معنای «غضّ» و «غمض» در قرآن کریم

پرسش :

«غضّ» و «غمض» در قرآن کریم به چه معناست؟

پاسخ :
صاحب «مفردات»(1) در ماده «غضّ» نوشته است: «غَضَّ: الغضٌ، النقصانُ من الطرف و الصوت و ما فى الاناء... یقال غَضَّ وَ أَغَضَّ...»؛( غضّ نقصان و کم کردن از نگاه و صدا و آنچه در ظروف است، گفته مى شود.

غَضَّ (ثلاثى مجرد) و اَغَضّ (ثلاثى مزید از باب افعال) یعنى هر دو به یک معنا و هر دو متعدى است). قال: «قُلْ لِلمُؤمِنِینَ یَغُضُّوا مِن اَبصَارِهِم»(2)؛ ([خداوند فرموده:] بگو براى مردان مؤمن که کم کنند از نگاه هاى خود و در برابر نامحرم چشم را به زیر افکنند)

جای دیگر می فرماید: «قُل لِلمُؤمِنَاتِ یَغضُضنَ مِنْ اَبْصَارِهِنّ»(3)؛ (بگو به زن هاى مؤمن که از نگاه هایشان بکاهند). «وَ اغضُضْ مِنْ صَوتِکَ»(4)؛ (...و از صدای خود بکاه...).

در ماده غمض هم مى آورد: «غمض: الْغَمْضُ النومُ العارض... وَ غَمَضَ عینَه و اَغْمَضَها وَضَعَ جَفنَیه على الاخرى...»؛ (غمض خوابى است که عارض و مستولى مى شود...) «و غَمَضَ عَینَه و اَغْمَضَها»؛ (یعنى گذارد یکى از دو پلکش را بر دیگرى).(5) 

پس معلوم شد که معنى غَضّ با غَمْضْ تفاوت دارد، اولى نقصان و کم کردن است و دوّمى چشم را برهم گذاردن است.

پی‌نوشت‌ها:
(1). المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانى، حسین بن محمد، تحقیق: صفوان عدنان داود، دارالعلم- الدار الشامیة، دمشق، بیروت، 1412 قمری، چاپ: اول، ص 608، (ماده غضّ).
(2). سوره نور، آیه 30.
(3). همان، آیه 31.
(4). سوره لقمان، آیه 19.
(5). المفردات فی غریب القرآن، همان، ص 615.

منبع: اخلاق اسلامى در نهج البلاغه، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: اکبر خادم الذاکرین‏، نسل جوان‏، قم‏، 1385 شمسی، چاپ: اول، ج 1، ص 158.