پرسش :

انواع خیارات در قانون مدنی کدامند؟

پاسخ :
در ماده ۳۹۶ قانون مدنی آمده است:
خیارات عبارتند از: ۱- خیار مجلس، ۲- خیار حیوان، ۳- خیار شرط، ۴- خیار تاخیر ثمن، ۵- خیار رویت و تخلف وصف، ۶- خیار غبن، ۷- خیار عیب، ۸- خیار تدلیس، ۹- خیار تبعض صفقه و ۱۰- خیار تخلف شرط.

۱- خیار مجلس:
اختیاری است که به عقد بیع (خرید و فروش) اختصاص دارد و تا در جلسه معامله هستند اختیار فسخ این معامله را دارند البته با نظر به اینکه سقوط این شرط را در هنگام یا بعد از عقد شرط نکرده باشند.

۲- خیار حیوان:
هنگامی که معامله در مورد حیوان باشد صدق می‌کند و مشتری تا ۳ روز از هنگام عقد اختیار فسخ معامله را دارد البته با نظر به اینکه سقوط آن را شرط نکرده باشند یا مشتری در حیوان تصرف نکرده باشد.

۳- خیار شرط:
برحسب شرط است مانند شرط معین و مضبوط بودن مدت ، مشاوره و شخص خاص.

۴- خیار تأخیر ثمن:
یعنی این‌که پس از گذشت ۳ روز در مورد فروشنده، جنس فروخته شده را تحویل نداده و در مورد خریدار، مبلغ را به طور کامل نپرداخته، این حق است که پس از گذشت ۳ روز معامله را فسخ کند.

۵- خیار رویت و تخلف وصف:
فروشنده و خریدار اگر کالایی را بدون دیدن و فقط به تعریف و تمجید خرید و فروش کنند اختیار فسخ معامله را دارند.

۶- خیار غبن:
یعنی خدعه و نیرنگ و فریفتن و گول زدن که در این صورت امکان فسخ معامله وجود دارد.

۷- خیار عیب:
اگر خریدار بعد از معامله بفهمد که مورد معامله معیوب بوده، مختار است در قبول کردن جنس، گرفتن خسارت (ارش) یا فسخ معامله.

۸- خیار تدلیس:
اگر فروشنده صفت خوب و زیبایی را برای کالایش شرط کند یا این‌که مشتری بپندارد که با این شرط، کالا بدون عیب و نقص است (نشان دادن ظاهری زیبا و فریفتن)، مشتری اختیار دارد در قبول کردن یا فسخ معامله.

۹- خیار تبعض صفقه:
اگر مشتری دو کالا را بخرد و بعدا معلوم شود که یکی از آن دو حق و مال دیگری است،‌ اختیار دارد در فسخ یا قبول کردن قسمت صحیح معامله و گرفتن مابقی پول خود.

۱۰- خیار تخلف شرط:
یعنی این‌که در معامله‌ای شرطی بشود و بعدا این شرط برای شرط کننده (فروشنده یا خریدار) سالم نماند و سرپیچی کند، اختیار فسخ معامله هست.

از بین انواع خیارات، خیار مجلس، حیوان و تأخیر ثمن اختصاص به عقد بیع دارد.

منبع: www.mbri.ac.ir