احکام مطهرات | سوال چهار

پرسش :

با عنایت به نظر کارشناسان مبنى بر استحاله کامله در ماهیّت پوست اوّلیّه، استفاده از چرم حاصله حتّى اگر ذبح شرعى نباشد چه حکمى دارد؟ توضیح این که: پوست پس از کنده شدن از لاشه دام ذبح شده براى ممانعت از فاسد شدن نمک سود مى شود. پوست پس از دریافت نمک آب خود را از دست داده و نمک در آن باقى مى ماند. الف) اوّلین مرحله از فرایند دباغى، خیساندن پوست ها در داخل حوضچه هایى است که بیش از 5 برابر وزن پوست آب تمیز دارد. براى شست و شوى کامل پوست آب داخل حوضچه حدّاقل سه بار خالى و پر مى شود و در پایان شست و شو، آب داخل حوضچه ها کاملاً تمیز و صاف است. ب) پس از تمیز شدن پوست از نمک و سایر آلودگى ها به منظور موزدایى آنها را داخل دستگاه هاى چوبى استوانه اى شکل (درام) منتقل مى کنند و با اضافه نمودن محلولى از ترکیب سلفور سدیم و آهک و آب به مدّت حداقل 20 ساعت عمل آورى مى شود تا مو و ریشه مو از بین رفته و پوست ها کاملاً متورّم شود. این تورّم موجب بازشدن نسوج پوست مى شود. ج) براى از بین بردن پروتئین هاى حلال داخلى نسوج پوست و باز نمودن منافذ آن، PH آن را با اضافه نمودن محلول نمک هاى اسیدى (سلفات آمونیم) کاهش داده (PH=8.5) و سپس آنزیم هاى مخصوص در آب با دماى 37 درجه سانتى گراد داده مى شود تا در مدّت معیّنى عمل خروج پروتئین هاى حلال انجام پذیرد. سپس پوست ها با آب سرد چندین بار شست و شو مى شود تا کاملاً پاک و تمیز گردیده و آماده دباغى شود. پوست ها در این مرحله، چون از حالت اولیه خود خارج شده و تغییر ماهیّت داده اصطلاحاً به آن «پلت» گفته مى شود. د) در مرحله دبّاغى پلت ها به داخل درام منتقل شده و سپس نمک و اسید اضافه گردیده و بعد مادّه دباغى کرومى (سلفات کروم قلیانى) داده مى شود تا عمل دبّاغى انجام پذیرد. در این جا یک بار دیگر پوست تغییر ماهیّت مى دهد و آن را در این مرحله «وت بلو» مى نامند. ه ) سپس عملیّات دبّاغى مجدّد روغن دهى و رنگرزى روى وت بلو انجام شده و بعد خشک مى شود در حقیقت یک مرحله دیگر نیز استحاله انجام مى پذیرد و در این حالت به آن «کراست» گفته مى شود. و) کراست ها سپس با موادّ شیمیایى و رنگ هاى مخصوص فینیش و... تکمیل مى شود تا تبدیل به چرم گردد. همان طور که گذشت پوست براى تبدیل شدن به چرم حدّاقل چهار مرحله تغییر ماهیّت مى دهد و همه این مراحل در داخل آب با مواد شیمیایى و انجام واکنش هاى شیمیایى و همچنین عملیّات مکانیکى انجام مى پذیرد. آیا این عملیّات موجب طهارت پوست مى شود؟

پاسخ :
پاک شدن پوست به واسطه دبّاغى مطابق فتواى فقهاى عامّه است وطبق نظر فقهاى شیعه پوست با دبّاغى پاک نمى شود و قاعده استحاله شامل این جا نمى گردد. ولى چنانچه حیوان حلال گوشت ذبح شود (هر چند ذبح غیر شرعى باشد) از نظر ما پوست و گوشت او نجس نیست هر چند خوردن گوشت آن جایز نمى باشد و از پوست آن در غیر نماز مى توان استفاده کرد.

منبع: استفتائات جدید (ج 4)، آیت‌‌ الله العظمی مکارم، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، 1393.