یاد مرگ و افزایش غم و اندوه
پرسش :
چرا اهل بیت (علیهم السلام) این همه بر یاد مرگ تأکید کرده‌اند؟ آیا این کار باعث افزایش غم و اندوه نمی‌شود؟
پاسخ :
یاد مرگ فایده های بسیاری برای ما دارد و به خاطر همین فایده هاست که بزرگان دین این قدر ما را به این کار فراخوانده اند. حال در اینجا برخی از فواید یاد مرگ را با هم مرور می کنیم:
الف) یاد مرگ باعث می‌شود که هوا و هوس در ما فروکش کند و میل به لذت های حرام از دل ما بیرون برود. حتماً شما هم تجربه کرده‌اید که هنگام حضور در قبرستان و یاد مرگ از گناه و معصیت به شدت احساس بیزاری و تنفر می‌کنیم. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «یاد مرگ هوس‌های نفسانی را می میراند و غفلت را ریشه کن می‌کند و ...»(1)
ب) یکی دیگر از فواید یاد مرگ تشویق ما به انجام نیکی هاست. ما با یاد مرگ به محدود بودن عمرمان توجه می‌کنیم و می فهمیم که دیر یا زود باید از این دنیا برویم. در نتیجه انگیزه بیشتری برای انجام نیکی ها پیدا می‌کنیم. رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «مرگ را فراوان یاد کنید؛ زیرا هیچ بنده‌ای آن را بسیار یاد نکرد، مگر آنکه خدا دلش را زنده گردانید و مردم را بر او آسان کرد.»(2) منظور از زنده شدن دل، بیدار شدن و هشیار شدن انسان، میل او به انجام نیکی‌ها و دوری از بدی‌هاست.
پ) از دیگر فواید مرگ، آسان شدن مصیبت های دنیا برای ماست. دنیا محل رنج و بلاست و هر کسی به اندازه‌ی خودش طعم تلخی ها و سختی را می چشد. ما با یاد مرگ توجه می‌کنیم که مصیبت های دنیا همیشگی نیستند و با مرگ پایان می‌یابند. همین فکر، تحمل مصیبت ها را برای انسان آسان می‌کند. امام علی (علیه السلام) فرمودند: «مرگ و روز بیرون آمدنتان از گورها و ایستادنتان در پیشگاه خدا را فراوان یاد کنید تا مصیبت ها بر شما آسان شود.»(3) پس نه تنها یاد مرگ باعث غم نمی شود، بلکه غم های دنیا را از دلمان بیرون می برد.
ت) یکی دیگر از آثار و برکات یاد مرگ، دلپذیر شدن زندگی برای انسان است. مردم به مال و ثروت علاقه‌ی زیادی دارند. به همین دلیل خیلی درباره آن می اندیشند و از آنجا هم که حرص به مال و ثروت پایان ندارد، هیچ گاه از وضعیت مالی خود احساس رضایت نمی‌کنند. یاد مرگ این پند را به انسان می دهد که هر چه مال و ثروت بیندوزد، باید روزی از آن دل بکند و از دنیا برود. این هشدار باعث کاهش حرص انسان و در نتیجه افزایش رضایت او از زندگی می شود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «اگر هنگام فقر مرگ را یاد کنید، باعث رضایتمندی شما از زندگی‌تان می‌شود.»(4)
امام صادق (علیه السلام) نیز فرمودند: «مرگ را فراوان یاد کنید؛ زیرا هیچ انسانی مرگ را فراوان یاد نکرد مگر آنکه به دنیا بی‌رغبت شد.»(5)
در حدیثی از امام علی (علیه السلام) آمده است: «کسی که مرگ را فراوان یاد کند، از دنیا به اندازه‌ی کفاف، رضایت می دهد.»(6)
پس از این نظر هم نه تنها یاد مرگ عامل غم و اندوه نیست، بلکه بهترین عامل برای زدودن غم های ناشی از حرص و طمع است.
پی‌نوشت‌ها:
1. میزان الحکمه، حدیث 19148.
2. همان، حدیث 19154.
3. همان، حدیث 19155.
4. همان، حدیث 19153.
5. همان، حدیث 19163.
6. همان، حدیث 19163.
منبع: هفتاد و شش پرسش و پاسخ درباره اخلاق و رفتار، غلامرضا حیدری ابهری، انتشارات قدیانی، 1393.
یاد مرگ فایده های بسیاری برای ما دارد و به خاطر همین فایده هاست که بزرگان دین این قدر ما را به این کار فراخوانده اند. حال در اینجا برخی از فواید یاد مرگ را با هم مرور می کنیم:
الف) یاد مرگ باعث می‌شود که هوا و هوس در ما فروکش کند و میل به لذت های حرام از دل ما بیرون برود. حتماً شما هم تجربه کرده‌اید که هنگام حضور در قبرستان و یاد مرگ از گناه و معصیت به شدت احساس بیزاری و تنفر می‌کنیم. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «یاد مرگ هوس‌های نفسانی را می میراند و غفلت را ریشه کن می‌کند و ...»(1)
ب) یکی دیگر از فواید یاد مرگ تشویق ما به انجام نیکی هاست. ما با یاد مرگ به محدود بودن عمرمان توجه می‌کنیم و می فهمیم که دیر یا زود باید از این دنیا برویم. در نتیجه انگیزه بیشتری برای انجام نیکی ها پیدا می‌کنیم. رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «مرگ را فراوان یاد کنید؛ زیرا هیچ بنده‌ای آن را بسیار یاد نکرد، مگر آنکه خدا دلش را زنده گردانید و مردم را بر او آسان کرد.»(2) منظور از زنده شدن دل، بیدار شدن و هشیار شدن انسان، میل او به انجام نیکی‌ها و دوری از بدی‌هاست.
پ) از دیگر فواید مرگ، آسان شدن مصیبت های دنیا برای ماست. دنیا محل رنج و بلاست و هر کسی به اندازه‌ی خودش طعم تلخی ها و سختی را می چشد. ما با یاد مرگ توجه می‌کنیم که مصیبت های دنیا همیشگی نیستند و با مرگ پایان می‌یابند. همین فکر، تحمل مصیبت ها را برای انسان آسان می‌کند. امام علی (علیه السلام) فرمودند: «مرگ و روز بیرون آمدنتان از گورها و ایستادنتان در پیشگاه خدا را فراوان یاد کنید تا مصیبت ها بر شما آسان شود.»(3) پس نه تنها یاد مرگ باعث غم نمی شود، بلکه غم های دنیا را از دلمان بیرون می برد.
ت) یکی دیگر از آثار و برکات یاد مرگ، دلپذیر شدن زندگی برای انسان است. مردم به مال و ثروت علاقه‌ی زیادی دارند. به همین دلیل خیلی درباره آن می اندیشند و از آنجا هم که حرص به مال و ثروت پایان ندارد، هیچ گاه از وضعیت مالی خود احساس رضایت نمی‌کنند. یاد مرگ این پند را به انسان می دهد که هر چه مال و ثروت بیندوزد، باید روزی از آن دل بکند و از دنیا برود. این هشدار باعث کاهش حرص انسان و در نتیجه افزایش رضایت او از زندگی می شود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «اگر هنگام فقر مرگ را یاد کنید، باعث رضایتمندی شما از زندگی‌تان می‌شود.»(4)
امام صادق (علیه السلام) نیز فرمودند: «مرگ را فراوان یاد کنید؛ زیرا هیچ انسانی مرگ را فراوان یاد نکرد مگر آنکه به دنیا بی‌رغبت شد.»(5)
در حدیثی از امام علی (علیه السلام) آمده است: «کسی که مرگ را فراوان یاد کند، از دنیا به اندازه‌ی کفاف، رضایت می دهد.»(6)
پس از این نظر هم نه تنها یاد مرگ عامل غم و اندوه نیست، بلکه بهترین عامل برای زدودن غم های ناشی از حرص و طمع است.
پی‌نوشت‌ها:
1. میزان الحکمه، حدیث 19148.
2. همان، حدیث 19154.
3. همان، حدیث 19155.
4. همان، حدیث 19153.
5. همان، حدیث 19163.
6. همان، حدیث 19163.
منبع: هفتاد و شش پرسش و پاسخ درباره اخلاق و رفتار، غلامرضا حیدری ابهری، انتشارات قدیانی، 1393.
