سیمای سوره ص

پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره ص چیست؟

پاسخ :
نام: تنها نام این سوره همان «ص» است که از اولین آیه این سوره گرفته شده است. چون این سوره با حرف مقطعه (ص) آغاز شده است.

شمارگان: دارای 88 آیه و 732 کلمه و 3029 حرف است.

نزول: سوره ص که در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شده این سوره بعد از سوره قمر و قبل از سوره اعراف و سی و هفتمین سوره ای است که بر پیامبر فرود آمده است.

سوره ص در دوره میانی زندگی مسلمانان در مکه یعنی بین هجرت به حبشه و معراج نازل شده است. و در چینش کنونی قرآن سی و هشتمین سوره بشمار می آید.

فضایل: در مورد فضیلت تلاوت این سوره از امام باقر علیه السلام حکایت شده که: «هر کس سوره ص را در شب جمعه بخواند، از خیر دنیا و آخرت آنقدر به او بخشیده می شود، که به هیچ کس داده نشده است.»(1)

تذکر: روشن است که این ثواب ها برای کسی است که این سوره را بخواند و به مضامین آن عمل کند.

ویژگی: به مناسبت آیه 24 این سوره یک سجده مستحب وجود دارد.
اهداف: هدف های اساسی این سوره عبارتند از:
1. یادآوری توحید.
2. یادآوری رستاخیز.
3. طرح مسأله نبوت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و بیان تعجب کافران از آن.

مطالب: مهمترین مطالبی که در این سوره بچشم می خورند عبارتند از:

الف) عقاید:

1. بیان توحید و مبارزه با شرک. (آیات 5-7)
2. بیان سرنوشت کافران طغیان نگر در قیامت و گفتگوی آنان در دوزخ. (آیات 62-64)
3. بیان سرسختی و لجاجت مشرکان در برابر رسالت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله. (آیات 2-11)
4. اشاره ای به مسأله وحی و تعجب کافران از آن. (آیات 4-8)
 

ب) اخلاق:

1. تشویق به صبر و یادی از صبر ایّوب علیه السلام. (آیه 44)
2. سرزنش تکبّر در داستان آدم علیه السلام و سجده نکردن ابلیس. (آیات 74-78)
 

ج) احکام:

منع از شکستن سوگند. (آیه 44)
 

د) داستان ها:

1. گزارشی از زندگی داود پیامبر علیه السلام و داوری های عجیب او. (آیات 17-26)
2. گزارشی از زندگی سلیمان علیه السلام و نعمت های او. (آیات 30-40)
3. گزارشی از زندگی ایوب علیه السلام و گرفتاری های او. (آیات 41-44)
4. اشاره ای به داستان طالوت و جالوت. (آیات 21-26)
5. اشاره ای به داستان اسحاق علیه السلام و یعقوب علیه السلام. (آیه 45)
6. اشاره ای به داستان اسماعیل علیه السلام و یَسَع علیه السلام و ذا الکفل علیه السلام. (آیه 48)
7. یادی از نوح علیه السلام و عاد و فرعون. (آیه 12)
8. تذکری پیرامون ثمود و قوم لوط علیه السلام و اصحاب ایکه. (آیه 13)
 

ه) مطالب فرعی:

1. مطالبی پیرامون آفرینش انسان و مقام والای او و سجده فرشتگان بر آدم علیه السلام. (آیات 71-74)
2. بیان دشمنی های ابلیس با آدم علیه السلام و فرزندان او و اینکه تنها مخلصان از دام شیطان رها می شوند. (آیات 74-83)
3. تسلّی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله با ذکر داستان های پیامبران پیشین.
4. بیان اینکه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در مقابل رسالت خود مزد و اجری نمی خواهد. (آیه 86)
5. تهدید کافران در مقابل تکذیب پیامبر صلی الله علیه و آله.
6. مطالبی پیرامون عظمت قرآن و دعوت به تدبّر در آن. (آیات 1 و 39)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان، آغاز سوره «ص».

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.