
دربارۀ این بانوی شجاع و با فضیلت هر چه بگوییم کم گفتیم، در میان ویژگی های ممتاز شخصیتی دختر مولای متقیان (سلام‌الله‌علیهما) چند شاخصۀ برتر است که می تواند به عنوان الگو برای همه مخصوصاً بانوان مطرح باشد.
1. صبر و تحمل
آن حضرت، الگوی صبر، شجاعت، ایثار، تقوی، عفاف و حجاب و خلاصه پس از مادرش برترین زن عقیلۀ بنی هاشم است.
اگر بخواهیم یک الگوی صبر برای افراد معرفی کنیم، بدون شک باید از حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) نام ببریم. زیرا این بانوی گرامی در برابر سخت ترین وضع طاقت فرسا سر تسلیم و رضا در برابر خداوند فرو می آورد و بردباری را پیشه می سازد، به گونه ای که اعجاب همگان را بر می انگیزد.
شهید مطهری در این باره نوشته است: «در حماسۀ حسینی آن كسی كه بیش از همه درس تحمل و بردباری را آموزید و بیش از همه این پرتو حسینی بر روح مقدس او تابید، خواهر بزرگوارش زینب (سلام‌الله‌علیها) بود.»[2]
2. عشق به نماز
آن حضرت حتی در اوج سوگ و اندوهش،که بیشتر بعد از شهادت سالار شهیدان و یاران با وفایش نمودار شد، راز و نیاز با خدای متعال را ترک نکرد و نماز شبش که جزء مستحبات بود فراموش نشد. و گویا از ارتباط با خالق یکتا روح رنج دیده اش تسکین می یافت.
در كتاب ریاحین الشریعه آمده است: شب زنده داری زینب در تمام عمرش ترك نشد. حتی شب یازدهم محرم.[3]
3. رسیدن به مقام تسلیم و رضای حق
شیخ عباس قمی صاحب کتاب مفاتیح الجنان این تعبیر را نسبت به حضرت دارند: ایشان عقیله بنی هاشم و صاحب مقام رضا و تسلیم است.[4] به این معنا که بعد از آن همه اتفاقات ناگوار و بی سابقه، وقتی وارد مجلس ابن زیاد ملعون وارد و با طعنه او که دیدید چگونه خدا شما را خوار و ذلیل کرد، روبرو می شود، این جمله عرفانی را می فرماید: «مَا رَأَيْتُ إِلَّا جَمِيلًا؛ یعنی من چیزی جز شکوه و زیبایی نمی بینم.»[5]
4. ایمان
زینب کبری در قلۀ بلند ایمان ایستاده بود. شاهد و دلیل این مدعا صلابت و ایستادگی در برابر مصیبت های بزرگ کربلا است که کوه های سخت و با صلابت را از پای در می آورد.
5. علم و دانش
ایشان دارای علم و دانش فراوان بود، او علم و دانش را از خاندان وحی، یعنی امام علی، فاطمه و حسنین (علیهم‌السلام) آموخته بود. وی احاطه علمی به قرآن داشت و برای بانوان کلاس درس تفسیر برگزار می نمود.[6] در سنت و روایت، علم لغت و ... دارای تبحر بود.
6. فهم بالای سیاسی و اجتماعی
تفسیر و برداشت صحیح و درست از جامعه و مسائل روز و تبلیغ و دعوت به حق، از دیگر ویژگی های بانوی بزرگ کربلا بود. هنگامی که ابن زیاد خطاب به او گفت: خدا را سپاس که شما را رسوا نمود، آن حضرت مثل ساعقه بر او غرید و فرمود: خداوند فاسقان و فاجران را رسوا و مفتضح می کند که آنها ما نیستیم.
شیخ مفید، جواب حضرت زینب به ابن زیاد را چنین نقل می کند: سپاس خدای را که گرامی داشت ما را به پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) و ما را از پلیدی پاک گردانید، همانا خداوند فاسقان را رسوا می کند... .[7]
7. اطاعت و پیروی از امام و پیشوایش
حضرت زینب (سلام الله علیها) با این که ازدواج کرده بود و دارای شوهر و فرزند بود، در عین حال در قیام امام حسین (علیه‌السلام) در مقابل ظلم و ستم یزید، همگام با آن حضرت و در کنار وی بود. این میسر نمی شود، مگر آن که انسان بداند که پیروی از امام و حمایت از وی، وظیفه و مسئولیتی است که باید به آن عمل نمود. البته این بدان معنا نیست که وی بدون اجازه شوهرش اقدام به این مسئولیت نمود، بلکه با اذن و رضایت شوهر به وظیفه اش عمل کرد. این بیانگر آن است که حضرت در ادای وظیفه و مسئولیت هیچ تردیدی به خود راه نداده و دنبال عذر و بهانه نبود، تا از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند، بلکه با اطمینان کامل به برادرش ملحق شد؛ چرا که وی می دانست که قیام در برابر ظلم و ستم و امر به معروف و نهی از منکر، تکلیف شرعی است که باید به این تکلیف عمل نمود.
و موارد دیگری مانند: تقدیم فرزندان در راه نهضت حسینی،[8] حقیر و کوچک نمودن طاغوت ها، تبلیغ و روشنگری از قیام کربلا و تحکیم آن و ... .
بر مسلمانان، بلکه بر هر انسان آزاده است، با الگو گیری و سرمشق قرار دادن آن حضرت در تمام زمینه ها، اعم از فردی و اجتماعی، اولاً خود، راه سعادت و خوشبختی را پیموده، ثانیاً برای إحیاء و پیاده کردن ارزش ها در جامعه به وظایف و مسئولیت خویش عمل کنند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1.جوادی آملی، عبد الله، زن در آیینۀ جلال و جمال، تهران، نشر فرهنگی رجا، 1371.
2.فهیم کرمانی، مرتضی، زن و پیام آوری، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1374.
پی نوشت ها:
[1]. طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج، ج 2،ص 305، مشهد، انتشارات مرتضي، 1403 ق.
[2]. مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، ج 2، ص 225، تهران، انتشارات صدرا، 1375.
[3]. محلاتی، ذبیح الله، ریاحین الشریعه، ج 3، ص 61، تهران، دار الكتب الاسلامیه.
[4]. قمی، عباس، منتهى الآمال، قم، ج 2، ص 938، تهران، انتشارات دلیل، سال 1379 ش.
[5]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 45، ص 116، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404ق.
[6]. سید نژاد، سید صادق، مجله دیدار آشنا، شماره 25. ابن نما، الحلی، مثیر الاحزان، ص 86، قم، مدرسة الامام المهدی(علیه السلام)، 1406ق.
[7]. مجلسی، محمد باقر، پیشین، ج 45، ص 376 ـ 377.
[8]. امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ج 7، ص 137، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.
منبع: اندیشه قم
یکی از الگوهایی که در مورد ارزش هایی مثل عفت و حیا، صبر و آزادگی و ... برای همه جهانیان الگو می باشد حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) می باشد، همو که سید الساجدین (علیه‌السلام) چنین خطابش کرد: «انت بحمدلله عالمة غیر معلمه فهمة غیر مفهمه؛ یعنی تو ناخوانده دانایى و نياموخته خردمندي.»[1]
جهات الگو بودن حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها)
دربارۀ این بانوی شجاع و با فضیلت هر چه بگوییم کم گفتیم، در میان ویژگی های ممتاز شخصیتی دختر مولای متقیان (سلام‌الله‌علیهما) چند شاخصۀ برتر است که می تواند به عنوان الگو برای همه مخصوصاً بانوان مطرح باشد.
1. صبر و تحمل
آن حضرت، الگوی صبر، شجاعت، ایثار، تقوی، عفاف و حجاب و خلاصه پس از مادرش برترین زن عقیلۀ بنی هاشم است.
اگر بخواهیم یک الگوی صبر برای افراد معرفی کنیم، بدون شک باید از حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) نام ببریم. زیرا این بانوی گرامی در برابر سخت ترین وضع طاقت فرسا سر تسلیم و رضا در برابر خداوند فرو می آورد و بردباری را پیشه می سازد، به گونه ای که اعجاب همگان را بر می انگیزد.
شهید مطهری در این باره نوشته است: «در حماسۀ حسینی آن كسی كه بیش از همه درس تحمل و بردباری را آموزید و بیش از همه این پرتو حسینی بر روح مقدس او تابید، خواهر بزرگوارش زینب (سلام‌الله‌علیها) بود.»[2]
2. عشق به نماز
آن حضرت حتی در اوج سوگ و اندوهش،که بیشتر بعد از شهادت سالار شهیدان و یاران با وفایش نمودار شد، راز و نیاز با خدای متعال را ترک نکرد و نماز شبش که جزء مستحبات بود فراموش نشد. و گویا از ارتباط با خالق یکتا روح رنج دیده اش تسکین می یافت.
در كتاب ریاحین الشریعه آمده است: شب زنده داری زینب در تمام عمرش ترك نشد. حتی شب یازدهم محرم.[3]
3. رسیدن به مقام تسلیم و رضای حق
شیخ عباس قمی صاحب کتاب مفاتیح الجنان این تعبیر را نسبت به حضرت دارند: ایشان عقیله بنی هاشم و صاحب مقام رضا و تسلیم است.[4] به این معنا که بعد از آن همه اتفاقات ناگوار و بی سابقه، وقتی وارد مجلس ابن زیاد ملعون وارد و با طعنه او که دیدید چگونه خدا شما را خوار و ذلیل کرد، روبرو می شود، این جمله عرفانی را می فرماید: «مَا رَأَيْتُ إِلَّا جَمِيلًا؛ یعنی من چیزی جز شکوه و زیبایی نمی بینم.»[5]
4. ایمان
زینب کبری در قلۀ بلند ایمان ایستاده بود. شاهد و دلیل این مدعا صلابت و ایستادگی در برابر مصیبت های بزرگ کربلا است که کوه های سخت و با صلابت را از پای در می آورد.
5. علم و دانش
ایشان دارای علم و دانش فراوان بود، او علم و دانش را از خاندان وحی، یعنی امام علی، فاطمه و حسنین (علیهم‌السلام) آموخته بود. وی احاطه علمی به قرآن داشت و برای بانوان کلاس درس تفسیر برگزار می نمود.[6] در سنت و روایت، علم لغت و ... دارای تبحر بود.
6. فهم بالای سیاسی و اجتماعی
تفسیر و برداشت صحیح و درست از جامعه و مسائل روز و تبلیغ و دعوت به حق، از دیگر ویژگی های بانوی بزرگ کربلا بود. هنگامی که ابن زیاد خطاب به او گفت: خدا را سپاس که شما را رسوا نمود، آن حضرت مثل ساعقه بر او غرید و فرمود: خداوند فاسقان و فاجران را رسوا و مفتضح می کند که آنها ما نیستیم.
شیخ مفید، جواب حضرت زینب به ابن زیاد را چنین نقل می کند: سپاس خدای را که گرامی داشت ما را به پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) و ما را از پلیدی پاک گردانید، همانا خداوند فاسقان را رسوا می کند... .[7]
7. اطاعت و پیروی از امام و پیشوایش
حضرت زینب (سلام الله علیها) با این که ازدواج کرده بود و دارای شوهر و فرزند بود، در عین حال در قیام امام حسین (علیه‌السلام) در مقابل ظلم و ستم یزید، همگام با آن حضرت و در کنار وی بود. این میسر نمی شود، مگر آن که انسان بداند که پیروی از امام و حمایت از وی، وظیفه و مسئولیتی است که باید به آن عمل نمود. البته این بدان معنا نیست که وی بدون اجازه شوهرش اقدام به این مسئولیت نمود، بلکه با اذن و رضایت شوهر به وظیفه اش عمل کرد. این بیانگر آن است که حضرت در ادای وظیفه و مسئولیت هیچ تردیدی به خود راه نداده و دنبال عذر و بهانه نبود، تا از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند، بلکه با اطمینان کامل به برادرش ملحق شد؛ چرا که وی می دانست که قیام در برابر ظلم و ستم و امر به معروف و نهی از منکر، تکلیف شرعی است که باید به این تکلیف عمل نمود.
و موارد دیگری مانند: تقدیم فرزندان در راه نهضت حسینی،[8] حقیر و کوچک نمودن طاغوت ها، تبلیغ و روشنگری از قیام کربلا و تحکیم آن و ... .
بر مسلمانان، بلکه بر هر انسان آزاده است، با الگو گیری و سرمشق قرار دادن آن حضرت در تمام زمینه ها، اعم از فردی و اجتماعی، اولاً خود، راه سعادت و خوشبختی را پیموده، ثانیاً برای إحیاء و پیاده کردن ارزش ها در جامعه به وظایف و مسئولیت خویش عمل کنند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1.جوادی آملی، عبد الله، زن در آیینۀ جلال و جمال، تهران، نشر فرهنگی رجا، 1371.
2.فهیم کرمانی، مرتضی، زن و پیام آوری، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1374.
پی نوشت ها:
[1]. طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج، ج 2،ص 305، مشهد، انتشارات مرتضي، 1403 ق.
[2]. مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، ج 2، ص 225، تهران، انتشارات صدرا، 1375.
[3]. محلاتی، ذبیح الله، ریاحین الشریعه، ج 3، ص 61، تهران، دار الكتب الاسلامیه.
[4]. قمی، عباس، منتهى الآمال، قم، ج 2، ص 938، تهران، انتشارات دلیل، سال 1379 ش.
[5]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 45، ص 116، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404ق.
[6]. سید نژاد، سید صادق، مجله دیدار آشنا، شماره 25. ابن نما، الحلی، مثیر الاحزان، ص 86، قم، مدرسة الامام المهدی(علیه السلام)، 1406ق.
[7]. مجلسی، محمد باقر، پیشین، ج 45، ص 376 ـ 377.
[8]. امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ج 7، ص 137، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.
منبع: اندیشه قم
