اجاره به نحو کلی

پرسش :

در رابطه با اجاره به نحو کلی، بفرمایید: الف. در موارد تلف شدن فردی از افراد کلی که موجر به مستأجر تحویل داده، فقها (رضوان‌الله تعالی علیهم) فرموده‌اند، مستأجر خیار فسخ ندارد و تنها می‌تواند فرد دیگری از افراد کلی را مطالبه کند، حال بفرمایید: هرگاه مستأجر از فردی از افراد کلی که موجر به او داده و قسمتی از آن تلف شده انتفاع ببرد و اجرت‌المثل آن کمتر از اجرت‌المسمی باشد، مثلاً ماشین پیکانی به نحو کلی اجاره نموده و فردی که تحویل گرفته است صندلی‌های عقب آن خراب است و مستأجر بر اثر جهل به خرابی، از آن استفاده نموده است و اجرت‌المثل چنین ماشینی در هفته ده هزار تومان و اجرت‌المسمای آن، بیست هزار تومان باشد، آیا مستأجر می‌تواند عقد را فسخ کند و اجرت‌المثل را بپردازد یا با استفاده از خیار «تبعض صفقه» تقلیل نسبی اجاره بها را مطالبه کند؟ ب. چنان‌چه فردی که موجر تحویل داده معیوب باشد و مستأجر از فرد معیوب انتفاع برده باشد و اجاره‌بها برای فرد معیوب کمتر باشد، آیا مستأجر حق فسخ یا تقلیل نسبی اجاره بها را دارد؟ ج. در اجاره اشخاص هر گاه اجیر بر عمل به نحو کلی اجیر شده باشد و عمل را معیوب انجام دهد و فرصت و امکان تصحیح و تبدیل آن نباشد، چنان‌چه مستأجر از این فرد معیوب منتفع شود و اجرت‌المثل آن از اجرت‌المسمی کمتر باشد، آیا مستأجر حق فسخ عقد و پرداخت اجرت‌المثل را دارد، یا حکم دیگری دارد؟

پاسخ :
آیت الله العظمی جعفر سبحانی
«هرگاه در آغاز کار متوجه نارسایی شود حق تبدیل به کامل را دارد ولی اگر پس از انقضای اجاره و استفاده متوجه کاستی شود در مورد اجرت مصالحه کنند. از این مطلب فوق، پاسخ سؤال سوم نیز روشن شد والله العالم. 25 شوال 1429 ه.ق»
 
آیت الله العظمی سید عبدالکریم موسوی اردبیلی
«الف و ب. در فرض مثال نسبت به زمان جهل می‌تواند مازاد بر اجرة المثل نپردازد و بعد از علم، می‌تواند فسخ کند. 1387/10/10»
 
منبع: مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه قضاییه