بزرگای ریشتر زلزله

پرسش :

بزرگای ریشتر زلزله چیست؟

پاسخ :

پاسخ از آقای دکتر محمد تاتار:

به منظور اندازه گیری زمین لرزه و به دست آوردن معیاری برای مقایسه و سنجش زمین لرزه ها، از بزرگای زلزله استفاده می شود که می توان آن را با در نظر گرفتن دامنه نوسانات روی نگاشت محاسبه نمود. مقیاس های متفاوتی برای اندازه گیری بزرگای زلزله وجود دارد. اولین مقیاس بزرگا، توسط چارلز ریشتر در سال 1935 برای زلزله های جنوب کالیفرنیا تعریف شد که بزرگای محلی یا ML نامیده می شود.

علاوه بر مقیاس ریشتر، مقیاس های مختلف دیگری نیز وجود دارند که هر کدام کاربردهای خاص خود را در مهندسی زلزله و زلزله شناسی ایفا می کنند. هر زلزله فقط و فقط یک بزرگا دارد و بزرگا با فاصله از محل وقوع زلزله تغییر نمی یابد.

مقیاس ریشتر (Richter magnitude scale) مقیاسی برای اندازه‌گیری بزرگی زمین‌لرزه است که میزان انرژی آزاد شده در زلزله را نشان می‌دهد.

جهت تعیین انرژی آزاد شده توسط هر زلزله، رابطه‌ای است که توسط "چارلز ریشتر" و "بنو گوتنبرگ" در سال ۱۹۳۵ ارائه گردید که میزان انرژی آزاد شده در کانون زلزله را بر اساس لگاریتم، بیشترین مقدار جابه‌جایی افقی ثبت شده توسط لرزه‌نگار مشخص می‌کرد. زلزله‌های با ابعاد کمتر از ۴ ریشتر، بارها در طول سال اتفاق می‌افتند، اما توسط انسان حس نمی‌شوند و خطری نیز به همراه ندارند. در مقابل، زلزله‌های با ابعاد بالای ۷ ریشتر چندان شایع نیستند و با افزایش شدت زلزله، اثر تخریبی آن نیز افزایش می‌یابد.

مقیاس ریشتر بیانگر میزان انرژی آزاد شده در کانون زلزله است. اگر بزرگی زلزله‌ای M در مقیاس ریشتر باشد. انرژی آزاد شده آن زلزله E در واحد ارگ (Erg) خواهد بود:

رابطه فوق نشان می‌دهد اضافه شدن هر یک درجه به بزرگی زلزله، انرژی آزاد شده آن را تقریبا 6/31 برابر بیشتر می‌نماید. انرژی یک زلزله ۸ ریشتری برابر با انرژی انفجار یک میلیارد تن تی‌ان‌تی برآورد شده‌است.

میزان انرژی رسیده به هر نقطه از سطح زمین علاوه بر میزان انرژی آزادشده در کانون زلزله یه مجموعه عواملی نظیر عمق زلزله (فاصله کانون زلزله از مرکز روزمینی زلزله)، جنس خاک و ... بستگی دارد. از همین رو خسارت‌های وارده در زمین لرزه‌های دارای درجه یکسان، ممکن است بسیار متفاوت باشد. به همین دلیل پرسش و بیان مقاومت ساختمان‌ها در برابر زلزله با بزرگی خاصی در مقیاس ریشتر از نظر فنی بی‌معناست. در نتیجه ریشتر مقیاس کاملی برای توصیف همه جانبه زمین لرزه نیست. در دانش و مهندسی لرزه شناسی معیارهای دیگری برای بیان سایر خصوصیات زلزله وجود دارد. برای بیان مقدار خسارت وارده توسط زمین لرزه از مقیاس مرکالی استفاده می‌شود.

منبع: پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله