پرخاشگری، بیش فعالی نیست!
پرسش :
پسر چهار ساله ای دارم که خواب او خیلی کم است تا حدّی که از هشت صبح تا ۱۲ شب بیدار است. با خواهران خود که ۱۵ سال با او فاصله‌ی سنی دارند اصلاً رابطه‌ی درستی ندارد؛ بسیار خشن و تند است به طوری که اگر نزدیک او برویم ما را چنگ می‌زند؛ خسارت زیادی به اموال خانه وارد می‌کند. در هیچ جایی نمی‌تواند بماند با بچّه‌ها به هیچ صورت نمی‌تواند رابطه برقرار بکند. متأسّفانه در کودکی او را در یک مهد گذاشتیم و در آنجا با او برخورد مناسبی نشد؛ همچنین وضعیت تغذیه مناسبی ندارد؛ به طوری که در طول روز چیزی نمی‌خورد و فقط در آخر شب آن هم از دست پدرش غذا می خورد؛ باتوجّه به علائمی که من در کتاب ها خوانده ام او مشکوک به بیش فعّالی است؛ لطفاً کارشناس محترم من را راهنمایی بفرمایند.
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
والدین باید توجّه داشته باشند که تشخیص بیش فعّالی حتماً باید زیر نظر یک کارشناس صورت گیرد؛ زیرا بیش فعّالی از اختلالاتی است که نیاز به بررسی دقیق دارد.
برخی از مشکلات این پسر ۴ ساله ممکن است علّت های دیگری غیر از بیش فعّالی داشته باشد؛ مثلاً علّت پرخاشگری ایشان ممکن است نوع تغذیه‌ی نامناسب باشد؛ زیرا بچّه‌های بد غذا و کم غذا بیشتر در معرض پرخاشگری قرار دارند. پرخاشگری فقط چنگ زدن به اطرافیان نیست؛ بلکه آسیب رساندن به اشیاء نیز نوعی پرخاشگری محسوب می‌شود.
لزوماً بچّه‌های بیش فعّال پرخاشگر نیستند. ممکن است بچّه های بیش فعّال تکانه‌ای باشند؛ یعنی کارهایی انجام دهند که تحت اختیار خودشان نباشد؛ امّا لزوماً پرخاشگر نیستند.
راهکارها:
الف. مراجعه به یک مشاور
توصیه‌ی اوّل من این است که والدین به یک مشاور مراجعه کنند، تا او یک بررسی بالینی و چهره به چهره از بچّه انجام دهد. جالب است بدانید که کارشناسان برای بچّه‌های پیش فعّال ۲۲ نشانه را در نظر می‌گیرند که از این ۲۲ نشانه باید حدّاقل دو سوّم آن در بچّه‌ها باشد تا بتوانیم بگوییم آنها پیش فعّال هستند.
ب. اصلاح برنامه ی غذایی
نکته‌ی دوّم این است که برنامه ی غذایی کودک باید اصلاح شود؛ یعنی آنها باید در روز پنج نوبت غذایی داشته باشند؛ که به صورت سه وعده‌ی اصلی و دو میان نوبت به کودکان داده می‌شود.
ممکن است بی‌خوابی‌های بچّه‌ها به خاطر گرسنگی شدید باشد؛ جالب است بدانید که گاهی اوقات بچّه ها متوجّه حسّ گرسنگی نمی‌شوند که بتوانند آن را بیان بکنند؛ لذا والدین باید حتماً تغذیه‌ی او را جدّی بگیرند.
ج. بازی با همسالان
راه کار سوّم این است که پدر و مادر باید دایره‌ی دوستی فرزندشان را افزایش دهند؛ زیرا بچّه‌هایی که تنها هستند، بیشتر در معرض پرخاشگری قرار دارند. البته منظور ما این نیست که او را دوباره به مهد کودک بسپارند؛ زیرا همان طور که گفته شد، بچّه تجربه‌ی تلخی از این محیط دارد.
پدر و مادر می‌توانند از بچّه هایی که اطراف آنها زندگی می‌کنند، استفاده کنند؛ البته ممکن است بچّه تا چند ماه اوّل با هم سالان خود سازگاری نداشته باشد؛ زیرا به علّت نداشتن هم بازی، سنّ رشد اجتماعی او، پایین‌تر از سنّ حقیقی او است. باید اجازه دهند که فرزندشان یک مقدار با هم سن و سال‌های خود باشد، ولو این که بارها دعوا کنند.
تخلیه‌ی انرژی
پدر و مادر حتماً باید انرژی کودک را در جهت مثبت تخلیه کنند؛ زیرا اگر جنب و جوش بچّه ها هدفمند نشود، تبدیل به شرارت و آزار رسانی می‌شود.
هدفمند شدن انرژی بچّه‌ها باید در قالب بازی صورت گیرد؛ مثلاً اگر والدین در خانه میزی دارند، زیر آن پتو و پشتی بگذارند و به بچّه بگویند که از روی به پایین بپرد؛ یا می توانند قوطی های نوشابه را پر از ماسه کنند و از کودک بخواهند که در فاصله ی سه متری با توپی به آن بزند و آن را بیندازد. همچنین بازی هایی مانند بدو بدو کردن و دوچرخه سواری می تواند در تخیله ی انرژی بسیار مؤثر باشد.
اگر پدر و مادر دسترسی به فضای آبی و شنا دارند، می توانند از آن استفاده کنند و باید بدانند که استحمام روزانه برای فرزند خیلی می‌تواند مفید باشد.
راهکاری برای تخلیه‌ی انرژی کلامی
والدین باید در رابطه با تخلیه انرژی کلامی به کودک شعر های خوب و آیات قرآن را یاد بدهند و از او بخواهند که آنها را تکرار کند؛ زیرا آیات قران اثرات عمیقی را در انسان می‌گذارد و به انسان آرامش می‌دهد.
والدین باید توجّه داشته باشند که تشخیص بیش فعّالی حتماً باید زیر نظر یک کارشناس صورت گیرد؛ زیرا بیش فعّالی از اختلالاتی است که نیاز به بررسی دقیق دارد.
برخی از مشکلات این پسر ۴ ساله ممکن است علّت های دیگری غیر از بیش فعّالی داشته باشد؛ مثلاً علّت پرخاشگری ایشان ممکن است نوع تغذیه‌ی نامناسب باشد؛ زیرا بچّه‌های بد غذا و کم غذا بیشتر در معرض پرخاشگری قرار دارند. پرخاشگری فقط چنگ زدن به اطرافیان نیست؛ بلکه آسیب رساندن به اشیاء نیز نوعی پرخاشگری محسوب می‌شود.
لزوماً بچّه‌های بیش فعّال پرخاشگر نیستند. ممکن است بچّه های بیش فعّال تکانه‌ای باشند؛ یعنی کارهایی انجام دهند که تحت اختیار خودشان نباشد؛ امّا لزوماً پرخاشگر نیستند.
راهکارها:
الف. مراجعه به یک مشاور
توصیه‌ی اوّل من این است که والدین به یک مشاور مراجعه کنند، تا او یک بررسی بالینی و چهره به چهره از بچّه انجام دهد. جالب است بدانید که کارشناسان برای بچّه‌های پیش فعّال ۲۲ نشانه را در نظر می‌گیرند که از این ۲۲ نشانه باید حدّاقل دو سوّم آن در بچّه‌ها باشد تا بتوانیم بگوییم آنها پیش فعّال هستند.
ب. اصلاح برنامه ی غذایی
نکته‌ی دوّم این است که برنامه ی غذایی کودک باید اصلاح شود؛ یعنی آنها باید در روز پنج نوبت غذایی داشته باشند؛ که به صورت سه وعده‌ی اصلی و دو میان نوبت به کودکان داده می‌شود.
ممکن است بی‌خوابی‌های بچّه‌ها به خاطر گرسنگی شدید باشد؛ جالب است بدانید که گاهی اوقات بچّه ها متوجّه حسّ گرسنگی نمی‌شوند که بتوانند آن را بیان بکنند؛ لذا والدین باید حتماً تغذیه‌ی او را جدّی بگیرند.
ج. بازی با همسالان
راه کار سوّم این است که پدر و مادر باید دایره‌ی دوستی فرزندشان را افزایش دهند؛ زیرا بچّه‌هایی که تنها هستند، بیشتر در معرض پرخاشگری قرار دارند. البته منظور ما این نیست که او را دوباره به مهد کودک بسپارند؛ زیرا همان طور که گفته شد، بچّه تجربه‌ی تلخی از این محیط دارد.
پدر و مادر می‌توانند از بچّه هایی که اطراف آنها زندگی می‌کنند، استفاده کنند؛ البته ممکن است بچّه تا چند ماه اوّل با هم سالان خود سازگاری نداشته باشد؛ زیرا به علّت نداشتن هم بازی، سنّ رشد اجتماعی او، پایین‌تر از سنّ حقیقی او است. باید اجازه دهند که فرزندشان یک مقدار با هم سن و سال‌های خود باشد، ولو این که بارها دعوا کنند.
تخلیه‌ی انرژی
پدر و مادر حتماً باید انرژی کودک را در جهت مثبت تخلیه کنند؛ زیرا اگر جنب و جوش بچّه ها هدفمند نشود، تبدیل به شرارت و آزار رسانی می‌شود.
هدفمند شدن انرژی بچّه‌ها باید در قالب بازی صورت گیرد؛ مثلاً اگر والدین در خانه میزی دارند، زیر آن پتو و پشتی بگذارند و به بچّه بگویند که از روی به پایین بپرد؛ یا می توانند قوطی های نوشابه را پر از ماسه کنند و از کودک بخواهند که در فاصله ی سه متری با توپی به آن بزند و آن را بیندازد. همچنین بازی هایی مانند بدو بدو کردن و دوچرخه سواری می تواند در تخیله ی انرژی بسیار مؤثر باشد.
اگر پدر و مادر دسترسی به فضای آبی و شنا دارند، می توانند از آن استفاده کنند و باید بدانند که استحمام روزانه برای فرزند خیلی می‌تواند مفید باشد.
راهکاری برای تخلیه‌ی انرژی کلامی
والدین باید در رابطه با تخلیه انرژی کلامی به کودک شعر های خوب و آیات قرآن را یاد بدهند و از او بخواهند که آنها را تکرار کند؛ زیرا آیات قران اثرات عمیقی را در انسان می‌گذارد و به انسان آرامش می‌دهد.
