لجبازی در کودکان
پرسش :
من حدوداً تا ۷ سالگی فرزندم با خانواده‌ی شوهرم زندگی می‌کردم. ایرادی که این خانواده داشتند، این بود که خیلی به او امر و نهی می‌کردند و این مسئله باعث شده است که پسر نُه ساله من اصلاً حرف گوش نکند و همیشه در مقابل امر پدر و مادر لجاجت کند. او به طور سطحی حرف‌ها را می‌پذیرد؛ ولی به موقعیت عمل که می‌رسد، آن را انجام نمی‌دهد. باید چه عکس العملی در مقابل لجاجت‌های او داشته باشیم؟
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیتی کودک و نوجوان):
لجاجت یک عامل محیطی دارد و بچّه‌ها به خودی خود لجوج نیستند. این گونه نیست که فرزندان ذاتاً لجباز باشند؛ بلکه ما با رفتار خود لجاجت را در آن‌ها ایجاد می‌کنیم.
راهکارها:
الف. پرهیز از امر و نهی
امر و نهی خود به خود لجاجت می‌آورد. مثلاً وقتی مادر می‌گوید: تلویزیون را خاموش کن و برو بخواب، کودک هم فوراً می‌گوید: نمی‌خواهم! گویا این لجاجت به همراه آن جمله می‌‌آید و مانند این است که ترجیع‌بند این جملات، لجاجت است.
لذا ما معتقدیم که والدین در زمینه تربیت فرزندان خود نباید امر و نهی‌های مستقیم و فراوانی داشته باشند.
ب. استفاده از زبان محبّت
زبان گفتگو با بچّه‌ها، زبان قربان صدقه رفتن است؛ لذا به جای امر و نهی کردن کودک، باید با محبّت کاری را از او بخواهیم. مثلاً به جای این‌که بگوییم: تلویزیون دیدن کافی است؛ برو بخواب! باید بگوییم: پسر گلم! می‌دانی که الآن وقت خواب است و باید تلویزیون خاموش شود.
تربیت مستلزم کسب مهارت است!
برای بعضی از پدر و مادرها سخت است که این‌گونه با فرزند خود صحبت کنند؛ زیرا ممکن است خجالت بکشند. امّا آن‌ها باید بدانند که تربیت نیاز به مهارت دارد. تربیت فرآیندی است که انسان باید دانش و تجربه آن را کسب کند تا بتواند فرزند خود را خوب تربیت کند. وقتی می‌بینیم که فرزند در مقابل حرف ما مقاومت می‌کند، باید بدانیم که جای از کار ما اشتباه است و باید روش خود را عوض کنیم.
ج. پرهیز از سرزنش
وجود مبارک امیرالمؤمنین علی علیه السّلام فرمودند: “سرزنش شعله‌های لجاجت را برافروخته می‌کند“. لذا وقتی فرزند خود را مدام سرزنش می‌کنیم و می‌گوییم: این چه وضع درس خواندن است! این همه تلویزیون دیدن چه سودی برای تو دارد! با این همه تلویزیون دیدن به کجا می‌رسی! با این همه فوتبال بازی کردن می‌خواهی کره‌ی ماه را فتح کنی! این جملات تنها شعله های لجاجت او را بر می‌افروزد.
د. پرهیز از لجبازی با کودک
گاهی اوقات خود ما با فرزندمان لجاجت می‌کنیم و با این کار، لجاجت را به او آموزش می‌دهیم. مثلاً وقتی فرزند کاری را انجام نمی‌دهد، مادر به جای این‌که با او صحبت کند و او را قانع کند، او هم با بچّه لجبازی می‌کند و می‌گوید: اگر شما این کار را نکنید من هم این کار را نمی‌کنم.
ما با این کار کلاس لجبازی برای فرزند خود بر پا کرده ایم! لذا باید مراقب باشیم رفتارهایی را که زاییده‌ی آن لجبازی است، انجام ندهیم.
لجاجت یک عامل محیطی دارد و بچّه‌ها به خودی خود لجوج نیستند. این گونه نیست که فرزندان ذاتاً لجباز باشند؛ بلکه ما با رفتار خود لجاجت را در آن‌ها ایجاد می‌کنیم.
راهکارها:
الف. پرهیز از امر و نهی
امر و نهی خود به خود لجاجت می‌آورد. مثلاً وقتی مادر می‌گوید: تلویزیون را خاموش کن و برو بخواب، کودک هم فوراً می‌گوید: نمی‌خواهم! گویا این لجاجت به همراه آن جمله می‌‌آید و مانند این است که ترجیع‌بند این جملات، لجاجت است.
لذا ما معتقدیم که والدین در زمینه تربیت فرزندان خود نباید امر و نهی‌های مستقیم و فراوانی داشته باشند.
ب. استفاده از زبان محبّت
زبان گفتگو با بچّه‌ها، زبان قربان صدقه رفتن است؛ لذا به جای امر و نهی کردن کودک، باید با محبّت کاری را از او بخواهیم. مثلاً به جای این‌که بگوییم: تلویزیون دیدن کافی است؛ برو بخواب! باید بگوییم: پسر گلم! می‌دانی که الآن وقت خواب است و باید تلویزیون خاموش شود.
تربیت مستلزم کسب مهارت است!
برای بعضی از پدر و مادرها سخت است که این‌گونه با فرزند خود صحبت کنند؛ زیرا ممکن است خجالت بکشند. امّا آن‌ها باید بدانند که تربیت نیاز به مهارت دارد. تربیت فرآیندی است که انسان باید دانش و تجربه آن را کسب کند تا بتواند فرزند خود را خوب تربیت کند. وقتی می‌بینیم که فرزند در مقابل حرف ما مقاومت می‌کند، باید بدانیم که جای از کار ما اشتباه است و باید روش خود را عوض کنیم.
ج. پرهیز از سرزنش
وجود مبارک امیرالمؤمنین علی علیه السّلام فرمودند: “سرزنش شعله‌های لجاجت را برافروخته می‌کند“. لذا وقتی فرزند خود را مدام سرزنش می‌کنیم و می‌گوییم: این چه وضع درس خواندن است! این همه تلویزیون دیدن چه سودی برای تو دارد! با این همه تلویزیون دیدن به کجا می‌رسی! با این همه فوتبال بازی کردن می‌خواهی کره‌ی ماه را فتح کنی! این جملات تنها شعله های لجاجت او را بر می‌افروزد.
د. پرهیز از لجبازی با کودک
گاهی اوقات خود ما با فرزندمان لجاجت می‌کنیم و با این کار، لجاجت را به او آموزش می‌دهیم. مثلاً وقتی فرزند کاری را انجام نمی‌دهد، مادر به جای این‌که با او صحبت کند و او را قانع کند، او هم با بچّه لجبازی می‌کند و می‌گوید: اگر شما این کار را نکنید من هم این کار را نمی‌کنم.
ما با این کار کلاس لجبازی برای فرزند خود بر پا کرده ایم! لذا باید مراقب باشیم رفتارهایی را که زاییده‌ی آن لجبازی است، انجام ندهیم.
