احکام قضایی | دیات: سوال دوازده
پرسش :
در مورد جراحت که به فلج عضو مى‌انجامد و با درمان مى‌توان از فلج شدن پیشگیرى کرد بفرمایید: الف - آیا بر شخص مجروح واجب است خود را درمان کند؟ ب - در صورت درمان آیا مى‌توان هزینه‌هاى افزون بر مقدار دیه را از جانى گرفت؟
پاسخ :
الف - نه تنها مجروح واجب است که در صورت امکان خود را درمان کند بله بر واردکننده زخم نیز درمان مجروح به تنهایى یا با هماهنگى وى واجب است و اگر در امکان اینان نیز نباشد بر دیگر مسلمان این درمان واجب است و مثل این درمان بر مبناى «وَ لاٰ تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ » مى‌باشد که با دست خود، خود یا دیگران را به هلاکت و نابسامانى افکندن حرام است، ما «خود و دیگران» را از محذوف بودن مفعول «ولا تلقوا» به دست مى‌آوریم که نه تنها خود را بلکه دیگران را نیز نباید به هلاکت افکند، موجب هلاکت و نابسامانى خود یا دیگران گردد یا اگر خود یا دیگران آسیبى دیده باشند و امکان جبران داشته باشد به آن بى‌تفاوت باشند؛ براین مبنا، چنانکه انسان نباید خود یا دیگران را مجروح کند، اگر مجروح شد نیز نباید بى‌تفاوت باشد و در حد امکان بایستى در این مثلث - به ترتیب - درمان گردد.
ب - دیه هرگونه جراحتى که وارد شده برعهده مجروح کننده است و این جراحت یا قابل درمان مى‌باشد یا قابل درمان نیست، در صورت اول تمامى هزینه‌هاى عادل درمان برعهده واردکننده جراحت است اگر چه بیش از دیه جراحت باشد زیرا دیه جراحت، بعد دوم جبران جراحت است و بعد از آن، درمان مجروح مى‌باشد و در صورت دوم اگر قابل درمان نباشد بایستى دیه مقرره پرداخت شود، و بر مبناى «فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدىٰ عَلَیْکُمْ » اگر جراحت عمدى است جبرانش وارد کردن جراحتى همانند آن است و اگر عمدى نیست و قابل درمان هم نمى‌باشد باید دیه پرداخت شود و در صورت قابل درمان بودن، مخارج عادى درمان این جراحت - اضافه بر دیه برعهده واردکننده جراحت است، در هر صورت به مقدار امکان بایستى این جراحت درمان گردد، چه به وسیله مجنى علیه و چه به‌وسیله جانى یا دیگر مؤمنان و یا بیت‌المال مسلمین، گرچه این حتمیت داراى مراتبى است و اگر جبران این خسارت در امکان جانى باشد جبران آن بر وى - به مقدار توانایى - واجب تعیینى است.
منبع: احکام قضایی بر مبنای قرآنی، محمد صادقی تهرانی، ناشر: شکرانه، قم، 1392 ش.
الف - نه تنها مجروح واجب است که در صورت امکان خود را درمان کند بله بر واردکننده زخم نیز درمان مجروح به تنهایى یا با هماهنگى وى واجب است و اگر در امکان اینان نیز نباشد بر دیگر مسلمان این درمان واجب است و مثل این درمان بر مبناى «وَ لاٰ تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ » مى‌باشد که با دست خود، خود یا دیگران را به هلاکت و نابسامانى افکندن حرام است، ما «خود و دیگران» را از محذوف بودن مفعول «ولا تلقوا» به دست مى‌آوریم که نه تنها خود را بلکه دیگران را نیز نباید به هلاکت افکند، موجب هلاکت و نابسامانى خود یا دیگران گردد یا اگر خود یا دیگران آسیبى دیده باشند و امکان جبران داشته باشد به آن بى‌تفاوت باشند؛ براین مبنا، چنانکه انسان نباید خود یا دیگران را مجروح کند، اگر مجروح شد نیز نباید بى‌تفاوت باشد و در حد امکان بایستى در این مثلث - به ترتیب - درمان گردد.
ب - دیه هرگونه جراحتى که وارد شده برعهده مجروح کننده است و این جراحت یا قابل درمان مى‌باشد یا قابل درمان نیست، در صورت اول تمامى هزینه‌هاى عادل درمان برعهده واردکننده جراحت است اگر چه بیش از دیه جراحت باشد زیرا دیه جراحت، بعد دوم جبران جراحت است و بعد از آن، درمان مجروح مى‌باشد و در صورت دوم اگر قابل درمان نباشد بایستى دیه مقرره پرداخت شود، و بر مبناى «فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدىٰ عَلَیْکُمْ » اگر جراحت عمدى است جبرانش وارد کردن جراحتى همانند آن است و اگر عمدى نیست و قابل درمان هم نمى‌باشد باید دیه پرداخت شود و در صورت قابل درمان بودن، مخارج عادى درمان این جراحت - اضافه بر دیه برعهده واردکننده جراحت است، در هر صورت به مقدار امکان بایستى این جراحت درمان گردد، چه به وسیله مجنى علیه و چه به‌وسیله جانى یا دیگر مؤمنان و یا بیت‌المال مسلمین، گرچه این حتمیت داراى مراتبى است و اگر جبران این خسارت در امکان جانى باشد جبران آن بر وى - به مقدار توانایى - واجب تعیینى است.
منبع: احکام قضایی بر مبنای قرآنی، محمد صادقی تهرانی، ناشر: شکرانه، قم، 1392 ش.
