سیمای سوره جاثیه

پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره جاثیه چیست؟

پاسخ :
نام ها: نام های این سوره عبارتند از: «جاثیه»، «شریعت» و «دَهْر».

سبب نامگذاری آن به «جاثیه» آیه 28 این سوره است که به زانو در آمدن بسیاری از مردم را در صحنه قیامت مطرح کرده است. و نام «شریعت» از آیه 18 آن گرفته شده است.

شمارگان: دارای 37 آیه و 488 کلمه و 2191 حرف است.

نزول: سوره جاثیه در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرود آمده است، و این سوره پس از سوره دخان و قبل از سوره احقاف و شصت و چهارمین سوره قرآن است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده است. اما در چینش کنونی قرآن چهل و پنجمین سوره قرار گرفته است.

فضایل: در مورد فضیلت این سوره از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله حکایت شده که فرمود: «کسی که سوره جاثیه را بخواند، خدا در روز قیامت عیب های او را می پوشاند و ترس و وحشت او را به آرامش تبدیل می کند.»(1)

تذکر: روشن است که این آثار سوره جاثیه هنگامی است که کسی آن را بخواند و در مفاهیم آن اندیشه کند و در زندگی خود بکار بندد.

ویژگی: این سوره نیز همچون سوره های غافر و احقاف با حروف مقطعه «حم» آغاز شده است.

اهداف: هدف های اساسی سوره جاثیه عبارتند از:
1. یادآوری توحید.
2. یادآوری رستاخیز و ردّ منکران معاد.
3. بیان عظمت قرآن و شریعت پیامبر صلی الله علیه و آله.

مطالب: مهمترین مطالب این سوره عبارتند از:

الف) عقاید:

1. توجه دادن مردم به آیات و نشانه های خدا. (آیات 3-6)
2. ادعاهای مادیّون در انکار معاد و پاسخ قاطع به آنان. (آیات 24-26)
3. توجه به عظمت قرآن. (آیات 2-9 و 20)
4. بیان شریعت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله. (آیه 18)
 

ب) اخلاق:

دعوت به عفو و گذشت در عین قاطعیّت. (آیه 14)
 

ج) داستان:

1. گزارشی از داستان بنی اسرائیل و نعمت های آنان. (آیات 16-17)
 

د) مطالب فرعی:

1. تهدید گمراهان و منحرفان در عقیده. (آیه 23 به بعد)
2. بیان صحنه های تکان دهنده ای از قیامت و نامه اعمال و کیفرهای اخروی. (آیات 27-34)
3. حمد و ستایش خدا. (آیه 36)
4. دریا و آنچه در آسمان ها و زمین است مسخّر انسان است. (آیات 11-12)
5. اشاره ای به هدف خلقت جهان. (آیه 22)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان، ذیل آغاز سوره جاثیه.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.