سیمای سوره قلم

پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره قلم چیست؟

پاسخ :
نام ها: نام های این سوره عبارتند از: «قلم» و «ن و القلم».

این نام ها از آیه اول این سوره گرفته شده که «ن» از حروف مقطعه آن است. و خدا در این آیه به قلم سوگند یاد کرده است.

شمارگان: دارای 52 آیه و 300 کلمه و 1256 حرف است.

نزول: سوره قلم در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شد و دومین سوره قرآن است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمده، یعنی بعد از سوره علق و قبل از سوره مُزمّل نازل شده است. اما در چینش کنونی قرآن شصت و هشتمین سوره بشمار می آید.

فضایل: از پیامبر صلی الله علیه و آله حکایت شده که: «هر کس سوره قلم را تلاوت کند خدا ثواب کسانی را که دارای حسن خُلق هستند به آنها می دهد.»(1)

البته روشن است که این ثواب مخصوص کسانی است که اخلاق خود را در پرتو تعالیم سوره قلم، نیکو گردانند.

ویژگی: آیات معروف «إن یَکاد» در آیه 51 و 52 این سوره واقع شده است.

هدف: اساسی ترین هدف این سوره عبارت است از:
دفاع از پیامبر صلی الله علیه و آله و قرآن و هشدار به مشرکان.

مطالب: مهمترین مطالبی که در این سوره به چشم می خورد عبارتند از:

الف) عقاید:

یادآوری رستاخیز و عذاب کافران و نعمت های بهشت. (آیات 33-34)
 

ب) اخلاق:

1. بیان صفات و اخلاق برجسته پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله. (آیه 3)
2. بیان صفات و اخلاق زشت دشمنان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله. (آیات 8-14)
3. دستور صبر و استقامت به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله. (آیه 48)
 

ج) داستان ها:

داستان باغدارانی که میوه های خود را بامدادان مخفیانه چیدند تا به بینوایان ندهند و دچار عذاب شدند. (آیات 17-32)
 

د) مطالب فرعی:

1. بزرگداشت قلم با سوگند به آن. (آیه 1)
2. تهدید مشرکان. (آیات 33 و 44-45)
3. بیان قانون مهلت دادن و استدراج کافران. (آیات 44-45)
4. دفاع از قرآن کریم و پیامبر صلی الله علیه و آله. (آیات 2-15)

پی‌نوشت‌:
(1) نورالثقلین، ذیل آغاز سورۀ قلم.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.