تاریخچه سازمان جاسوسی موساد

پرسش :

در مورد تاریخچه سازمان جاسوسی موساد توضیح دهید.

پاسخ :
«موساد» یا سازمان اطلاعاتی و جاسوسی اسرائیل نام اختصاری یک عبارت 5 کلمه ای به زبان «عبری» است. موساد در حقیقت شکل تکامل یافته پلیس مخفی اسرائیل و نتیجه ادغام سازمان های مخفی و پراکنده ای است که از ده ها سال پیش و اوائل جنگ دوم جهانی به نفع یهودیان و بر علیه مخالفان این نژاد فعالیت می کرده اند.[1]

در ماه مه سال 1984 م ـ اردیبهشت 1327 ش ـ سرانجام پس از یک و نیم قرن تلاش گسترده و همه جانبه رهبران و کانون های یهودی و صهیونیستی، اعلامیه تأسیس دولت اسرائیل در سرزمین فلسطین صادر و آمال و وعده های پیشقراولان صهیونیسم تحقق یافت. اما قبل از تشکیل آن، سازمان های جاسوسی و اطلاعاتی صهیونیست ها، تلاش فراوانی برای تشکیل کشوری به نام اسرائیل انجام دادند. تاریخچه جامعه اطلاعاتی امروز اسرائیل، در واقع به همان سازمان های زیرزمینی که زمان قیومیت فلسطین توسط بریتانیا وجود داشتند، می رسد. نیروی مقاومت زیرزمینی صهیونیستی، دارای سرویس اطلاعاتی به نام شروت یدویت (Sherut yedioth ) بود که به شایی (Shai ) شهرت داشت. از سال 1929 م، شایی به عملیات جهانی دست زد و این امر همزمان با تأسیس آژانس یهود در کنگره صهیونیستی زوریخ بود.

از سال 1929 تا 1948، اهداف شایی شامل ترغیب ایده تأسیس دولت مستقل اسرائیل بود و می کوشید به طریقی در مأموران نظام قیمومیتی بریتانیا نفوذ نماید تا رهبران یهودی و صهیونیستی را از روش ها و اقدامات پیشنهادی بریتانیا خبردار نماید و اطلاعات سیاسی قابل استفاده در تبلیغات صهیونیستی را جمع آوری کرده و در جناح های فعّال عربی و ضدّ صهیونیستی در فلسطین و دول اطراف آن نفوذ نماید، همه گروههای افراطی را تحت نظارت و کنترل بگیرد (دست چپی و دست راستی) که در بین جوامع یهودی در فلسطین و خارج از آن فعالیت دارند، و همین طور فعالیت های نظیر جمع  آوری اطلاعات درباره آلمان نازی، تأمین امنیت برای قاچاق اسلحه و ... از جمله اهداف شایی به حساب می آمد.[2]

پس از تشکیل دولت اسرائیل، چون اولویت ها و مأموریت های اطلاعاتی جامعه صهیونیستی عوض شد و تغییر کرد، دیوید بن گوریون اولین نخست وزیر اسرائیل، شای را منحل و به جای آن سه سازمان اطلاعاتی جداگانه ایجاد کرد. سرویس اطلاعات نظامی که اساساً برای مقابله با ارتش های عرب ایجاد شده بود و تحت کنترل وزارت دفاع قرار داشت. سرویس اطلاعات خارجی که شخصی به نام «گاریل» آن را اداره می کرد؛ بخشی از وزارت خارجه بود. بخش امور یهودیان که تحت عنوان «شین بت» تجدید سازمان شده بود، توسط یک روس به نام «ایسر هارل» ریاست می شد و مسئولیت اطلاعات و امنیت داخلی را به عهده داشت. اول سپتامبر 1951 و به دنبال یک سری درگیری های داخلی، تشکیلات اطلاعاتی اسرائیل دوباره دستخوش تحوّل شد. به دستور بن گوریون، به جای بخش خارجی که قسمتی از وزارت امور خارجه به حساب می آمد، مؤسسه مرکزی اطلاعات و تکالیف ویژه (Mossad Letafkidim, Meouychadim ) تأسیس شد. این مؤسسه همان «موساد» بود که بعداً به صورت سازمانی افسانه ای درآمد. مسئولیت آن برای اولین بار به عهده «ریون شیلوا» گذاشته شد. شیلوا در اولین اقدام، سرویس اطلاعات و امنیت دریایی و واحد نوبنیاد اطلاعات هوایی را در اطلاعات نظامی ادغام نمود. سرویس اطلاعات سیاسی را از وزارت خارجه جدا و مستقل نمود و در شکل سرویس اطلاعات سرّی (موساد) دوباره سازی کرد. سرویس امنیت داخلی و ضدّ جاسوسی (شین بت)، غیر از تغییرات داخلی همچنان دست نخورده باقی ماند.[3]
 

اهداف و مسئولیت ها:

موساد، مسئول جمع آوری اطلاعات انسانی، عملیات مخفی و عملیات ضد تروریسم است. وظیفه اصلی آن انجام عملیات علیه دول و سازمان های عربی، نمایندگان رسمی آن ها و تأسیسات آن ها در سراسر جهان، به خصوص در اروپای غربی و آمریکاست. موساد درباره نیروهای نظامی اعراب (محل، روحیه، تسلیحات و رهبری آن ها) اطلاعات جمع آوری می کند. همچنین درباره سیاست داخل و روابط رهبران مهم عرب و فعّالیت دیپلماتیک کشورهای عربی اطلاعات می گیرد. به علاوه این مؤسسه بر فعالیت تمامی اعراب، به ویژه درباره خرید اسلحه از عرب نظارت می نماید و سعی می کند با تلاش های اعراب جهت استخدام کارشناسان نظامی، اقتصادی و سیاسی مبارزه نماید.

مسئولیت های موساد در زمینه عملیات مخفی شامل تلاش ها برای ایجاد اخلال از طریق سوء ظن متقابل بین دول عربی و نظارت و مقابله با تبلیغات اعراب است. اهداف موساد در کشورهای بلوک شرق شامل دست یافتن به سیاست دولت های مزبور نسبت به اسرائیل است در اروپای غربی، موساد اقدام به جمع آوری اطلاعات درباره سیاست غرب، واتیکان و سازمان ملل نسبت به امور شرق نزدیک می نماید. مأموران موساد همچنین در پی ترغیب منابع دیگر، معامله تسلیحاتی در جهت منافع نیروهای دفاعی اسرائیل و نیز کسب اطلاعاتی جهت ساکت کردن گروه های مخالف سیاست های اسرائیل در غرب، هستند.

در آمریکا موساد در پی جمع آوری اطلاعات علمی و فنی و کسب خبر درباره توان نظامی دول عربی و نیز سیاست های مخفی آمریکا در قبال مسائل خاورمیانه است.[4] به طور کلی باید گفت در هر نقطه که منافع ملّی مسلمانان به ویژه اعراب، با منافع اسرائیل در خاورمیانه، اصطکاک پیدا کند، موساد به جمع آوری اطلاعات در زمینه آمادگی، وضعیت روحی و روانی، تسلیحات، تجهیزات و چگونگی اداره و رهبری هر یک از ارتش های عرب که در صورت بروز جنگ می تواند وارد کارزار علیه اسرائیل بشود می پردازد.
 

پایگاه ها و حوزه های عملیاتی:

عملیات خارجی موساد به دو طبقه اصلی تقسیم می شود: طبقه اول در خاورمیانه، به عنوان خط اول دفاعی و طبقه دوّم در قسمت ها و مناطق دیگر جهان است. مقر موساد در خارج از منطقه عربی خاورمیانه، اکثراً تحت پوشش های دیپلماتیک، در داخل سفارت خانه ها و کنسول گری های اسرائیل است. موساد در ایالت متحده آمریکا، اکثر پایتخت های اروپایی، ترکیه و مراکز استراتژیک در آمریکای لاتین، آفریقا و خاور دور پایگاه هایی دارد. در ایران در دوران سلطنت محمد رضا شاه نیز این پایگاه ها مستقر بودند.[5]
 

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1. استراتژی پیرامون اسرائیل، محمد تقی تقی پور، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، تهران 1383.
2. سازمان های جاسوسی جهان، جفری. تی. ریچلسون، ترجمه بابک ساعدی، انتشارات کیهان، تهران 1374.
3. سازمان های جاسوسی دنیا، احمد ساجدی، نشر: محراب قم، تهران 1369.

پی نوشت ها:
[1]. ساجدی، احمد، سازمان های جاسوسی دنیا، قم: محراب، 1369، ص 121.
[2]. جفری. تی. ریچلسون، ترجمه بابک ساعدی، سازمان های جاسوسی جهان، تهران: انتشارات کیهان 1374، صص 258-257.
[3]. تقی پور، محمد تقی، استراتژی پیرامون اسرائیل، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی 1383، صص 42-38.
[4]. سازمان های جاسوسی جهان، همان، صص 265-264.
[5]. اسناد لانه جاسوسی، تهران: مرکز نشر اسناد لانه جاسوسی آمریکا، شماره 11، ص 44.

منبع: اندیشه قم