موضوعات خطبه های نماز جمعه
پرسش :
چرا در نماز جمعه باید در خطبه اول مردم را به تقوا دعوت کرد و در خطبه دوم درباره مسائل جامعه صحبت کرد؟
پاسخ :
نماز جمعه داراى دو خطبه است که قبل از نماز باید خوانده شود و در هر دو خطبه لازم است خطیب جمعه به حمد و ثناى الهى بپردازد، سپس به پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم درود فرستد و مردم را به تقوا سفارش کند و یک سوره کوچک از قرآن تلاوت نماید، و احتیاط مستحب و مؤکد آن است که در خطبه دوم پس از درود بر پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم به ائمه معصومین علیهم السلام نیز درود بفرستد و براى مؤمنان از خداوند طلب آمرزش نماید؛1 بنابراین دعوت مردم به تقوا و پرهیزگارى اختصاص به خطبه اول ندارد، بلکه در هر خطبه باید انجام شود.
نماز جمعه یک نماز عادى نیست، بلکه عملى عبادى - سیاسى است، و در واقع برنامه‌اى ویژه براى ارتباط مستقیم مسئول نظام اسلامى با مردم مسلمان است تا هم او با مردم تماس داشته باشد و هم مردم بدون واسطه با او در تماس باشند. لذا سزاوار است خطیب جمعه در ضمن خطبه، مسائل مهمى که با دین و دنیاى نمازگزاران ارتباط دارد مطرح کند، و آنچه مورد نیاز مسلمانان در داخل و خارج کشور است تذکر دهد و مسائل سیاسى، اجتماعى، اقتصادى و دینى را با در نظر گرفتن اولویت‌ها مطرح نماید، به مردم آگاهى بخشد، آنان را از توطئه‌هاى دشمنان با خبر سازد و برنامه‌هاى کوتاه مدت و بلند مدت را براى حفظ جامعه اسلامى و خنثى کردن نقشه‌هاى دشمنان به آنان گوشزد شود.2 لذا معمولاً امام جمعه در خطبه دوم دربارۀ مسائل جامعه صحبت مى‌کند.
در روایتى امام رضا علیه السلام مى‌فرماید: «خطبه در نماز جمعه براى این تشریع شده است که نماز جمعه یک برنامه عمومى است، خداوند مى‌خواهد، به امیر مسلمانان (امام جمعه) امکان دهد تا مردم را موعظه کند، به اطاعت ترغیب نماید و از معصیت بترساند و آنان را از آنچه مصلحت دین و دنیایشان است آگاه سازد و خبرهایى را که از اطراف جهان رسیده و سود و زیانشان در آن است به اطلاع آنان برساند، تا مردم از آنچه در اطرافشان مى‌گذرد بى‌خبر نباشند... در نماز جمعه دو خطبه قرار داده شده تا در آن‌ها حمد و ثناى الهى صورت گیرد و نیازها و احتیاجات مردم یادآورى شود و مردم از اوامر و نواهى و دستوراتى که با صلاح و فساد جامعه اسلامى در ارتباط است آگاه شوند»3
قرآن کریم بارها به رعایت تقوا و پرهیزگارى سفارش نموده است4 و نماز جمعه فرصت مناسبى براى مسئولین فرهنگى جامعه اسلامى است که این امر را تثبیت کنند و در واقع نماز جمعه بزرگ‌ترین اجتماع عبادى سیاسى هفته است که مشتمل بودن آن بر انواع مواعظ، اندرزها و امر به تقوا و پرهیزگارى، در تلطیف روح و جان نمازگزاران، و پاک شدن دل آنان از آلودگى‌هاى گناه، تأثیر بسزایى دارد و آگاهى مردم از مسائل سیاسى و اجتماعى باعث خنثى شدن توطئه‌هاى دشمنان و منافقان مى‌شود که شبانه روز در طول هفته مشغول آن هستند، لذا قرآن کریم به نماز جمعه اهمیت زیادى داده، به مؤمنان دستور مى‌دهد؛ به محض شنیدن اذان جمعه، هر گونه کار و کسب و برنامه مزاحم را ترک کرده، به سوى نماز جمعه بشتابند.5
پی‌نوشت‌ها:
(1). ر.ک: توضیح المسائل مراجع، بنى‌هاشمى، ج 1، ص 878-879.
(2). ر.ک: توضیح المسائل مراجع، همان، ص 879-880؛ تفسیر نمونه، ج 24، ص 138؛ نماز معراج خاکیان، عزیزاللّه محمدى، ص 247-280.
(3). ر.ک: وسایل الشیعه، شیخ حرّ عاملى، ج 7، ص 333-334؛ تفسیر نمونه، همان.
(4). ر.ک: بقره/ 141 و 189 و 194 و 282؛ آل‌عمران/ 50 و 102؛ نساء/ 1 و 128 و 129؛ مائده/ 2 و ...
(5). ر ک: جمعه/ 9
منبع: پرسمان قرآنی فلسفه احکام، سید علی هاشمی نشلجی، نشر جمال، 1390.
نماز جمعه داراى دو خطبه است که قبل از نماز باید خوانده شود و در هر دو خطبه لازم است خطیب جمعه به حمد و ثناى الهى بپردازد، سپس به پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم درود فرستد و مردم را به تقوا سفارش کند و یک سوره کوچک از قرآن تلاوت نماید، و احتیاط مستحب و مؤکد آن است که در خطبه دوم پس از درود بر پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم به ائمه معصومین علیهم السلام نیز درود بفرستد و براى مؤمنان از خداوند طلب آمرزش نماید؛1 بنابراین دعوت مردم به تقوا و پرهیزگارى اختصاص به خطبه اول ندارد، بلکه در هر خطبه باید انجام شود.
نماز جمعه یک نماز عادى نیست، بلکه عملى عبادى - سیاسى است، و در واقع برنامه‌اى ویژه براى ارتباط مستقیم مسئول نظام اسلامى با مردم مسلمان است تا هم او با مردم تماس داشته باشد و هم مردم بدون واسطه با او در تماس باشند. لذا سزاوار است خطیب جمعه در ضمن خطبه، مسائل مهمى که با دین و دنیاى نمازگزاران ارتباط دارد مطرح کند، و آنچه مورد نیاز مسلمانان در داخل و خارج کشور است تذکر دهد و مسائل سیاسى، اجتماعى، اقتصادى و دینى را با در نظر گرفتن اولویت‌ها مطرح نماید، به مردم آگاهى بخشد، آنان را از توطئه‌هاى دشمنان با خبر سازد و برنامه‌هاى کوتاه مدت و بلند مدت را براى حفظ جامعه اسلامى و خنثى کردن نقشه‌هاى دشمنان به آنان گوشزد شود.2 لذا معمولاً امام جمعه در خطبه دوم دربارۀ مسائل جامعه صحبت مى‌کند.
در روایتى امام رضا علیه السلام مى‌فرماید: «خطبه در نماز جمعه براى این تشریع شده است که نماز جمعه یک برنامه عمومى است، خداوند مى‌خواهد، به امیر مسلمانان (امام جمعه) امکان دهد تا مردم را موعظه کند، به اطاعت ترغیب نماید و از معصیت بترساند و آنان را از آنچه مصلحت دین و دنیایشان است آگاه سازد و خبرهایى را که از اطراف جهان رسیده و سود و زیانشان در آن است به اطلاع آنان برساند، تا مردم از آنچه در اطرافشان مى‌گذرد بى‌خبر نباشند... در نماز جمعه دو خطبه قرار داده شده تا در آن‌ها حمد و ثناى الهى صورت گیرد و نیازها و احتیاجات مردم یادآورى شود و مردم از اوامر و نواهى و دستوراتى که با صلاح و فساد جامعه اسلامى در ارتباط است آگاه شوند»3
قرآن کریم بارها به رعایت تقوا و پرهیزگارى سفارش نموده است4 و نماز جمعه فرصت مناسبى براى مسئولین فرهنگى جامعه اسلامى است که این امر را تثبیت کنند و در واقع نماز جمعه بزرگ‌ترین اجتماع عبادى سیاسى هفته است که مشتمل بودن آن بر انواع مواعظ، اندرزها و امر به تقوا و پرهیزگارى، در تلطیف روح و جان نمازگزاران، و پاک شدن دل آنان از آلودگى‌هاى گناه، تأثیر بسزایى دارد و آگاهى مردم از مسائل سیاسى و اجتماعى باعث خنثى شدن توطئه‌هاى دشمنان و منافقان مى‌شود که شبانه روز در طول هفته مشغول آن هستند، لذا قرآن کریم به نماز جمعه اهمیت زیادى داده، به مؤمنان دستور مى‌دهد؛ به محض شنیدن اذان جمعه، هر گونه کار و کسب و برنامه مزاحم را ترک کرده، به سوى نماز جمعه بشتابند.5
پی‌نوشت‌ها:
(1). ر.ک: توضیح المسائل مراجع، بنى‌هاشمى، ج 1، ص 878-879.
(2). ر.ک: توضیح المسائل مراجع، همان، ص 879-880؛ تفسیر نمونه، ج 24، ص 138؛ نماز معراج خاکیان، عزیزاللّه محمدى، ص 247-280.
(3). ر.ک: وسایل الشیعه، شیخ حرّ عاملى، ج 7، ص 333-334؛ تفسیر نمونه، همان.
(4). ر.ک: بقره/ 141 و 189 و 194 و 282؛ آل‌عمران/ 50 و 102؛ نساء/ 1 و 128 و 129؛ مائده/ 2 و ...
(5). ر ک: جمعه/ 9
منبع: پرسمان قرآنی فلسفه احکام، سید علی هاشمی نشلجی، نشر جمال، 1390.
