سیمای سوره نمل

پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره نمل چیست؟

پاسخ :
نام ها: نام های این سوره عبارتند از: «نَمل»، «سُلیمان علیه السلام» و «طس».

نامگذاری این سوره به «نمل» که به معنای مورچه است. بدان سبب بوده که در آیه 18 این سوره از برخورد و گفتگوی سلیمان پیامبر صلی الله علیه و آله با مورچگان سخن گفته است.

شمارگان: دارای 93 آیه و 1149 کلمه و 4799 حرف است.

نزول: این سوره که در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شد، پس از سوره شُعراء و قبل از سوره قَصص بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمده است.

این سوره چهل و هفتمین سوره ای است که نازل شده اما در چینش کنونی قرآن بیست و هفتمین سوره بشمار می آید.

فضایل: در مورد فضیلت این سوره از امام صادق علیه السلام حکایت شده که فرمودند: «هر کس سوره شُعراء، قَصص و نَمل را در یک شب جمعه بخواند، از دوستان خدا خواهد بود، و در جوار او و سایه رحمتش، جای می گیرد.»(1)

تذکر: قبلاً نیز بیان کردیم که این ثواب ها برای کسانی است که این سوره ها را می خوانند و از محتوای آن درس می گیرند و بدانها عمل می کنند تا زمینه رحمت الهی را در خود فراهم سازند.

ویژگی ها: این سوره با حروف مقطعه «طس» شروع می شود. و آیه مشهور «اَمَن یُجیبُ المضطَّر اذا دعاه و یکشف السوء» در آیه 61 این سوره قرار دارد. و در آیه 25 آن یک سجده مستحب است.

در این سوره دو بار «بسم اللّه الرحمن الرحیم» آمده است یکی در اول سوره و یکی در آیه 30 که به نقل از نامه سلیمان علیه السلام آمده است.

اهداف: هدف های اساسی که سوره نمل آن ها را دنبال می کند عبارتند از:
1. یادآوری مبدأ هستی.
2. یادآوری معاد.

مطالب: مطالب مهمی که در سوره نمل بدانها پرداخته شده عبارتند از:

الف) عقاید:

1. بیان نشانه های خدا در عالم آفرینش. (آیات 60-64)
2. بیان مطالبی پیرامون رستاخیز و ثواب و عقاب. (آیات 4-5)
3. مطالبی پیرامون قرآن و وحی. (آیات 1-2 و 6 و 77)
 

ب) احکام:

1. اشاره ای به نماز. (آیه 3)
2. اشاره ای به زکات که شاید منظور انفاق مالی مستحب باشد. (آیه 3)
 

ج) داستان ها:

1. فرازهایی از داستان موسی علیه السلام و مبارزات او. (آیات 7-14)
2. فرازهایی از داستان داود علیه السلام. (آیات 15-44)
3. فرازهایی از داستان سلیمان علیه السلام و ملکه سباء. (آیات 15-44)
4. فرازهایی از داستان صالح علیه السلام و مبارزات او با منحرفان. (آیات 45-52)
5. فرازهایی از داستان لوط علیه السلام و تهدید او به تبعید بخاطر پاک بودن. (آیات 54-58)
 

د) مطالب فرعی:

1. سخن گفتن هُدهد با سلیمان علیه السلام. (آیات 22-26)
2. سخن گفتن مورچگان با سلیمان علیه السلام. (آیات 18-19)
3. دعوت به تدّبر و تفکر از تاریخ گذشتگان. (آیه 51)
4. تصویر فرجام کار مؤمنان و مخالفان پیامبر صلی الله علیه و آله. (آیه 81-93)
5. تذکر علم بی پایان خدا و نظارت او بر همه چیز و حاکمیت او.
6. مطالبی پیرامون قرآن و هدایت آن. (آیات 1-2 و 6 و 77)
7. دعوت به مسافرت در زمین و دیدن عاقبت مجرمان. (آیه 69)
8. سخن از حرکت کوهها که اشاره به حرکت زمین دارد. (آیه 88)

پی‌نوشت‌:
(1) نورالثقلین، ج 4، ص 74.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.