سیمای سوره اعلى

پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره اعلى چیست؟

پاسخ :
نام: تنها نام این سوره عبارت است از: «اَعلی» که از آیه اول این سوره گرفته شده که بعنوان یکی از صفات خدا شمرده شده است.

شمارگان: دارای 19 آیه و 72 کلمه و 270 حرف است.

نزول: سوره اعلی در مکه بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمد.(1) این سوره بعد از سوره تکویر و قبل از سوره لیل هفتمین سوره ای است که نازل شده است، اما در چینش کنونی قرآن هشتاد و هفتمین سوره بشمار می آید.

فضایل: روایت شده که پیامبر صلی الله علیه و آله این سوره را دوست داشت و در حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله حکایت شده که: «هرکس سوره اعلی را بخواند به عدد هر حرفی که بر ابراهیم علیه السلام و موسی علیه السلام و محمد صلی الله علیه و آله فرود آمده، ده حَسَنه به او عطا می شود.»(2)

البته روشن است که این ثواب ها برای کسی است که این سوره را بخواند و در راستای معارف بلند آن حرکت کند.

اهداف: در این سوره دو محور اساسی پی گیری می شود:
1. شناخت خدا و صفات او.
2. معرفی پیامبر صلی الله علیه و آله و وظایف او.

مطالب: در این سوره مطالب زیر به چشم می خورد:
1. اشاره ای به صفات الهی و نشانه های خدا در صحنه آفرینش و طبیعت. (آیات 1-5)
2. اشاره ای به تضمین سلامت وحی و حفظ آن توسط پیامبر صلی الله علیه و آله. (آیات 6-7)
3. اشاره ای به وظایف پیامبر صلی الله علیه و آله در مورد تذکّر و بیدارگری. آیه 9)
4. اشاره ای به برخوردهای متفاوت مردم با تذکرات پیامبر صلی الله علیه و آله. (آیات 10-11)
5. اشاره ای به فرجام عذاب آلود شقاوتمندان. (آیات 12-13)
6. اشاره ای به فرجام نیک نماز گزارانی که خود را پاک و تزکیه می کنند. (آیات 14-15)
7. اشاره ای به برتری آخرت بردنیا. (آیات 16-17)
8. اشاره ای به کتابهای پیامبران پیشین. (آیات 18-19)

پی‌نوشت‌ها:
 (1) مفسران در مورد مکی و مدنی بودن سوره اعلی اختلاف دارند، علامه طباطبائی قدس سره در المیزان ترجیح می دهد که بخش اول سوره مکی و بخش دوم مدنی باشد چون از نماز وزکات سخن گفته است که در روایات بیان شده مقصود نماز عید فطر و زکات فطره است و این مطالب مربوط به محیط مدینه است. (المیزان، ج 20، ص 386) اما برخی دیگر از مفسران میگویند مانعی ندارد که زکات و نماز مطلق مراد باشد و نماز عید فطر و زکات فطره از مصادیق روشن آن باشد. (نمونه، ج 26، ص 382)
(2) مجمع البیان، ج 10، ص 472 و نور الثقلین، ج 5، ص 533.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.