فضیلت تلاوت سوره غافر
پرسش :
تلاوت سوره غافر چه فضیلتی دارد؟
پاسخ :
در روایات فضایل بسیاری برای سوره‌های «حم» عموماً و سوره «غافر» خصوصاً نقل شده است.
درباره سوره‌های «حم»، پیامبر صلّی الله علیه و آله در حدیثی فرمود:
«الحَوامِیمُ تاجُ القُرآنِ؛ سوره‌های (هفتگانه) «حم» تاج قرآن است».(1)
ابن عبّاس نیز سخنی دارد که احتمالًا آن را از پیامبر صلّی الله علیه و آله یا علی علیه السلام شنیده، می‌گوید:
«لِکُلّ شَی‌ءٍ لُبابٌ وَلُبابُ القُرآنِ الحَوامِیمُ؛ هر چیزی مغزی دارد و مغز قرآن سوره‌های حامیم است».(2)
و در حدیثی امام صادق علیه السلام فرمود:
«الحَوامِیمُ رَیحانُ القُرآنِ فَإذا قَرَأتُمُوها فَاحْمَدُوا اللّهَ وَاشکُرُوهُ بِحِفظِها وَتِلاوَتِها وَإنَّ العَبدَ لَیَقُومُ یَقرَأُ الحَوامِیمَ فَیَخرُجُ مِن فِیهِ أطیَبُ مِنَ المُسکِ الاذفَرِ وَالعَنبَرِ وَإنَّ اللّهَ لَیَرحَمُ بِالنَّهارِ تالیها وَقارِئها وَیَرحَمُ جیرانَهُ وَأصدِقائَهُ وَمَعارِفَهُ وَکُلَّ حَمیمٍ أو قَریبٍ لَهُ وَإنَّهُ فِی‌القِیامَةِ یَستَغفِرُ لَهُ العَرشُ وَالکُرسِیُّ وَمَلائِکَةُ اللّهِ المُقَرَّبُونَ ؛ سوره‌های حامیم گل‌های قرآن است هنگامی که آنها را تلاوت می‌کنید خدا را سپاس گویید و با حفظ و تلاوت این سوره‌ها او را شکر گزارید.
هر بنده‌ای که از خواب برخیزد و سوره‌های حامیم بخواند از دهانش (روز قیامت) بوی عطر دل‌انگیزی بهتر از مشک و عنبر خارج می‌شود و خداوند خواننده این سوره‌ها را رحمت می‌کند و نیز همسایگان و دوستان و آشنایان و تمام یاران نزدیک و دور او را مشمول رحمت خویش قرار می‌دهد و روز قیامت عرش و کرسی و فرشتگان مقرّب خدا برای او استغفار می‌کنند».(3)
در حدیث دیگری از پیامبر صلّی الله علیه و آله می‌خوانیم:
«الحَوامیمُ سَبعٌ وَأبوابُ جَهَنَّمَ سَبعٌ تَجِی‌ءُ کُلُّ حامِیمٍ مِنها فَتَقِفُ عَلی بابٍ مِن هذِهِ الابوابِ تَقولُ اللّهُمَّ لا تُدخِل مِن هذَا البابِ مَن کانَ یُؤمِنُ بِی وَیَقرَأُنی؛ سوره‌های حامیم هفت سوره‌اند و درهای جهنّم نیز هفت در است، هر یک از «حامیم» ها می‌آید و در مقابل یکی از این درها می‌ایستد و می‌گوید خداوندا، کسی را که به من ایمان آورده و مرا خوانده از این در وارد مکن!»(4)
و در خصوص سوره غافر، در حدیثی پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمود:
«مَن قَرَأَ سُورَةَ حم المُؤمِنَ لَم یَبقَ رُوحُ نَبِیّ وَلا صَدیقٍ وَ لا مُؤمِنٍ إلّاصَلُّوا عَلَیهِ وَاستَغفِرُوا لَهُ؛ هر کس سوره حامیم مؤمن را بخواند، همه ارواح انبیا وصدّیقان ومؤمنان بر او درود می‌فرستند وبرای اواستغفار می‌کنند».(5)
روشن است که این فضایل بزرگ پیوندی با آن محتوای برجسته دارد، محتوایی که هرگاه در زندگی انسان در بعد «اعتقادی» و «عملی» او انعکاس یابد، بدون شک مستحقّ این فضایل عظیم است و اگر در این روایات سخن از تلاوت به میان آمده، منظور تلاوتی است که مقدّمه‌ای برای ایمان و عمل باشد.
تعبیر پرمعنایی که در یکی از روایات نبوی وارد شده و می‌گوید:
هرکس «حم» را بخواند و به آن ایمان داشته باشد، شاهد گویای این سخن است.
پی‌نوشت:
1- مجمع‌البیان، آغاز سوره غافر( در برخی نسخ« دیباج» آمده است)
2- همان
3- مجمع‌البیان، آغاز سوره غافر
4- روح‌المعانی، ج 4، ص 36
5- مجمع‌البیان آغاز سوره غافر
منبع: فضیلت سوره‌های قرآن (برگرفته از تفسیر نمونه)؛ مهدی دربانی، قم: امام علی بن ابی‌طالب (ع)، ۱۳۸۹.
در روایات فضایل بسیاری برای سوره‌های «حم» عموماً و سوره «غافر» خصوصاً نقل شده است.
درباره سوره‌های «حم»، پیامبر صلّی الله علیه و آله در حدیثی فرمود:
«الحَوامِیمُ تاجُ القُرآنِ؛ سوره‌های (هفتگانه) «حم» تاج قرآن است».(1)
ابن عبّاس نیز سخنی دارد که احتمالًا آن را از پیامبر صلّی الله علیه و آله یا علی علیه السلام شنیده، می‌گوید:
«لِکُلّ شَی‌ءٍ لُبابٌ وَلُبابُ القُرآنِ الحَوامِیمُ؛ هر چیزی مغزی دارد و مغز قرآن سوره‌های حامیم است».(2)
و در حدیثی امام صادق علیه السلام فرمود:
«الحَوامِیمُ رَیحانُ القُرآنِ فَإذا قَرَأتُمُوها فَاحْمَدُوا اللّهَ وَاشکُرُوهُ بِحِفظِها وَتِلاوَتِها وَإنَّ العَبدَ لَیَقُومُ یَقرَأُ الحَوامِیمَ فَیَخرُجُ مِن فِیهِ أطیَبُ مِنَ المُسکِ الاذفَرِ وَالعَنبَرِ وَإنَّ اللّهَ لَیَرحَمُ بِالنَّهارِ تالیها وَقارِئها وَیَرحَمُ جیرانَهُ وَأصدِقائَهُ وَمَعارِفَهُ وَکُلَّ حَمیمٍ أو قَریبٍ لَهُ وَإنَّهُ فِی‌القِیامَةِ یَستَغفِرُ لَهُ العَرشُ وَالکُرسِیُّ وَمَلائِکَةُ اللّهِ المُقَرَّبُونَ ؛ سوره‌های حامیم گل‌های قرآن است هنگامی که آنها را تلاوت می‌کنید خدا را سپاس گویید و با حفظ و تلاوت این سوره‌ها او را شکر گزارید.
هر بنده‌ای که از خواب برخیزد و سوره‌های حامیم بخواند از دهانش (روز قیامت) بوی عطر دل‌انگیزی بهتر از مشک و عنبر خارج می‌شود و خداوند خواننده این سوره‌ها را رحمت می‌کند و نیز همسایگان و دوستان و آشنایان و تمام یاران نزدیک و دور او را مشمول رحمت خویش قرار می‌دهد و روز قیامت عرش و کرسی و فرشتگان مقرّب خدا برای او استغفار می‌کنند».(3)
در حدیث دیگری از پیامبر صلّی الله علیه و آله می‌خوانیم:
«الحَوامیمُ سَبعٌ وَأبوابُ جَهَنَّمَ سَبعٌ تَجِی‌ءُ کُلُّ حامِیمٍ مِنها فَتَقِفُ عَلی بابٍ مِن هذِهِ الابوابِ تَقولُ اللّهُمَّ لا تُدخِل مِن هذَا البابِ مَن کانَ یُؤمِنُ بِی وَیَقرَأُنی؛ سوره‌های حامیم هفت سوره‌اند و درهای جهنّم نیز هفت در است، هر یک از «حامیم» ها می‌آید و در مقابل یکی از این درها می‌ایستد و می‌گوید خداوندا، کسی را که به من ایمان آورده و مرا خوانده از این در وارد مکن!»(4)
و در خصوص سوره غافر، در حدیثی پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمود:
«مَن قَرَأَ سُورَةَ حم المُؤمِنَ لَم یَبقَ رُوحُ نَبِیّ وَلا صَدیقٍ وَ لا مُؤمِنٍ إلّاصَلُّوا عَلَیهِ وَاستَغفِرُوا لَهُ؛ هر کس سوره حامیم مؤمن را بخواند، همه ارواح انبیا وصدّیقان ومؤمنان بر او درود می‌فرستند وبرای اواستغفار می‌کنند».(5)
روشن است که این فضایل بزرگ پیوندی با آن محتوای برجسته دارد، محتوایی که هرگاه در زندگی انسان در بعد «اعتقادی» و «عملی» او انعکاس یابد، بدون شک مستحقّ این فضایل عظیم است و اگر در این روایات سخن از تلاوت به میان آمده، منظور تلاوتی است که مقدّمه‌ای برای ایمان و عمل باشد.
تعبیر پرمعنایی که در یکی از روایات نبوی وارد شده و می‌گوید:
هرکس «حم» را بخواند و به آن ایمان داشته باشد، شاهد گویای این سخن است.
پی‌نوشت:
1- مجمع‌البیان، آغاز سوره غافر( در برخی نسخ« دیباج» آمده است)
2- همان
3- مجمع‌البیان، آغاز سوره غافر
4- روح‌المعانی، ج 4، ص 36
5- مجمع‌البیان آغاز سوره غافر
منبع: فضیلت سوره‌های قرآن (برگرفته از تفسیر نمونه)؛ مهدی دربانی، قم: امام علی بن ابی‌طالب (ع)، ۱۳۸۹.
