پرسش :
چگونه باید با مزاحمت‌ها و متلک‌های مزاحمان مقابله کرد؟
پاسخ :
به کارگیری راه‌کارهای زیر می‌تواند دختران را در برابر آسیب های اجتماعی ایمن می کند:
1. سعی کنیم واقعیت جنس مخالف را بشناسیم
بدانیم که پسران دنیایی متفاوت از دختران دارند. پسران اولین چیزی که در ارتباط با دختران به ذهنشان خطور می‌کند، مسائل جنسی است؛ اما دختران به مسائل عاطفی و دوست داشتن می‌اندیشند. بسیاری از دختران تصوراتی بسیار ایده آل و تخیلی از جنس مخالف در ذهن خود می پرورانند. از نظر روان شناسی این یکی از اشتباهات رایج بین انسان ها، به‌خصوص نوجوانان و جوانان است که باید از چنین تفکری اجتناب کنند.
2. هیجانات[1] خود را در برخورد با جنس مخالف کنترل کنیم
باید سعی کنیم به طور کلی بر هیجانات خود در زندگی غلبه کنیم و رفتارهایمان را عاقلانه ارادی و با دلیل انجام دهیم. یکی از هیجاناتی که در این مورد باید رعایت شود این است که از خجالت زدگی در برابر آنان خودداری کنیم و با جایگزین ساختن حیا[2] به جای خجالت و رعایت حدود شرعی و اجتماعی می توان رابطه صحیحی با جنس مخالف ایجاد نمود. یکی دیگر از هیجاناتی که در برخورد با جنس مخالف باید کنترل شود «ترس» است. برخی از دختران از پسرانی که در راه مدرسه و یا محل می بینند می ترسند و همین ترس موجب برخی از لغزش ها می‌شود. برخی دیگر از دختران از این‌که پسری به او و یا خانواده آنها آسیبی برساند می ترسند و ممکن است به همین دلیل به برخی از خواست های پسر پاسخ گویند. ترس در هر صورت مشکل آفرین است. اوّلاً باید بدانیم جنس مخالف ترسی ندارد و بخصوص اگر با تهدید روبرو شدیم می توان با شجاعت تمام در مقابل آن ایستاد.
3. حدود رفتار اجتماعی با جنس مخالف را بشناسیم
یکی از مهم‌ترین نشانه های رشد اجتماعی هر فرد شناخت حدود رفتار خود با افراد مختلف است. باید دانست که با هر فردی تا چه حدی می توان نزدیک شد و راجع به مسائل مختلف به گفت‌وگو پرداخت.
دختر خانمی که در یکی از شهرهای کوچک به یکی از پسرهای محله نامه ای داده بود، در پی یک اختلاف خانوادگی متوجه می‌شود آن پسر، نامه را در پانصد نسخه تکثیر و در سطح شهر پخش کرده است. این دختر خانم امروز حتی از خانه نمی‌تواند خارج شود زیرا همه به او بدبین هستند. این مورد و مواردی از این قبیل نشانگر آن است که عدم رعایت حدود رفتاری با جنس مخالف تا چه حد می‌تواند زیانبار باشد.[3] بنابراین، ملتزم شدن زنان به دستورات و قوانین حکیمانه الهی بهترین عامل حفظ شخصیت و مصونیت آنان از سقوط و انحراف می‌باشد که در زیر به اختصار بررسی می کنیم.
1. از تحریک و جلوه گری پرهیز کنیم
خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «(زنان) هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانشان معلوم شود» (و صدای خلخال که برپا دارند به گوش رسد)[4] این آیه مبارکه، زنان را از حساس نمودن مردان و جلب نظر آنان به زینت های پنهان نهی می کند تا سبب تحریک غریزه ی آنها نشود. همچنین در خطابی به زنان پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: «ای همسران پیامبر، شما هم‌چون زنان معمولی نیستید اگر تقوا پیشه کنید، پس به گونه ای هوس انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند، و سخن شایسته بگویید.»[5]
حضرت علی ـ علیه السّلام ـ در نهج‌البلاغه بیان شیوا و جامعی در این زمینه دارد و روش برخورد اجتماعی دختران و زنان را روشن می‌کند و می‌فرماید: «زنان و دختران مؤمن باید سه صفت را که برای مردان بد است داشته باشند: 1. تکبر؛ 2. ترس؛ 3. بخل؛ تکبر: یعنی در مقابل نامحرم با قاطعیت و وقار صحبت کنند و از حرف زدن باعشوه و تبسم که دیگران را تحریک می‌کند، بپرهیزد. ترس به این معنی که: بترسد از تنها بودن و تنها ماندن با شخص نامحرم. و بخل: یعنی در حفاظت مال خود و شوهر، کمال دقت و وسواس را بخرج دهند و امانت دار اموال همسر و خانه و پیام آور قناعت و صرفه جویی باشند.»[6] با بررسی موارد متعددی از آسیب های اجتماعی که متوجه زنان و دختران می‌شود درمی یابیم که تحریک و جلوه گری زنان موجب پیدایش آن آسیب ها شده است.
2. عفت و حیای خود را پاس بداریم
عفت و حیا برای زن سرمایه ارزنده ای به شمار می آید و بزرگ‌ترین مانع برای فریب و لغزش و انحراف زن است. عفت و حیا از خصوصیات روحی زن و سرمایه سلامتی اخلاقی و روانی او و حتی موجب سلامت جامعه و پاکدامنی مردان است. از این روی، امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «حیا ده سهم است که نه سهم در زنان و یک سهم در مردان است.»[7] و در روایت دیگری می‌فرماید: «لا ایمانَ لمنْ لاحیاء لَهُ؛ کسی که حیا ندارد ایمان ندارد.»[8] در فرموده ای از امیر مؤمنان ـ علیه السّلام ـ نیز می خوانیم: «الحیاءُ ثمرةُ العِفّه؛ حیا میوه پاکدامنی است.»[9] هنگامی که به هر علّت پاکدامنی فرد کم شود شرم و حیای او نیز کاسته می‌شود. بنابراین زنان و دختران باید در جامعه و بیرون منزل، باوقار و عفاف و متنانت ظاهر شوند و در عین رسیدگی به کار و تحصیل خود، به گونه ای رفتار نمایند که از نگاه های آلوده دور بوده، سبب تحریک و جلب توجّه شهوانی دیگران نشوند.
3. از خوش باوری ساده لوحانه بپرهیزیم
زن دارای حسن نیت و خوشبینی است و این خود حکایت از فطرت پاک و خداآشنایی او دارد. این خوش بینی و زودباوری زن گاه سبب می‌شود که اگر از سوی غریبه ای به وی اظهار علاقه شود بدون تردید در صداقت اظهار کننده، آن را باور کند. در حالی که اکثر علاقه و محبت هایی که از طرف افراد بیگانه به زن می‌شود جنبه فریب و سودجویی دارد و باصداقت و خیرخواهی همراه نیست. گزارش ها نیز حاکی از آن است که لغزش و انحراف اغلب دختران و زنان به علّت کمبود محبت و فریفته شدن به محبت های دروغین بوده است.[10] بنابراین وظیفه زن است که وجود ظریف و حساس خویش را از این سبب دور بدارد و به اظهار علاقه ها و وعده های افراد بیگانه خوشبین نباشد و میان آنان و خویش، حریم پاکی را حفظ کند تا از زیان های پرفریب بوالهوسان مصون بماند.
4. از خلوت کردن و هم‌مسیر شدن با مردان نامحرم امتناع و خودداری کنیم:
دختران و زنان باید حریم محرم و نامحرم را حفظ کرده و از توقف در محل خلوت با فرد نامحرم پرهیز نمایند. چرا که اسلام قرار گرفتن زن و مرد نامحرم در یک اتاق بسته، که عبور و مروری در آن نیست را حرام می داند. پس با توجه به آن چه که گفته شد اگر دختری بتواند بر احساسات خویش غلبه نماید و بداند که جنس مخالف مقصد و سویی از این دوستی دارد و با رعایت حدود اجتماعی و اسلامی، هیچ گاه به سمت و سوی پسران کشیده نمی شود و سعی می کند که از جنس خود بهترین دوست را انتخاب کند و حتی از همنشینی با دوستان بی بند و بار و منحرف نیز دوری می نماید. بهتر است از مسیرهایی که معمولاً پسران مزاحمت سر راهتان سبز می‌شوند استفاده نکنید و تا می‌توانید خیابان‌ها و کوچه‌های خلوت را که آنان فرصت سوء استفاده از شما را پیدا می‌کنند، برای تردد انتخاب نکنید.
راه‌کارهای دیگر
همچنین دختران جوان برای آن‌که بتوانند خویش را از انحراف ها حفظ کنند لازم است:
از پوشیدن لباس های تنگ و چسبیده حتی در مقابل برادر و خویشان محرم نیز خودداری کنند.
با دوستان مؤمن و خوب رفت و آمد و مجالست کنند و از همنشینی با دوستان بی بندوبار و منحرف (هر چند از نزدیکان و خویشاوندان) اجتناب نمایند. از شوخی و خنده با نامحرمان خودداری کنند و هنگام سخن گفتن با آنان جدی و باوقار سخن بگویند.
اگر پسری به دختری متلک گفت، دختر باید با کمال متانت و خونسردی و بی توجهی از کنار این جریان بگذرد. بدیهی است در چنین مواردی که دختر با متانت برخورد کرده است، گناهی متوجه او نیست.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. شرکت چئینگ، ال.بت، چگونه در زندگی با جرات باشیم؟، ترجمة: مرتضی نوری خواجوی، تهران: ارتقای سلامت ایرانیان، 1390.
2. کاظم زاده عطوفی، مهرداد و موتابی، فرشته، آموزش مهارتهای زندگی: ویژه دانشجویان: مهارت رفتار جرات مندانه: کتاب کار دانشجو، تهران: دانژه، 1385.
3. نیومن، سوزان، 250 روش برای نه گفتن: اجازه ندهید دیگران از شما سوء استفاده کنند!، ترجمه: هانیه حق نبی مطلق، تهران: پارسینه، 1392.
4. بخشانی، نورمحمد، مشاوره جنسی و نه، گفتن در مواقع حساس به منظور پیشگیری از ایدز در جوانان، ترجمه: بهروز بیرشک، تهران: انستیتو روانپزشکی تهران، 1382.
5. صهبا، فاطمه، نکته هایی درباره ی "نه" گفتن آگاهانه، تهران: موسسه مادران امروز، 1392.
پی نوشت ها:
[1] . توضیح هیجانات: حالت های هیجانی با تغییر ضربان قلب، بالا رفتن دمای بدن و نیز کاهش کنترل ارادی بر رفتار، همراه هستند.
[2] . قابل ذکر است که حیا یک صفت بسیار پسندیده فردی و اخلاقی است که بر اساس آن وقتی تشخیص می دهد کاری را نباید انجام دهد و یا سخنی را نباید بگویم، علیرغم توانایی بر انجام آن، از عمل بدان خودداری می‌کند در صورتی که فرد خجالتی قادر به انجام چنین کاری نیست.
[3] . احمدی، علی اصغر، کندوکاو پاسخ به سؤال های نوجوانان، چاپ دوّم، (تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، 1374)، ص 153 ـ 156.
[4] . سوره نور، آیه 31.
[5] . سوره احزاب، آیه 32.
[6] . نهج‌البلاغه، فیض الاسلام، حکمت 226.
[7] . مجلسی، بحالارانوار، ج 103، ص 244.
[8] . همان، ج 78، ص 111.
[9] . آمدی، غررالحکم، حدیث 4612.
[10] . غلامی، یوسف، راز یک فریب، چاپ اوّل، قم: انتشارات لاهیجی، 1381، ص 96.
منبع: اندیشه قم
به کارگیری راه‌کارهای زیر می‌تواند دختران را در برابر آسیب های اجتماعی ایمن می کند:
1. سعی کنیم واقعیت جنس مخالف را بشناسیم
بدانیم که پسران دنیایی متفاوت از دختران دارند. پسران اولین چیزی که در ارتباط با دختران به ذهنشان خطور می‌کند، مسائل جنسی است؛ اما دختران به مسائل عاطفی و دوست داشتن می‌اندیشند. بسیاری از دختران تصوراتی بسیار ایده آل و تخیلی از جنس مخالف در ذهن خود می پرورانند. از نظر روان شناسی این یکی از اشتباهات رایج بین انسان ها، به‌خصوص نوجوانان و جوانان است که باید از چنین تفکری اجتناب کنند.
2. هیجانات[1] خود را در برخورد با جنس مخالف کنترل کنیم
باید سعی کنیم به طور کلی بر هیجانات خود در زندگی غلبه کنیم و رفتارهایمان را عاقلانه ارادی و با دلیل انجام دهیم. یکی از هیجاناتی که در این مورد باید رعایت شود این است که از خجالت زدگی در برابر آنان خودداری کنیم و با جایگزین ساختن حیا[2] به جای خجالت و رعایت حدود شرعی و اجتماعی می توان رابطه صحیحی با جنس مخالف ایجاد نمود. یکی دیگر از هیجاناتی که در برخورد با جنس مخالف باید کنترل شود «ترس» است. برخی از دختران از پسرانی که در راه مدرسه و یا محل می بینند می ترسند و همین ترس موجب برخی از لغزش ها می‌شود. برخی دیگر از دختران از این‌که پسری به او و یا خانواده آنها آسیبی برساند می ترسند و ممکن است به همین دلیل به برخی از خواست های پسر پاسخ گویند. ترس در هر صورت مشکل آفرین است. اوّلاً باید بدانیم جنس مخالف ترسی ندارد و بخصوص اگر با تهدید روبرو شدیم می توان با شجاعت تمام در مقابل آن ایستاد.
3. حدود رفتار اجتماعی با جنس مخالف را بشناسیم
یکی از مهم‌ترین نشانه های رشد اجتماعی هر فرد شناخت حدود رفتار خود با افراد مختلف است. باید دانست که با هر فردی تا چه حدی می توان نزدیک شد و راجع به مسائل مختلف به گفت‌وگو پرداخت.
دختر خانمی که در یکی از شهرهای کوچک به یکی از پسرهای محله نامه ای داده بود، در پی یک اختلاف خانوادگی متوجه می‌شود آن پسر، نامه را در پانصد نسخه تکثیر و در سطح شهر پخش کرده است. این دختر خانم امروز حتی از خانه نمی‌تواند خارج شود زیرا همه به او بدبین هستند. این مورد و مواردی از این قبیل نشانگر آن است که عدم رعایت حدود رفتاری با جنس مخالف تا چه حد می‌تواند زیانبار باشد.[3] بنابراین، ملتزم شدن زنان به دستورات و قوانین حکیمانه الهی بهترین عامل حفظ شخصیت و مصونیت آنان از سقوط و انحراف می‌باشد که در زیر به اختصار بررسی می کنیم.
1. از تحریک و جلوه گری پرهیز کنیم
خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «(زنان) هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانشان معلوم شود» (و صدای خلخال که برپا دارند به گوش رسد)[4] این آیه مبارکه، زنان را از حساس نمودن مردان و جلب نظر آنان به زینت های پنهان نهی می کند تا سبب تحریک غریزه ی آنها نشود. همچنین در خطابی به زنان پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: «ای همسران پیامبر، شما هم‌چون زنان معمولی نیستید اگر تقوا پیشه کنید، پس به گونه ای هوس انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند، و سخن شایسته بگویید.»[5]
حضرت علی ـ علیه السّلام ـ در نهج‌البلاغه بیان شیوا و جامعی در این زمینه دارد و روش برخورد اجتماعی دختران و زنان را روشن می‌کند و می‌فرماید: «زنان و دختران مؤمن باید سه صفت را که برای مردان بد است داشته باشند: 1. تکبر؛ 2. ترس؛ 3. بخل؛ تکبر: یعنی در مقابل نامحرم با قاطعیت و وقار صحبت کنند و از حرف زدن باعشوه و تبسم که دیگران را تحریک می‌کند، بپرهیزد. ترس به این معنی که: بترسد از تنها بودن و تنها ماندن با شخص نامحرم. و بخل: یعنی در حفاظت مال خود و شوهر، کمال دقت و وسواس را بخرج دهند و امانت دار اموال همسر و خانه و پیام آور قناعت و صرفه جویی باشند.»[6] با بررسی موارد متعددی از آسیب های اجتماعی که متوجه زنان و دختران می‌شود درمی یابیم که تحریک و جلوه گری زنان موجب پیدایش آن آسیب ها شده است.
2. عفت و حیای خود را پاس بداریم
عفت و حیا برای زن سرمایه ارزنده ای به شمار می آید و بزرگ‌ترین مانع برای فریب و لغزش و انحراف زن است. عفت و حیا از خصوصیات روحی زن و سرمایه سلامتی اخلاقی و روانی او و حتی موجب سلامت جامعه و پاکدامنی مردان است. از این روی، امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «حیا ده سهم است که نه سهم در زنان و یک سهم در مردان است.»[7] و در روایت دیگری می‌فرماید: «لا ایمانَ لمنْ لاحیاء لَهُ؛ کسی که حیا ندارد ایمان ندارد.»[8] در فرموده ای از امیر مؤمنان ـ علیه السّلام ـ نیز می خوانیم: «الحیاءُ ثمرةُ العِفّه؛ حیا میوه پاکدامنی است.»[9] هنگامی که به هر علّت پاکدامنی فرد کم شود شرم و حیای او نیز کاسته می‌شود. بنابراین زنان و دختران باید در جامعه و بیرون منزل، باوقار و عفاف و متنانت ظاهر شوند و در عین رسیدگی به کار و تحصیل خود، به گونه ای رفتار نمایند که از نگاه های آلوده دور بوده، سبب تحریک و جلب توجّه شهوانی دیگران نشوند.
3. از خوش باوری ساده لوحانه بپرهیزیم
زن دارای حسن نیت و خوشبینی است و این خود حکایت از فطرت پاک و خداآشنایی او دارد. این خوش بینی و زودباوری زن گاه سبب می‌شود که اگر از سوی غریبه ای به وی اظهار علاقه شود بدون تردید در صداقت اظهار کننده، آن را باور کند. در حالی که اکثر علاقه و محبت هایی که از طرف افراد بیگانه به زن می‌شود جنبه فریب و سودجویی دارد و باصداقت و خیرخواهی همراه نیست. گزارش ها نیز حاکی از آن است که لغزش و انحراف اغلب دختران و زنان به علّت کمبود محبت و فریفته شدن به محبت های دروغین بوده است.[10] بنابراین وظیفه زن است که وجود ظریف و حساس خویش را از این سبب دور بدارد و به اظهار علاقه ها و وعده های افراد بیگانه خوشبین نباشد و میان آنان و خویش، حریم پاکی را حفظ کند تا از زیان های پرفریب بوالهوسان مصون بماند.
4. از خلوت کردن و هم‌مسیر شدن با مردان نامحرم امتناع و خودداری کنیم:
دختران و زنان باید حریم محرم و نامحرم را حفظ کرده و از توقف در محل خلوت با فرد نامحرم پرهیز نمایند. چرا که اسلام قرار گرفتن زن و مرد نامحرم در یک اتاق بسته، که عبور و مروری در آن نیست را حرام می داند. پس با توجه به آن چه که گفته شد اگر دختری بتواند بر احساسات خویش غلبه نماید و بداند که جنس مخالف مقصد و سویی از این دوستی دارد و با رعایت حدود اجتماعی و اسلامی، هیچ گاه به سمت و سوی پسران کشیده نمی شود و سعی می کند که از جنس خود بهترین دوست را انتخاب کند و حتی از همنشینی با دوستان بی بند و بار و منحرف نیز دوری می نماید. بهتر است از مسیرهایی که معمولاً پسران مزاحمت سر راهتان سبز می‌شوند استفاده نکنید و تا می‌توانید خیابان‌ها و کوچه‌های خلوت را که آنان فرصت سوء استفاده از شما را پیدا می‌کنند، برای تردد انتخاب نکنید.
راه‌کارهای دیگر
همچنین دختران جوان برای آن‌که بتوانند خویش را از انحراف ها حفظ کنند لازم است:
از پوشیدن لباس های تنگ و چسبیده حتی در مقابل برادر و خویشان محرم نیز خودداری کنند.
با دوستان مؤمن و خوب رفت و آمد و مجالست کنند و از همنشینی با دوستان بی بندوبار و منحرف (هر چند از نزدیکان و خویشاوندان) اجتناب نمایند. از شوخی و خنده با نامحرمان خودداری کنند و هنگام سخن گفتن با آنان جدی و باوقار سخن بگویند.
اگر پسری به دختری متلک گفت، دختر باید با کمال متانت و خونسردی و بی توجهی از کنار این جریان بگذرد. بدیهی است در چنین مواردی که دختر با متانت برخورد کرده است، گناهی متوجه او نیست.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. شرکت چئینگ، ال.بت، چگونه در زندگی با جرات باشیم؟، ترجمة: مرتضی نوری خواجوی، تهران: ارتقای سلامت ایرانیان، 1390.
2. کاظم زاده عطوفی، مهرداد و موتابی، فرشته، آموزش مهارتهای زندگی: ویژه دانشجویان: مهارت رفتار جرات مندانه: کتاب کار دانشجو، تهران: دانژه، 1385.
3. نیومن، سوزان، 250 روش برای نه گفتن: اجازه ندهید دیگران از شما سوء استفاده کنند!، ترجمه: هانیه حق نبی مطلق، تهران: پارسینه، 1392.
4. بخشانی، نورمحمد، مشاوره جنسی و نه، گفتن در مواقع حساس به منظور پیشگیری از ایدز در جوانان، ترجمه: بهروز بیرشک، تهران: انستیتو روانپزشکی تهران، 1382.
5. صهبا، فاطمه، نکته هایی درباره ی "نه" گفتن آگاهانه، تهران: موسسه مادران امروز، 1392.
پی نوشت ها:
[1] . توضیح هیجانات: حالت های هیجانی با تغییر ضربان قلب، بالا رفتن دمای بدن و نیز کاهش کنترل ارادی بر رفتار، همراه هستند.
[2] . قابل ذکر است که حیا یک صفت بسیار پسندیده فردی و اخلاقی است که بر اساس آن وقتی تشخیص می دهد کاری را نباید انجام دهد و یا سخنی را نباید بگویم، علیرغم توانایی بر انجام آن، از عمل بدان خودداری می‌کند در صورتی که فرد خجالتی قادر به انجام چنین کاری نیست.
[3] . احمدی، علی اصغر، کندوکاو پاسخ به سؤال های نوجوانان، چاپ دوّم، (تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، 1374)، ص 153 ـ 156.
[4] . سوره نور، آیه 31.
[5] . سوره احزاب، آیه 32.
[6] . نهج‌البلاغه، فیض الاسلام، حکمت 226.
[7] . مجلسی، بحالارانوار، ج 103، ص 244.
[8] . همان، ج 78، ص 111.
[9] . آمدی، غررالحکم، حدیث 4612.
[10] . غلامی، یوسف، راز یک فریب، چاپ اوّل، قم: انتشارات لاهیجی، 1381، ص 96.
منبع: اندیشه قم
