احکام حج | نماز طواف: سوال یک
پرسش :
آیا نماز طواف، حتماً باید پشت مقام ابراهیم علیه السلام انجام شود، یا هر جاى مسجد باشد کافى است؟ و اگر باید در آنجا خوانده شود، چنانچه شخصى نماز را پشت مقام بجا نیاورد، فقط معصیت کرده، یا نمازش هم باطل است؟
پاسخ :
امام خمینى (رحمه الله):
واجب است این نماز نزد مقام ابراهیم واقع شود و احتیاط واجب آن است که پشت مقام بجا آورد، و چنانچه به واسطۀ زیادى جمعیت نتوانست پشت مقام بایستد، بطورى که گفته شود، نزد مقام نماز مى‌خواند، به واسطۀ دورى زیاد، در یکى از دو جانب بجا آورد، در جایى که گفته شود نزد مقام نماز مى‌خواند.
آیة اللّٰه گلپایگانى (رحمه الله):
در صورت تمکن نماز را خلف مقام والاّ در یمین و یسار آن بجا آورد و در صورت عدم تمکّن از خلف مقام تا جایى که عرفاً خلف مقام صدق کند مانعى ندارد و صحیح است. به مناسک مراجعه شود. واللّٰه العالم.
آیة اللّٰه اراکى (رحمه الله):
احوط آن است که در پشت مقام بجا آورد و در صورت عدم تمکن و دورى زیاد از حد که نزد مقام صدق نکند باید در یکى از دو جانب آن بجا آورد و اگر آن هم ممکن نباشد با مراعات الأقرب فالأقرب یکى از نقطه‌هاى پشت مقام و دو جانب آن را براى نماز انتخاب کند.
آیة اللّٰه فاضل (رحمه الله):
لازم است پشت مقام ابراهیم و یا در یکى از دو طرف نزدیک به آن انجام شود و در غیر این صورت نماز باطل است.
آیة اللّٰه بهجت (رحمه الله):
باید نماز طواف واجب نزد مقام خوانده شود، و احوط آن است که در پشت مقام بجا آورد و در مورد عدم تمکن تفصیلى دارد که در مناسک ذکر شده است و با تخلّف در آنچه ذکر گردید، نماز صحیح نیست.
آیة اللّٰه تبریزى (رحمه الله):
لازم است نماز طواف را پشت مقام ابراهیم بجا آورد و بجا آوردن در آن مکان شرط صحت نماز است و در صورت عدم تمکن در هر جاى مسجد که نزدیکتر به مقام است بجا مى‌آورد. واللّٰه العالم.
آیة اللّٰه زنجانى (حفظه الله):
در طواف واجب لازم است نماز طواف پشت مقام ابراهیم و در نزد آن باشد و اگر برخلاف آن عمل شود نمازش باطل است ولى در طواف مستحب هر جاى مسجد نماز بخواند کافى است.
آیة اللّٰه مکارم (حفظه الله):
واجب است نماز طواف در صورت امکان پشت مقام ابراهیم علیه السلام واقع شود و اگر امکان ندارد در دو طرف بجا مى‌آورد و اگر نتواند دورتر مى‌خواند.
آیة اللّٰه سیستانى (حفظه الله):
واجب است نماز طواف را در نزدیکى مقام حضرت ابراهیم علیه السلام بجا آورده شود و اظهر آن است که باید آنرا پشت مقام بجا آورند یعنى این که در سمت راست یا چپ آن نباشد و اگر نتواند پشت و نزدیک مقام بجا آورد احوط آن است که هم آن را در نزدیکش چه در سمت راست و یا چپ و هم دور از آن، ولى پشت مقام بجا آورد و اگر نتواند، یکى از این دو را انجام دهد و اگر هیچ کدام را نتواند انجام دهد در هر جاى مسجد ممکن شد بجا آورد و اگر به وظیفۀ مذکور عمل نکند لازم است نماز را اعاده کند.
آیة اللّٰه صافى (حفظه الله):
احتیاط آنست که نماز را در پشت مقام بخواند و اگر به علّت زیادى جمعیت نتواند در جایى بایستد که عرفاً بگویند پشت مقام ایستاده باید در یکى از دو طرف مقام بایستد و نماز بخواند و اگر آنهم ممکن نباشد، در جایى از مسجد که به پشت مقام و دو طرف آن نزدیکتر است نماز بخواند و اگر بر خلاف این دستور خوانده، باید مجدّداً بخواند. واللّٰه العالم.
آیة اللّٰه نورى (حفظه الله):
در صورت امکان لازم است که نزد مقام ابراهیم علیه السلام یا پشت مقام بجا بیاورد و اگر ممکن نشد در هر نقطه‌اى از مسجدالحرام مى‌تواند بخواند و در صورتى که ممکن باشد که نزد مقام و یا پشت مقام بجا بیاورد و عمداً بجا نیاورد نمازش باطل است و باید اعاده کند.
منبع: استفتائات ویژه حج از محضر مراجع عظام تقلید، مرکز تحقیقات حج، تهران: نشر مشعر، ۱۳۷۵
امام خمینى (رحمه الله):
واجب است این نماز نزد مقام ابراهیم واقع شود و احتیاط واجب آن است که پشت مقام بجا آورد، و چنانچه به واسطۀ زیادى جمعیت نتوانست پشت مقام بایستد، بطورى که گفته شود، نزد مقام نماز مى‌خواند، به واسطۀ دورى زیاد، در یکى از دو جانب بجا آورد، در جایى که گفته شود نزد مقام نماز مى‌خواند.
آیة اللّٰه گلپایگانى (رحمه الله):
در صورت تمکن نماز را خلف مقام والاّ در یمین و یسار آن بجا آورد و در صورت عدم تمکّن از خلف مقام تا جایى که عرفاً خلف مقام صدق کند مانعى ندارد و صحیح است. به مناسک مراجعه شود. واللّٰه العالم.
آیة اللّٰه اراکى (رحمه الله):
احوط آن است که در پشت مقام بجا آورد و در صورت عدم تمکن و دورى زیاد از حد که نزد مقام صدق نکند باید در یکى از دو جانب آن بجا آورد و اگر آن هم ممکن نباشد با مراعات الأقرب فالأقرب یکى از نقطه‌هاى پشت مقام و دو جانب آن را براى نماز انتخاب کند.
آیة اللّٰه فاضل (رحمه الله):
لازم است پشت مقام ابراهیم و یا در یکى از دو طرف نزدیک به آن انجام شود و در غیر این صورت نماز باطل است.
آیة اللّٰه بهجت (رحمه الله):
باید نماز طواف واجب نزد مقام خوانده شود، و احوط آن است که در پشت مقام بجا آورد و در مورد عدم تمکن تفصیلى دارد که در مناسک ذکر شده است و با تخلّف در آنچه ذکر گردید، نماز صحیح نیست.
آیة اللّٰه تبریزى (رحمه الله):
لازم است نماز طواف را پشت مقام ابراهیم بجا آورد و بجا آوردن در آن مکان شرط صحت نماز است و در صورت عدم تمکن در هر جاى مسجد که نزدیکتر به مقام است بجا مى‌آورد. واللّٰه العالم.
آیة اللّٰه زنجانى (حفظه الله):
در طواف واجب لازم است نماز طواف پشت مقام ابراهیم و در نزد آن باشد و اگر برخلاف آن عمل شود نمازش باطل است ولى در طواف مستحب هر جاى مسجد نماز بخواند کافى است.
آیة اللّٰه مکارم (حفظه الله):
واجب است نماز طواف در صورت امکان پشت مقام ابراهیم علیه السلام واقع شود و اگر امکان ندارد در دو طرف بجا مى‌آورد و اگر نتواند دورتر مى‌خواند.
آیة اللّٰه سیستانى (حفظه الله):
واجب است نماز طواف را در نزدیکى مقام حضرت ابراهیم علیه السلام بجا آورده شود و اظهر آن است که باید آنرا پشت مقام بجا آورند یعنى این که در سمت راست یا چپ آن نباشد و اگر نتواند پشت و نزدیک مقام بجا آورد احوط آن است که هم آن را در نزدیکش چه در سمت راست و یا چپ و هم دور از آن، ولى پشت مقام بجا آورد و اگر نتواند، یکى از این دو را انجام دهد و اگر هیچ کدام را نتواند انجام دهد در هر جاى مسجد ممکن شد بجا آورد و اگر به وظیفۀ مذکور عمل نکند لازم است نماز را اعاده کند.
آیة اللّٰه صافى (حفظه الله):
احتیاط آنست که نماز را در پشت مقام بخواند و اگر به علّت زیادى جمعیت نتواند در جایى بایستد که عرفاً بگویند پشت مقام ایستاده باید در یکى از دو طرف مقام بایستد و نماز بخواند و اگر آنهم ممکن نباشد، در جایى از مسجد که به پشت مقام و دو طرف آن نزدیکتر است نماز بخواند و اگر بر خلاف این دستور خوانده، باید مجدّداً بخواند. واللّٰه العالم.
آیة اللّٰه نورى (حفظه الله):
در صورت امکان لازم است که نزد مقام ابراهیم علیه السلام یا پشت مقام بجا بیاورد و اگر ممکن نشد در هر نقطه‌اى از مسجدالحرام مى‌تواند بخواند و در صورتى که ممکن باشد که نزد مقام و یا پشت مقام بجا بیاورد و عمداً بجا نیاورد نمازش باطل است و باید اعاده کند.
منبع: استفتائات ویژه حج از محضر مراجع عظام تقلید، مرکز تحقیقات حج، تهران: نشر مشعر، ۱۳۷۵
