محیط، عامل دروغگویی فرزندان

پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):

دروغ نمی تواند ذاتی باشد. معمولاً محیطی که انسان در آن قرار می‌گیرد، گاهی او را به دروغ گویی می‌کشاند؛ به عنوان مثال وقتی فرزند ما دیر به منزل می‌آید، اگر در مقابل او بایستیم و با اخم و ناراحتی بگوییم: کجا بودی؟! او می داند که اگر بگوید بازی می‌‎کردم، مادرش او را دعوا می کند؛ به همین دلیل اوّلین چیزی که به ذهن او می‌رسد، این است که به مادرش دروغ بگوید تا او را دعوا نکند. در واقع در اینجا محیط عامل دروغگویی فرزند می‌شود.
والدین باید در این موضوع دقّت داشته باشند که گاهی اوقات سؤال پرسیدن بیش از اندازه از بچّه ها، آن ها را وادار به دروغ گویی می‌کند. ترس از والدین منجر به این می‌شود که بچّه ها دروغگو شوند.

توقّع بیش از حد
همچنین گاهی توقّع بیش از اندازه والدین از فرزندان منجر به این می شود که آن ها دروغ بگویند؛ مثلاً مادر می گوید انتظارم این است که حتماً در امتحان بالاترین نمره را بگیری و وقتی نمره اش پایین می شود و به خانه می آید اوّلین چیزی که می گوید این است که نمی دانم چه نمره ای گرفتم! مادر می‌گوید ورقه ی آن چه شد؟ و او هم می‌گوید: گم شد. چون انتظار والدین از فرزند بالاست، منجر به دروغگویی او می‌‎شود.

تخیّلات در کودکان
تا سنین ۶ یا ۷ سالگی بخشی از دروغ گویی بچّه ها ممکن است از روی تخیّلات باشد؛ ولی از این سن به بعد دیگر بچّه ها نسبت به محیط عکس العمل نشان می دهند. یعنی اگر بفهمد که کسی با راست گویی او ناراحت می‌شود، دروغ می گوید که او را خوشحال کند. لذا محیط، رفتار والدین، معلّمین، پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها و سایر افراد، در پیشگیری از دروغگویی بچّه ها خیلی مهم است.

تقلید گری
نکته ی دیگر این است که بچّه ها گاهی اوقات دروغ را به صورت تقلیدی می‌گویند. گاهی اوقات در برنامه های تلویزیون این مسئله را می‌بینیم؛ مثلاً وقتی مجری برنامه ی کودک می خواهد به بچه ها بگوید که دروغ نگویید، خودش ۱۰ دروغ در قالب یک نمایش کوتاه می‌گوید تا نتیجه بگیرد که دروغگویی بد است! این اشتباه است؛ چراکه با همین روش دروغ را به او یاد می‌دهند و ما با این کار به او آموزش دروغ داده ایم؛ در صورتی که نیّت ما خیر بوده است و می خواستیم بگوییم دروغ گویی بد است. بنابراین از آن جا که بچّه ها تقلیدگر هستند، ممکن است محیط منجر به این شود که بچّه ها دروغ گو شوند.

گاهی رسانه و گاهی خود والدین عامل این تقلیدگری بچّه ها هستند. مثلاً وقتی کسی با پدر کار دارد و به مادر می گوید: بگو من نیستم، بچّه هم که دارد این رفتار را می‌بیند، تقلیدگری می‌کند و در این جا دروغگویی را یاد می‌گیرد.