فضیلت و خواص سوره یوسف
پرسش :
فضیلت و خواص سوره یوسف چیست؟
پاسخ :
تعداد آیات: 111
این سوره، مکی است.
نام دیگر سوره: احسن القصص
داستان حضرت یوسف علیه السلام قبل از اسلام و بعد از آن:
«بدون شک قبل از اسلام نیز داستان یوسف در میان مردم مشهور و معروف بوده است، چرا که در تورات در چهارده فـصل از سفر پیدایـش (ازفصل 37 تا 50) این داستان مفصلا ذکر شده است.
البته مطالعه دقیق این چهارده فصل نشان مى دهد که آنچه در تورات آمده تفاوتهاى بسیارى با قرآن مجید دارد و مقایسه این تفاوتها نشان مى دهد که تا چه حد آنچه در قرآن آمده پیراسته و خالص و خالى از هر گونه خرافه مى باشد و اینکه قرآن به پیامبرمـى گـویـد: پـیـش از ایـن از آن غافل بودى (بنابر اینکه منظور از احسن القصص داستان یوسف باشد) اشاره به عدم آگاهى پیامبر از واقعیت خالص این سرگذشت عبرت انگیزاست.
از تورات کنونى چنین بر مى آید که یعقوب هنگامى که پیراهن خون آلود یوسف را دید چنین گفت: این قباى پسر من است و جانور درنده او را خورده یقین که یوسف دریده شده است - پس یعقـوب جامه هاى خود را درید و پلاس به کمرش بست و روزهاى بسیارى از براى پسرش نوحه گرى نمود - و تمامى پسران و تمامى دخترانش از براى تسلى دادن به اوبرخاستند، اما او را تسلى گرفتن امتناع نمود و گفت به پسر خود به قبر محزونا فرود خواهم رفت.
در حالى که قرآن مى گوید: یعقوب با هوشیارى و فراست از دروغ فرزندان آگاه شد ودر این مصیبت جزع و فـزع و بى تابى نکرد، بلکه آنچنان که سنت انبیاء است با آن مصیبت برخورد صبورانه اى داشت هر چند قلبش مى سوخت و اشکش جارى مى شد و طبعا از کثرت گریه چـشمش را از دست داد ولى بـه تعبیر قرآن با صبرجمیل و با خویشتن دارى (کظیم) سعى کرد از کارهایی همچون دریدن جامه و نوحه گرى و پلاس به کمر بستن که علامت عزادارى مخصوص بود خوددارى کند.
بهر حال بعد از اسلام نیز این داستان در نوشته هاى مورخین شرق و غرب گاهى با شاخ و برگهاى اضافى آمده است در شعر فارسى نخستین قصه یوسف و زلیخا را به فردوسى نسبت مى دهند و پس از او یوسف و زلیخاى شهاب الدین عمعق و مسعودى قمى است و بعد از او، یوسف و زلیخاى عبدالرحمن جامى شاعر معروف قرن نهم است.
چرا برخلاف سرگذشت های سایر انبیاء علیهم السلام داستان یوسف یکجا بیان شده است؟
یکی از ویژگیهاى داسـتـان یوسـف ایـن است که همه آن یکجا بیان شده، بخلاف سرگذشت سـایر پیامبران که بصورت بخشهاى جداگانه در سوره هاى مختلف قرآن پخش گردیده است.
این ویژگى به این دلیل است که تفکیک فرازهاى این داستان با توجه به وضع خاصى که دارد پیونـد اساسى آن را از هم مى برد، و براى نتیجه گیرى کامل همه باید یکجا ذکر شود، فى المثل داستان خوب یوسف و تعبیرى که پدر براى آن ذکر کرد که در آغاز این سوره آمده بدون ذکر پایان داستان مفهومى ندارد.
لذا در اواخر ایـن سوره مى خوانیم، هنگامى که یعقوب و برادران یوسف به مصر آمدند ودر برابر مقام پر عظمت او خضوع کردند، یوسف رو به پدر کرد و گفت: یَا أَبَتِ هَٰذَا تَأْوِیلُ رُؤْیَایَ مِن قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبِّی حَقًّا ...؛ پدرم! این تاویل همان خوابى است که در آغاز دیدم خداوند آن را به واقعیت پیوست.
این نمـونه پیوند ناگسستنى آغاز و پایان این داستان را روشن مى سازد، در حالى که داستانهاى پیامبران دیگـر این چنین نیست و هر یک از فرازهاى آن مستقلا قابل درک و نتیجه گیرى است.
یکـى دیگر از ویژگیهاى این سوره آنست که داستانهاى سایر پیامبران که در قرآن آمده معمولا بیان شرح مبارزاتشان با اقوام سرکش و طغیانگر است که سرانجام گروهى ایمان مى آوردند و گروه دیگرى به مخالفت خود تا سر حد نابودى به مجازات الهى ادامه مى دادند.
اما در داستان یوسف، سخنى از این موضوع به میان نیامده است بلکه بیشتر بیانگر زنـدگانى خود یوسف و عبور او از کورانهاى سخت زندگى است که سرانجام به حکومتى نیرومند تبدیل مى شود که در نوع خود نمونه بوده است.»
تفسیر نمونه ج9 صص 361-360
فضایل سوره یوسف
عن رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم انه قال: علموا ارقاءکم سورة یوسف فانّه ایما مسلم تلاها و علمها اهله و ما ملکت یمینه هوّن الله تعالی علیه سکرات الموت و اعطاه القوة ان لا یحسد مسلم.
نقل از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم: «سوره یوسف را به بندگان خود بیاموزید زیرا هر مسلمانی آن را بخواند و به خانواده و کنیز خود بیاموزد خداوند سکرات مرگ را بر او آسان می کند و نیرویی به وی می بخشد که به مسلمانی حسد نورزد»
متن و ترجمه البرهان فی تفسیر القرآن ج7 ص 181
عن ابی بصیر عن ابی عبدالله علیه السلام قال: سمعته یقول: من قرأ سورة یوسف فی کل یوم او فی کل لیلة بعثه الله یوم القیامة و جماله علی جمال یوسف علیه السلام و لا یصیبه یوم القیامة ما یصیب الناس [من الفزع] و کان جیرانه من عبادالله الصالحین.
امام صادق علیه السلام فرموده اند: «هرکس این سوره را در شب ها یا روزها تلاوت کند خداوند در روز قیامت او را در حالی مبعوث می کند که جمالش مانند حضرت یوسف علیه السلام زیباست و ترس و بی تابی در قیامت به او نمی رسد و از بندگان شایسته و خوب خداوند خواهد بود.»
مستدرک الوسائل ج4 ص342
عن ابی عبدالله علیه السلام قال: انها کانت فی التوراة مکتوبة.
امام صادق علیه السلام فرموده اند: این سوره در تورات هم ذکر شده است.
ثواب الاعمال و عقاب الاعمال مترجم ص284
آثار و برکات سوره
1) جهت زیاد شدن روزی:
عن ابی عبدالله علیه السلام قال: «... من هذا کله أن یکتبها و یشربها یسهل الله له الرزق و یجعل له الحظ باذن الله تعالی»
امام صادق علیه السلام فرمودند: اگر کسی این سوره را در ظرفی بنویسد و با آب آن را شسته و آن را بیاشامد. خداوند روزی را بر او آسان کند و حظّی بر او مقرر فرماید.به اذن خداوند متعال.
متن و ترجمه البرهان فی تفسیر القرآن ج7 ص183
2) جهت ایمن شدن از زنا و فحاشی:
عن ابی عبدالله علیه السلام: ان یوسف کان من عبادالله الصالحین و أو من فی الدنیا ان یکون زانیا أو فحاشا.
امام صادق علیه السلام فرمودند: یوسف از بندگان صالح خدا بود و (کسی که مداومت بر تلاوت این سوره داشته باشد) در دنیا از زنا کردن و فحاشی در ایمن است.
متن و ترجمه البرهان فی تفسیر القرآن ج7 ص182
3) جهت الفت و دوستی میان زوجین:
اگر کسی سوره مبارکه یوسف را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی ان بنویسد و در جامه پاک بپیچد و با خود دارد [بین او و همسرش] الفت پیدا شود.
خواص آیات قرآن کریم ص92
4) جهت شفای جمیع امراض:
قَالُواْ تَاللّهِ لَقَدْ آثَرَک اللّهُ عَلَینَا وَإِن کنَّا لَخَاطِئِینَ ﴿۹۱﴾ قَالَ لاَ تَثْرَیبَ عَلَیکمُ الْیوْمَ یغْفِرُ اللّهُ لَکمْ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ ﴿۹۲﴾ اذْهَبُواْ بِقَمِیصِی هَذَا فَأَلْقُوهُ عَلَى وَجْهِ أَبِی یأْتِ بَصِیرًا وَأْتُونِی بِأَهْلِکمْ أَجْمَعِینَ ﴿۹۳﴾
خواندن این آیات با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن به جهت جمیع امراض بسیار نافع است.
خواص آیات قرآن کریم ص 92
5) جهت آزاد شدن از زندان:
وَرَفَعَ أَبَوَیهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّواْ لَهُ سُجَّدًا وَقَالَ یا أَبَتِ هَذَا تَأْوِیلُ رُؤْیای مِن قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبِّی حَقًّا وَقَدْ أَحْسَنَ بَی إِذْ أَخْرَجَنِی مِنَ السِّجْنِ وَجَاء بِکم مِّنَ الْبَدْوِ مِن بَعْدِ أَن نَّزغَ الشَّیطَانُ بَینِی وَبَینَ إِخْوَتِی إِنَّ رَبِّی لَطِیفٌ لِّمَا یشَاءُ إِنَّهُ هُوَ الْعَلِیمُ الْحَکیمُ ﴿۱۰۰﴾
چون کسی را در زندان کرده باشند به ناحق، این آیات را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن بنویسد و بر بازوی راست خود بندد و بعد از آن بر خواندن آن مداومت نماید انشاءالله بزودی از زندان خلاص شود.
خواص آیات قرآن کریم ص93
ختومات مجرب
وَقَالَ الْمَلِک ائْتُونِی بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِی فَلَمَّا کلَّمَهُ قَالَ إِنَّک الْیوْمَ لَدَینَا مِکینٌ أَمِینٌ ﴿۵۴﴾ قَالَ اجْعَلْنِی عَلَى خَزَآئِنِ الأَرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ ﴿۵۵﴾ وَکذَلِک مَکنِّا لِیوسُفَ فِی الأَرْضِ یتَبَوَّأُ مِنْهَا حَیثُ یشَاءُ نُصِیبُ بِرَحْمَتِنَا مَن نَّشَاء وَلاَ نُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ ﴿۵۶﴾
خاصیت این آیات این است که چون کسی درمانده و معطل شده باشد در کاری و هیچ کاری از دست او برنیاید روز 5شنبه اول ماه و جمعه دوم ماه را روزه دارد و در شب، هنگام وقت خواب، این آیات را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی ان بخواند و در روز جمعه بعد از نماز ان را بنویسد و چون افطار کند آن آیات را بخواند پس چون نماز خفتن [عشاء] را بگذارد دیگر باره آن آیات را بخواند و صدبار «الله اکبر» و صدبار «سبحان الله» و صدبار «الحمدلله » و صدبار «لااله الا الله» و صدبار «استغفرالله» و صدبار «اللّهمّ صلّ علی محمّد و آل محمّد» بگوید و به رختخواب رود و دیگر باره آن آیات را بخواند و در خواب رود.
چون برخیزد نیت کند که هیچ کس را ظلم نکند و از آنچه به راستی و صدق و حق باشد درنگذرد. پس آن آیات را نوشته با خود محفوظ نگهدارد مقصود او در آن هفته حاصل آید و مشکلش حل گردد.
خواص آیات قرآن کریم ص92
تعداد آیات: 111
این سوره، مکی است.
نام دیگر سوره: احسن القصص
داستان حضرت یوسف علیه السلام قبل از اسلام و بعد از آن:
«بدون شک قبل از اسلام نیز داستان یوسف در میان مردم مشهور و معروف بوده است، چرا که در تورات در چهارده فـصل از سفر پیدایـش (ازفصل 37 تا 50) این داستان مفصلا ذکر شده است.
البته مطالعه دقیق این چهارده فصل نشان مى دهد که آنچه در تورات آمده تفاوتهاى بسیارى با قرآن مجید دارد و مقایسه این تفاوتها نشان مى دهد که تا چه حد آنچه در قرآن آمده پیراسته و خالص و خالى از هر گونه خرافه مى باشد و اینکه قرآن به پیامبرمـى گـویـد: پـیـش از ایـن از آن غافل بودى (بنابر اینکه منظور از احسن القصص داستان یوسف باشد) اشاره به عدم آگاهى پیامبر از واقعیت خالص این سرگذشت عبرت انگیزاست.
از تورات کنونى چنین بر مى آید که یعقوب هنگامى که پیراهن خون آلود یوسف را دید چنین گفت: این قباى پسر من است و جانور درنده او را خورده یقین که یوسف دریده شده است - پس یعقـوب جامه هاى خود را درید و پلاس به کمرش بست و روزهاى بسیارى از براى پسرش نوحه گرى نمود - و تمامى پسران و تمامى دخترانش از براى تسلى دادن به اوبرخاستند، اما او را تسلى گرفتن امتناع نمود و گفت به پسر خود به قبر محزونا فرود خواهم رفت.
در حالى که قرآن مى گوید: یعقوب با هوشیارى و فراست از دروغ فرزندان آگاه شد ودر این مصیبت جزع و فـزع و بى تابى نکرد، بلکه آنچنان که سنت انبیاء است با آن مصیبت برخورد صبورانه اى داشت هر چند قلبش مى سوخت و اشکش جارى مى شد و طبعا از کثرت گریه چـشمش را از دست داد ولى بـه تعبیر قرآن با صبرجمیل و با خویشتن دارى (کظیم) سعى کرد از کارهایی همچون دریدن جامه و نوحه گرى و پلاس به کمر بستن که علامت عزادارى مخصوص بود خوددارى کند.
بهر حال بعد از اسلام نیز این داستان در نوشته هاى مورخین شرق و غرب گاهى با شاخ و برگهاى اضافى آمده است در شعر فارسى نخستین قصه یوسف و زلیخا را به فردوسى نسبت مى دهند و پس از او یوسف و زلیخاى شهاب الدین عمعق و مسعودى قمى است و بعد از او، یوسف و زلیخاى عبدالرحمن جامى شاعر معروف قرن نهم است.
چرا برخلاف سرگذشت های سایر انبیاء علیهم السلام داستان یوسف یکجا بیان شده است؟
یکی از ویژگیهاى داسـتـان یوسـف ایـن است که همه آن یکجا بیان شده، بخلاف سرگذشت سـایر پیامبران که بصورت بخشهاى جداگانه در سوره هاى مختلف قرآن پخش گردیده است.
این ویژگى به این دلیل است که تفکیک فرازهاى این داستان با توجه به وضع خاصى که دارد پیونـد اساسى آن را از هم مى برد، و براى نتیجه گیرى کامل همه باید یکجا ذکر شود، فى المثل داستان خوب یوسف و تعبیرى که پدر براى آن ذکر کرد که در آغاز این سوره آمده بدون ذکر پایان داستان مفهومى ندارد.
لذا در اواخر ایـن سوره مى خوانیم، هنگامى که یعقوب و برادران یوسف به مصر آمدند ودر برابر مقام پر عظمت او خضوع کردند، یوسف رو به پدر کرد و گفت: یَا أَبَتِ هَٰذَا تَأْوِیلُ رُؤْیَایَ مِن قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبِّی حَقًّا ...؛ پدرم! این تاویل همان خوابى است که در آغاز دیدم خداوند آن را به واقعیت پیوست.
این نمـونه پیوند ناگسستنى آغاز و پایان این داستان را روشن مى سازد، در حالى که داستانهاى پیامبران دیگـر این چنین نیست و هر یک از فرازهاى آن مستقلا قابل درک و نتیجه گیرى است.
یکـى دیگر از ویژگیهاى این سوره آنست که داستانهاى سایر پیامبران که در قرآن آمده معمولا بیان شرح مبارزاتشان با اقوام سرکش و طغیانگر است که سرانجام گروهى ایمان مى آوردند و گروه دیگرى به مخالفت خود تا سر حد نابودى به مجازات الهى ادامه مى دادند.
اما در داستان یوسف، سخنى از این موضوع به میان نیامده است بلکه بیشتر بیانگر زنـدگانى خود یوسف و عبور او از کورانهاى سخت زندگى است که سرانجام به حکومتى نیرومند تبدیل مى شود که در نوع خود نمونه بوده است.»
تفسیر نمونه ج9 صص 361-360
فضایل سوره یوسف
عن رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم انه قال: علموا ارقاءکم سورة یوسف فانّه ایما مسلم تلاها و علمها اهله و ما ملکت یمینه هوّن الله تعالی علیه سکرات الموت و اعطاه القوة ان لا یحسد مسلم.
نقل از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم: «سوره یوسف را به بندگان خود بیاموزید زیرا هر مسلمانی آن را بخواند و به خانواده و کنیز خود بیاموزد خداوند سکرات مرگ را بر او آسان می کند و نیرویی به وی می بخشد که به مسلمانی حسد نورزد»
متن و ترجمه البرهان فی تفسیر القرآن ج7 ص 181
عن ابی بصیر عن ابی عبدالله علیه السلام قال: سمعته یقول: من قرأ سورة یوسف فی کل یوم او فی کل لیلة بعثه الله یوم القیامة و جماله علی جمال یوسف علیه السلام و لا یصیبه یوم القیامة ما یصیب الناس [من الفزع] و کان جیرانه من عبادالله الصالحین.
امام صادق علیه السلام فرموده اند: «هرکس این سوره را در شب ها یا روزها تلاوت کند خداوند در روز قیامت او را در حالی مبعوث می کند که جمالش مانند حضرت یوسف علیه السلام زیباست و ترس و بی تابی در قیامت به او نمی رسد و از بندگان شایسته و خوب خداوند خواهد بود.»
مستدرک الوسائل ج4 ص342
عن ابی عبدالله علیه السلام قال: انها کانت فی التوراة مکتوبة.
امام صادق علیه السلام فرموده اند: این سوره در تورات هم ذکر شده است.
ثواب الاعمال و عقاب الاعمال مترجم ص284
آثار و برکات سوره
1) جهت زیاد شدن روزی:
عن ابی عبدالله علیه السلام قال: «... من هذا کله أن یکتبها و یشربها یسهل الله له الرزق و یجعل له الحظ باذن الله تعالی»
امام صادق علیه السلام فرمودند: اگر کسی این سوره را در ظرفی بنویسد و با آب آن را شسته و آن را بیاشامد. خداوند روزی را بر او آسان کند و حظّی بر او مقرر فرماید.به اذن خداوند متعال.
متن و ترجمه البرهان فی تفسیر القرآن ج7 ص183
2) جهت ایمن شدن از زنا و فحاشی:
عن ابی عبدالله علیه السلام: ان یوسف کان من عبادالله الصالحین و أو من فی الدنیا ان یکون زانیا أو فحاشا.
امام صادق علیه السلام فرمودند: یوسف از بندگان صالح خدا بود و (کسی که مداومت بر تلاوت این سوره داشته باشد) در دنیا از زنا کردن و فحاشی در ایمن است.
متن و ترجمه البرهان فی تفسیر القرآن ج7 ص182
3) جهت الفت و دوستی میان زوجین:
اگر کسی سوره مبارکه یوسف را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی ان بنویسد و در جامه پاک بپیچد و با خود دارد [بین او و همسرش] الفت پیدا شود.
خواص آیات قرآن کریم ص92
4) جهت شفای جمیع امراض:
قَالُواْ تَاللّهِ لَقَدْ آثَرَک اللّهُ عَلَینَا وَإِن کنَّا لَخَاطِئِینَ ﴿۹۱﴾ قَالَ لاَ تَثْرَیبَ عَلَیکمُ الْیوْمَ یغْفِرُ اللّهُ لَکمْ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ ﴿۹۲﴾ اذْهَبُواْ بِقَمِیصِی هَذَا فَأَلْقُوهُ عَلَى وَجْهِ أَبِی یأْتِ بَصِیرًا وَأْتُونِی بِأَهْلِکمْ أَجْمَعِینَ ﴿۹۳﴾
خواندن این آیات با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن به جهت جمیع امراض بسیار نافع است.
خواص آیات قرآن کریم ص 92
5) جهت آزاد شدن از زندان:
وَرَفَعَ أَبَوَیهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّواْ لَهُ سُجَّدًا وَقَالَ یا أَبَتِ هَذَا تَأْوِیلُ رُؤْیای مِن قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبِّی حَقًّا وَقَدْ أَحْسَنَ بَی إِذْ أَخْرَجَنِی مِنَ السِّجْنِ وَجَاء بِکم مِّنَ الْبَدْوِ مِن بَعْدِ أَن نَّزغَ الشَّیطَانُ بَینِی وَبَینَ إِخْوَتِی إِنَّ رَبِّی لَطِیفٌ لِّمَا یشَاءُ إِنَّهُ هُوَ الْعَلِیمُ الْحَکیمُ ﴿۱۰۰﴾
چون کسی را در زندان کرده باشند به ناحق، این آیات را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن بنویسد و بر بازوی راست خود بندد و بعد از آن بر خواندن آن مداومت نماید انشاءالله بزودی از زندان خلاص شود.
خواص آیات قرآن کریم ص93
ختومات مجرب
وَقَالَ الْمَلِک ائْتُونِی بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِی فَلَمَّا کلَّمَهُ قَالَ إِنَّک الْیوْمَ لَدَینَا مِکینٌ أَمِینٌ ﴿۵۴﴾ قَالَ اجْعَلْنِی عَلَى خَزَآئِنِ الأَرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ ﴿۵۵﴾ وَکذَلِک مَکنِّا لِیوسُفَ فِی الأَرْضِ یتَبَوَّأُ مِنْهَا حَیثُ یشَاءُ نُصِیبُ بِرَحْمَتِنَا مَن نَّشَاء وَلاَ نُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ ﴿۵۶﴾
خاصیت این آیات این است که چون کسی درمانده و معطل شده باشد در کاری و هیچ کاری از دست او برنیاید روز 5شنبه اول ماه و جمعه دوم ماه را روزه دارد و در شب، هنگام وقت خواب، این آیات را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی ان بخواند و در روز جمعه بعد از نماز ان را بنویسد و چون افطار کند آن آیات را بخواند پس چون نماز خفتن [عشاء] را بگذارد دیگر باره آن آیات را بخواند و صدبار «الله اکبر» و صدبار «سبحان الله» و صدبار «الحمدلله » و صدبار «لااله الا الله» و صدبار «استغفرالله» و صدبار «اللّهمّ صلّ علی محمّد و آل محمّد» بگوید و به رختخواب رود و دیگر باره آن آیات را بخواند و در خواب رود.
چون برخیزد نیت کند که هیچ کس را ظلم نکند و از آنچه به راستی و صدق و حق باشد درنگذرد. پس آن آیات را نوشته با خود محفوظ نگهدارد مقصود او در آن هفته حاصل آید و مشکلش حل گردد.
خواص آیات قرآن کریم ص92
