سیمای سوره حشر

پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره حشر چیست؟

پاسخ :
نام ها: نام های این سوره عبارتند از: «حَشْر» و «بَنی نَضیر».

سبب نامگذاری این سوره، آیه دوم آن است که در آن سخن از «حشْر» یعنی گرد آمدن مسلمانان برای تبعید یهودیان «بنی نضیر» گفته شده است.

شمارگان: دارای 24 آیه و 445 کلمه و 1913 حرف است.

نزول: سوره حشر که در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرود آمد، بعد از سوره بیّنه و قبل از سوره نصر فرود آمده، و صدمین سوره قرآن است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده است، اما در چینش کنونی قرآن، پنجاه و نهمین سوره بشمار می آید.

فضایل: از امام صادق علیه السلام حکایت شده «که هر کس سوره الرحمن و حشر را به هنگام غروب بخواند خدا فرشته ای را مأمور حفاظت خانه او می کند.»(1)
البته روشن است که این آثار مربوط به کسانی است که از محتوای این سوره پیروی کنند و آن را به کار بندند. و نیز بزرگان و عرفا در مورد خواندن آیات پایانی این سوره را سفارش بسیار کرده اند.

اهداف: مهمترین هدف های این سوره عبارتند از:
1. تذکر صفات و اسمای نیکویِ خدا.
2. یادآوری معاد.
3. بیان احکام و مقررات جنگ.
4. بیان پیوندهای پنهانی منافقان و یهودیان.

مطالب: مطالبی که در سوره حشر به چشم می خورد عبارتند از:

الف) عقاید:

1. بیان تسبیح و تنزیه عمومی موجودات برای خدا. (آیات 1 و 24)
2. بیان برخی اوصاف جمال و جلال و اسمای نیکویِ خدا. (آیات 22-24)
3. یادآوری معاد. (آیات 17-18)
 

ب) اخلاق:

1. اندرزها و نصیحت های کلی نسبت به عموم مسلمانان. (آیات 7-9)
2. تشویق به محبت مهاجرین و کمک به آنان. (آیه 9)
 

ج) احکام:

بیان احکام غنایم جنگی. (آیات 6-7)
 

د) داستان:

ماجرای درگیری مسلمانان با یهودیان پیمان شکن بنی نضیر در مدینه که نقش ستون پنجم دشمن را بازی می کردند. (آیات 2-10)
 

ه) مطالب فرعی:

1. مطالبی پیرامون منافقان مدینه که با یهودیان همکاری داشتند. (آیات 11-17)
2. توصیف قرآن و تأثیر آن در پاک سازی روح و جان. (آیه 21)
3. تذکر حیله های شیطان برای فریب انسان. (آیه 16)
4. فراموشی خدا سبب خود فراموشی می شود. (آیه 19)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان، ذیل آغاز سوره حشر.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.