ریفلاکس اسید معده و التهاب مری

ریفلاکس اسید معده، به حالتی گفته می‌شود که اسید معده به گلو (مری) برمی‌گردد؛ که ممکن است سبب سوزش سر دل یا علائم دیگر شود. درمان رایج در این مورد، استفاده از داروهای ضد اسید برای کاهش اسید معده است و معمولاً هم نتیجه مناسبی دارد. بعضی افراد با درمان کوتاه مدت بهبود می‌یابند اما بعضی دیگر برای رفع نشانه‌های بیماری به درمان طولانی مدت نیاز دارند. التهاب مری (ازوفاژیت) به معنی تورم بافت مری است. معمولاً التهاب مری به دلیل ریفلاکس اسید معده است. در واقع اسید معده، بافت سطحی مری را تحریک می‌کند و سبب تورم آن می‌شود. البته بافت مری تا اندازه‌ای اسید معده را تحمل می‌کند اما آستانه‌ی تحمل آن در افراد مختلف، متفاوت است. در بعضی افراد با میزان کمی برگشت اسید معده، بافت مری دچار التهاب می‌شود و در بعضی دیگر حتی با مقادیر زیاد اسید هم، مری متورم نمی‌شود.
 

سوزش سردل، که نشانه‌ی اصلی آن است. احساس سوزش از روده‌ها یا پایین قفسه سینه شروع می‌شود و به سمت گردن می‌رود (که گاهی با درد قلب اشتباه می‌شود).

شامل درد شکم و قفسه سینه، احساس بیماری، احساس مزه‌ی اسید در دهان، نفخ کردن، آروغ زدن، سوء هاضمه، و احساس سوزش هنگام نوشیدن مایعات گرم. این نشانه‌ها نیز مانند سوزش دل، می‌آیند و می‌روند و با خوردن غذا بدتر می‌شوند.

این نشانه‌ها کمتر دیده می‌شوند و اگر هم بروز کنند، تشخیص را دشوار می‌کنند زیرا شبیه به نشانه‌های بیماری‌های دیگر هستند. برای مثال: سرفه‌ی مزمن، که شب‌ها بیشتر روی می‌دهد و به دلیل برگشت اسید معده و تحریک نای است. گاهی علائم آسم ممکن است به دلیل برگشت اسید معده (ریفلاکس) بروز کند. بعضی از نشانه‌های در دهان و گلو مانند تنفس بد، گلودرد، گرفتگی صدا، ورم گلو هستند. بعضی اوقات درد قفسه سینه به دلیل برگشت اسید معده است و ممکن است با نشانه‌های حمله قلبی اشتباه شود.

ماهیچه‌ی حلقوی انتهای مری (اسفنکتر) معمولاً از برگشت اسید معده (ریفلاکس) جلوگیری می‌کند. اگر اسفنکتر این عمل را به خوبی انجام ندهد، مشکلاتی بوجود می‌آید. البته این مشکل بسیار شایع است اما دلیل آن کاملاً روشن نیست. گاهی اوقات فشار روی معده بیشتر از تحمل اسفنکتر است، مثلاً در زمان بارداری، یا پس از خوردن حجم بالایی از مواد غذایی یا هنگام خم شدن بدن.
اغلب افراد، گاهی دچار سوزش سردل می‌شوند مثلاً بعد از خوردن یک وعده غذای حجیم. در واقع یک نفر از هر سه نفر، هر چند روز یکبار سوزش سردل دارند. همینطور یک نفر از هر ده نفر، یکبار در روز سوزش سردل دارند. البته در بسیاری از موارد این حالت، گذرا است و برطرف می‌شود. کسانی که سوزش سر دل مداوم دارند، معمولاً سیگاری‌ها، زنان باردار، معتادان الکلی و افراد چاق، و افراد بین 35 تا 64 سال هستند.

داروهای آنتی اسید (ضد اسید) آنتی‌اسیدها، شربت‌ها یا قرص‌های آلکالینی هستند که میزان اسید معده را کاهش می‌دهند. معمولاً یکبار استفاده نیز اثر سریع دارد. حتی می‌توان این دارو را هنگام سوزش سر دل استفاده کرد.

این داروها باعث می‌شوند مواد غذایی سریع‌تر از معده عبور کنند. البته این داروها فقط در مواردی که نشانه‌هایی از نفخ و آروغ وجود داشته باشد استفاده می‌شوند. این داروها شامل متوکلروپرآمید هستند.

گاهی به کمک جراحی، بخش انتهایی مری کوچک می‌شود تا اسید معده برنگردد. البته به طور کلی میزان موفقیت آن بیشتر از موارد استفاده از دارو نیست. جراحی در موارد مزمن شدن بیماری و نتیجه ندادن دارو پیشنهاد می‌شود. در روش دیگر، از یک ابزار مغناطیسی کوچک در انتهای مری استفاده می‌شود. این وسیله امکان ورود غذا به معده را می‌دهد اما پس از آن انتهای مری را می‌فشارد و از برگشت اسید معده جلوگیری می‌کند.

مواد شیمیایی موجود در سیگار، ماهیچه‌های اسفنکتر را شل می‌کند و سبب ریفلاکس معده می‌شود. بنابراین باید سیگار را کنار بگذارید.

بعضی از غذاها نیز سبب شل شدن اسنفکتر می‌شوند بعضی از آنها عبارتند از نعنا، گوجه‌فرنگی، شکلات، غذاهای پر ادویه، نوشیدنی‌های داغ، قهوه و نوشیدنی‌های الکلی.

بعضی از داروها سبب تحریک اسفنکتر یا شل شدن آن و در نتیجه برگشت اسید معده می‌شوند. مهمترین آنها ایبوپروفن یا آسپرین هستند. داروهایی مانند دیازپام، تئوفیلین، نیترات‌ها و نفیدیپین نیز از این دسته هستند. البته داروهای دیگری نیز ممکن است سبب تشدید علائم ریفلاکس شوند. اگر دارویی مصرف می‌کنید باید با پزشکتان در مورد آن مشورت کنید.

اضافه وزن سبب فشار به معده و در نتیجه برگشت اسید به مری می‌شود. گاهی با کاهش وزن، علائم ریفلاکس ناپدید می‌شود.

دراز کشیدن یا خم شدن مکرر، ممکن است سبب ریفلاکس معده شوند. خمیده نشستن یا پوشیدن لباس‌های تنگ که به معده فشار وارد می‌آورند نیز ممکن است ریفلاکس معده ایجاد کنند.

اگر علائم ریفلاکس، هنگام خواب عود می‌کند: بهتر است با معده‌ی خالی و خشک به رختخواب بروید. به این منظور سه ساعت قبل از رفتن به رختخواب، از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید. در صورت امکان، قسمت بالایی تختخواب را 10 تا 20 سانت بالا بیاورید. مثلاً زیر پایه‌های تخت در قسمت‌ بالایی، کتاب یا قطعات چوب بگذارید.)

منبع: دانستنی‌های پزشکی، محمد جواد واعظی، قم: نوید حکمت، چاپ اول (1396)


در این زمینه بیشتر بخوانید: