سیمای سوره انبیاء

پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره انبیاء چیست؟

پاسخ :
نام: تنها نام این سوره «أنبیاء» است، چرا که از مجموع 26 پیامبری که نامشان در سراسر قرآن آمده است، در این سوره به داستان 16 نفر آنها اشاره شده است. و از این رو این سوره به نام مجموع پیامبران الهی نامیده شده است.

شمارگان: دارای 112 آیه و 1168 کلمه و 4890 حرف است.

نزول: این سوره که در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شد، هفتاد و دومین سوره قرآن است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمد، یعنی در حدود سال دوازدهم بعثت و اندکی قبل از هجرت فرو فرستاده شد. این سوره بعد از سوره ابراهیم علیه السلام و قبل از سوره مؤمنون فرود آمده است ولی در چینش کنونی قرآن بیست و یکمین سوره بشمار می آید.

فضایل: در مورد فضیلت این سوره از امام صادق علیه السلام حکایت شده که: «هر کس سوره انبیاء را از روی عشق و علاقه بخواند با همه پیامبران در باغهای پر نعمت بهشت، رفیق و همنشین می گردد، و در زندگی دنیا نیز در چشم مردم پر ابُّهت خواهد بود».(1)

تذکر: روشن است که این ثواب ها و آثار برای کسانی است که آیات را بخوانند و در مورد آنها تفکر نمایند و بر طبق آنها عمل نموده و پیرو این پیامبران باشند.

ویژگی ها: در این سوره بیشترین نام پیامبران آمده است، یعنی نام 16 نفر از 26 پیامبری که در قرآن آمده است، در این سوره قرار دارد.

آیه 87 و 88 این سوره مشهور است «وَذا النونَ إذْ ذَهَبَ مُغاضِباً...» و در نماز غفیله بین مغرب و عشاء، خوانده می شود.

اهداف: هدف های اساسی این سوره عبارتند از:
1. توجه به یگانگی خدا.
2. توجه به معاد.
3. توجه به رسالت پیامبران الهی.

مطالب: در این سوره این مطالب عمده بچشم می خورد:

الف) عقاید:

1. بیان دلایل الوهیت و توحید و وحدت سرچشمه حیات و هستی. (آیه 22)
2. هشدارهای شدید نسبت به غفلت مردم از قیامت و حساب آن. (آیات 1 و 104)
3. مطالبی پیرامون برنامه های پیامبران 16 گانه و مسیح علیه السلام و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بدون ذکر نام این دو. (آیات 51-92)
 

ب) احکام:

اشاره به نماز و زکات (آیه 73)
 

ج) داستان ها:

1. فرازهایی از زندگی موسی علیه السلام. (آیه 48)
2. فرازهایی از زندگی هارون برادر موسی علیهما السلام.
3. فرازهایی از زندگی ذا الکفل علیه السلام. (آیه 85)
4. فرازهایی از زندگی ذالنون (یا یونس علیه السلام). (آیه 87).
5. فرازهایی از زندگی ابراهیم علیه السلام. (آیات 51-70)
6. داستان قوم لوط علیه السلام. (آیات 71-75)
7. داستان اسحاق پیامبر علیه السلام فرزند ابراهیم علیه السلام. (آیه 72)
8. داستان یعقوب فرزند اسحاق علیهما السلام. (آیه 72)
9. اشاره ای به داستان نوح علیه السلام. (آیات 76-77)
10. اشاره ای به داستان داود علیه السلام. (آیات 78-82)
11. اشاره ای به داستان سلیمان پیامبر علیه السلام. (آیات 78-82)
12. اشاره ای به داستان ایوب علیه السلام. (آیات 83-84)
13. اشاره ای به داستان اسماعیل علیه السلام. (آیه 85)
14. اشاره ای به داستان زکریا علیه السلام. (آیه 89)
15. اشاره ای به داستان یحیی فرزند زکریا علیهما السلام. (آیه 90)
16. اشاره ای به داستان مریم و عیسی علیهما السلام. (آیه 91)
17. اشاره ای به داستان یأجوج و مأجوج. (آیه 96)
 

د) مطالب فرعی:

1. بیان پیروزی حق بر باطل و توحید بر شرک. (آیه 18)
2. تهمت هائی که به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می زدند مثل شاعر بودن و... (آیه 5)
3. تذکراتی در مورد محتوای قرآن. (آیات 10 و 50)
4. خلقت جهان بی هدف نیست. (آیه 16)
5. همه چیزها از آب زنده اند. (آیه 30)
6. اشاراتی علمی به خلقت آسمانها و حرکت ستارگان و ماه. (آیات 30-34)
7. آموزش صنعت زره سازی به داود علیه السلام. (آیه 80)
8. وعده پیروزی و وراثت زمین، به بندگان شایسته که بر طبق احادیث اسلامی در زمان حضرت مهدی علیه السلام تحقق خواهد یافت. (آیه 105)

پی‌نوشت‌:
(1) نورالثقلین، ذیل سوره انبیاء.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.