سیمای سوره یونس

پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره یونس چیست؟

پاسخ :
نام ها: این سوره فقط یک نام دارد و آن هم «یونس علیه السلام» است، سبب نامگذاری آن نیز داستان یونس پیامبر صلی الله علیه و آله است که در آیه 98 این سوره آمده است.

شمارگان: دارای 109 آیه و 1832 کلمه و 7567 حرف است.

نزول: سوره یونس علیه السلام، در مکه فرود آمد، این سوره پنجاهمین سوره ای است که بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شد، و در ترتیب فعلی قرآن دهمین سوره بشمار می آید. این سوره بعد از سوره اسراء و قبل از سوره هود علیه السلام یا قبل از سوره معارج(1) فرود آمده است؛ بنابراین سوره یونس علیه السلام حدود یک سال قبل از هجرت نازل شده است.

فضیلت: در مورد فضیلت قرائت این سوره از امام صادق علیه السلام حکایت شده که: «هر کس سوره یونس را در هر دو یا سه ماه بخواند، بیم آن نمی رود که از جاهلان و بی خبران باشد، و در روز رستاخیز از مقرّبان خواهد بود.»(2)

تذکر: این تأثیرات سوره یونس شاید بخاطر آن باشد که آیات هشدار دهنده و بیدار کننده در این سوره زیاد است. و اگر با دقت و تأمل خوانده شود، جهل و نادانی را از صفحه روح انسان تا مدتی پاک می کند.

ویژگی ها: در ترتیب فعلی قرآن، سوره یونس علیه السلام اولین سوره ای است که به نام یکی از پیامبران خدا نامگذاری شده، و از سوره هایی است که با حروف مقطعه شروع می شود.

اهداف: سوره یونس علیه السلام پنج محور اساسی را دنبال می کند:
الف: توحید و بیان شواهد وجود خدا و مظاهر قدرت او در هستی.
ب: معاد.
ج: نبوت.
د: پندآموزی و عبرت گیری از تاریخ ملت ها و پیامبران گذشته.
ه: توجه دادن به عظمت قرآن.

مطالب: مهمترین مطالبی که در این سوره بچشم می خورند عبارتند از:

الف) عقاید:

1. نشانه های عظمت خدا در آفرینش جهان. (آیات 3 و 30)
2. مسأله وحی و مقام پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله. (آیه 2)
3. توجه دادن مردم به معاد. (آیه 4)
4. توجه دادن به عظمت قرآن. (آیات 38 و 57)
 

ب) مطلب اخلاقی:

توجه دادن مردم به ناپایداری زندگی دنیا. (آیات 7 و 24)
 

ج) داستان ها:

1. داستان زندگی نوح پیامبر علیه السلام. (آیات 70-73)
2. داستان زندگی موسی علیه السلام. (آیات 74-90)
3. داستان غرق شدن سپاه فرعون. (آیات 90-92)
4. داستان زندگی یونس علیه السلام. (آیه 98)
 

د) مسایل فرعی:

1. اشاره ای به مسأله فطرت و یاد خدا در مشکلات. (آیات 12 و 22)
2. دعوت مردم به عمل صالح. (آیه 8)
3. بیان سرسختی و لجاجت بت پرستان مشرک. (آیه 18)
4. بشارت به نعمت های بی پایان الهی برای صالحان. (آیات 8-9)
5. مبارزه طلبی و تحدّی قرآن در آوردن سوره ای مثل آن. (آیه 38)
6. بیان صفات قرآن مثل موعظه، شفا، هدایت و رحمت. (آیه 57)

پی‌نوشت‌ها:
(1) ر. ک: درآمد، دکتر شحاته، ص 199 و نمونه، ج 8، ص 212.
(2) نورالثقلین، ج 2، ص 290.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.