نهادینه شدن از نگاه دین
پرسش :
چگونه می‌توانیم انجام فرائض دینی مثل نماز و روزه را در وجود فرزندان خود نهادینه کنیم؟
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
نهادینه کردن یک فرایند بلند مدّت و گاهی اوقات میان مدّت لازم دارد. اسلام هم دقیقاً به این موضوع توجّه داشته است و می‌گوید که اگر شما می‌خواهید این ارتباط بین فرزند و خدا شکل بگیرد، از همان روز اوّل تولّد باید این فرآیند را شروع کنید.
در دین ما توصیه شده است که وقتی بچّه ای به دنیا می‌آید، در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگویند و کام او را با آب زمزم و تربت بگیرند. این ها گام هایی است برای این که ما گوشت و خون فرزندمان را با این آموزه ها عجین کنیم.
تربیت گام به گام
وقتی بچّه به سنّ سه سالگی می‌رسد، باید کلمه “لا اله الا الله“ را هفت بار بگوید؛ به سن سه سال و هفت ماه و بیست روز که می‌رسد هفت بار بگوید:“محمد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم“؛ به چهار سالگی که می‌رسد، هفت بار بگوید:”صلی الله علیه و آل محمّد”؛در پنج سالگی دست راست و چپش را به او یاد بدهند و این زمینه را فراهم کنند که رو به قبله سجده کند.
در شش سالگی رکوع و سجده را به او یاد بدهند و وقتی به هفت سالگی رسید، به او بگویند که هر مقداری از وضو را که می‌داند، بگیرد و هر مقدار از نماز را هم که می‌تواند، بخواند و در نهایت در نه سالگی نماز را به صورت کامل به او بیاموزند.
البته در مورد آخر کارشناسان تربیتی معتقد هستند که این کار برای آقا پسرها است و به دختر خانم ها در همان هفت سالگی باید نماز را یاد داد.
رفت و آمد به محیط های آمیخته با نماز
یکی از موارد دیگر که در این زمینه مؤثّر است، آمد و شد در محیط های مناسب است. بچّه ها هر قدر بیشتر ببینند که آدم ها نماز می‌خوانند و رفتارهای عبادی دارند و آمیختگی بیشتری با این محیط ها داشته باشند، شیوه تلقین در آنها نهادینه می‌شود.
استفاده از کتاب و قصّه گویی
راهکار دیگر بیان داستان ها و یا استفاده از محصولات فرهنگی متناسب با فرائض دینی است که می‌توانیم آن را در اختیار بچّه ها قرار دهیم.
متأسّفانه ما گاهی وقت ها در کتاب خانه ی بچّه ها کتاب هایی را می‌بینیم که از اوّل تا آخر هیچ مطلبی ندارد، جز یک رمان تخیّلی؛ امّا وقتی به دنبال یک کتاب مذهبی و سیره عملی اهل بیت می‌گردیم، باید با ذره بین آنرا پیدا کنیم.
باید بچّه ها را با این محصولات فرهنگی آشنا کنیم تا مجموعه این ها بتواند کمک کند که این فرزند به سمت متدین شدن و انشاالله به سمت انجام فرایض دینی اش برود.
خوشایند ساختن عبادات
در اینجا به عنوان نکته آخر باید بگوییم که ما باید عبادات را در ذهن بچّه ها خوش آیند کنیم؛ به طوری که وقتی اسم نماز به گوش بچّه ها می‌رسد، همیشه در ذهن آنها خاطرات خوشی از نماز تداعی شود. در سیره نبوی و زندگانی پیامبر گرامی اسلام نیز همین رفتار به چشم می‌خورد؛ به عنوان مثال، در روایتی آمده است که امام حسن و امام حسین علیهما السلام وارد مسجد شدند و پیامبر در حال خواندن نماز بودند. مردم در خلال نماز متوجّه شدند که نماز ایشان طولانی شد. وقتی بعد از نماز علّت را از ایشان پرسیدند، حضرت جواب دادند که حسنعلیه السلام بر دوش من بود و من نمی‌خواستم که ایشان را از دوشم کنار بزنم.
همچنین در جایی دیگر آمده است که پیامبر روزی نماز را خیلی سریع خواندند؛ یکی سوال کرد که یا رسول الله شما هیچ وقت نمازتان را این قدر سریع نمی‌خواندید! حضرت هم فرمودند: در نماز صدای کودکی را شنیدم که مادرش را می‌خواست، نماز را سریع تمام کردم تا او به مادرش برسد. این رفتارها باعث می‌شود که فرایض دینی در کودکان نهادینه شود.
نهادینه کردن یک فرایند بلند مدّت و گاهی اوقات میان مدّت لازم دارد. اسلام هم دقیقاً به این موضوع توجّه داشته است و می‌گوید که اگر شما می‌خواهید این ارتباط بین فرزند و خدا شکل بگیرد، از همان روز اوّل تولّد باید این فرآیند را شروع کنید.
در دین ما توصیه شده است که وقتی بچّه ای به دنیا می‌آید، در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگویند و کام او را با آب زمزم و تربت بگیرند. این ها گام هایی است برای این که ما گوشت و خون فرزندمان را با این آموزه ها عجین کنیم.
تربیت گام به گام
وقتی بچّه به سنّ سه سالگی می‌رسد، باید کلمه “لا اله الا الله“ را هفت بار بگوید؛ به سن سه سال و هفت ماه و بیست روز که می‌رسد هفت بار بگوید:“محمد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم“؛ به چهار سالگی که می‌رسد، هفت بار بگوید:”صلی الله علیه و آل محمّد”؛در پنج سالگی دست راست و چپش را به او یاد بدهند و این زمینه را فراهم کنند که رو به قبله سجده کند.
در شش سالگی رکوع و سجده را به او یاد بدهند و وقتی به هفت سالگی رسید، به او بگویند که هر مقداری از وضو را که می‌داند، بگیرد و هر مقدار از نماز را هم که می‌تواند، بخواند و در نهایت در نه سالگی نماز را به صورت کامل به او بیاموزند.
البته در مورد آخر کارشناسان تربیتی معتقد هستند که این کار برای آقا پسرها است و به دختر خانم ها در همان هفت سالگی باید نماز را یاد داد.
رفت و آمد به محیط های آمیخته با نماز
یکی از موارد دیگر که در این زمینه مؤثّر است، آمد و شد در محیط های مناسب است. بچّه ها هر قدر بیشتر ببینند که آدم ها نماز می‌خوانند و رفتارهای عبادی دارند و آمیختگی بیشتری با این محیط ها داشته باشند، شیوه تلقین در آنها نهادینه می‌شود.
استفاده از کتاب و قصّه گویی
راهکار دیگر بیان داستان ها و یا استفاده از محصولات فرهنگی متناسب با فرائض دینی است که می‌توانیم آن را در اختیار بچّه ها قرار دهیم.
متأسّفانه ما گاهی وقت ها در کتاب خانه ی بچّه ها کتاب هایی را می‌بینیم که از اوّل تا آخر هیچ مطلبی ندارد، جز یک رمان تخیّلی؛ امّا وقتی به دنبال یک کتاب مذهبی و سیره عملی اهل بیت می‌گردیم، باید با ذره بین آنرا پیدا کنیم.
باید بچّه ها را با این محصولات فرهنگی آشنا کنیم تا مجموعه این ها بتواند کمک کند که این فرزند به سمت متدین شدن و انشاالله به سمت انجام فرایض دینی اش برود.
خوشایند ساختن عبادات
در اینجا به عنوان نکته آخر باید بگوییم که ما باید عبادات را در ذهن بچّه ها خوش آیند کنیم؛ به طوری که وقتی اسم نماز به گوش بچّه ها می‌رسد، همیشه در ذهن آنها خاطرات خوشی از نماز تداعی شود. در سیره نبوی و زندگانی پیامبر گرامی اسلام نیز همین رفتار به چشم می‌خورد؛ به عنوان مثال، در روایتی آمده است که امام حسن و امام حسین علیهما السلام وارد مسجد شدند و پیامبر در حال خواندن نماز بودند. مردم در خلال نماز متوجّه شدند که نماز ایشان طولانی شد. وقتی بعد از نماز علّت را از ایشان پرسیدند، حضرت جواب دادند که حسنعلیه السلام بر دوش من بود و من نمی‌خواستم که ایشان را از دوشم کنار بزنم.
همچنین در جایی دیگر آمده است که پیامبر روزی نماز را خیلی سریع خواندند؛ یکی سوال کرد که یا رسول الله شما هیچ وقت نمازتان را این قدر سریع نمی‌خواندید! حضرت هم فرمودند: در نماز صدای کودکی را شنیدم که مادرش را می‌خواست، نماز را سریع تمام کردم تا او به مادرش برسد. این رفتارها باعث می‌شود که فرایض دینی در کودکان نهادینه شود.
