پرسش :
رواياتي از ائمه عليهم السلام در رابطه با بهار و طبيعت برايم بفرستيد.
پاسخ :
روايات و احاديث وارده از امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ در اين رابطه، به صورت كنايه اي و به لحاظ مناسبت هايي كه رخ داده، بيان شده است. از جمله اين موارد عبارت اند از:
1. امام علي ـ عليه السلام ـ در خطبه اي كه در آن از خدا طلب باران مي كند؛ چنين مي فرمايد: «... و انشر علينا رحمتك بالسحاب المنبعق و الربيح المغدق، و النبات المونق، سحا و ابلا، تحيي به ما قد مات، و ترد به ما قد فات....[1]
خدايا رحمت خود را با ابر پرباران و بهار پر آب و گياهان خوش منظر شاداب بر ما نازل فرما، باراني درشت قطره بر ما فرو فرست كه مردگان را زنده و آنچه از دست ما رفته به ما بازگرداند.
امام علي ـ عليه السلام ـ در اين خطبه، علاوه بر طلب باران پر رحمت از درگاه حق، نظام طبيعت و دگرگوني نباتات را در خلال اين گفتگو به خوبي بيان فرموده است. طبيعتي كه بعد از مردن با نمايان شدن فصل رويش، كالبدي دوباره و به روح زندگي، طراوت مي بخشد. در ضمن در يك جاي قرآن اشاره به اين موضوع (فوق) شده است.
آن جا كه مي فرمايد: «و انزلنا من السماء ماء فانبتنا فيها من كل زوج كريم»[2] «و از آسمان آبي فروفرستاديم و در آن «زمين» از هر نوع (گياه) نيكويي رويانديم.» و همچنين در جاي ديگر اين كتاب آسماني آمده است «و انزل من المساء ماء فانبتنا به حدائق ذات بهجه»[3] «و براي شما از آسمان آبي فروفرستاديم و به وسيلة آن، باغ هاي سرور انگيز رويانديم.»
2. در جاي ديگر از نهج البلاغه، امام علي ـ عليه السلام ـ ضمن شناساندن صحيح خداشناسي؛ به پاره اي از مواهب خدادادي در طبيعت اشاره مي كنند و مي فرمايند: «... و انشاء (السحاب الثقال) فاهطل ديمها و عدر قيمها. فبل الارض بعد جفوفها، و اخرج نبتها بعد جدوبها»[4]
امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايند:... خدايي كه ابرهاي سنگين را ايجاد و باران هاي پي در پي را فرستاد، و سهم باران هر جايي را معين فرمود، زمين هاي خشك را آبياري كرد، و گياهان را پس از خشكسالي روياند.
امام علي ـ عليه السلام ـ در اين خطبه نيز به چگونگي پيدايش فصل ها و آغاز رستاخيز طبيعت با اين مطلب كه پس از خشك شدن زمين، خداوند به وسيلة باران رحمتش، بهاري را آغاز كردند كه در آن طببعت جلوه اي تازه به خود گرفت.
3. حديثي از پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ در خصوص اهميت كاشتن درخت و استفاده آن از اين منابع عظيم طبيعت اشاره كرده اند، مي فرمايند:
«ما من مسلم كغرس غرسا او سزرع زرعا، فياكل منه انسان او طير او بهيمه الا كانت له به صدقه»[5]
مي فرمايد: هر مسلماني درختي بنشاند يا كشته اي بكارد و انسان يا پرنده يا چارپايي از آن بخورد، براي او صدقه محسوب مي شود.
4. در جاي ديگر چنين فرموده اند:
«من نصب شجره و صبر علي حفظها و القيام عليها حتي تثمر كان له في كل شي يصاب من ثمرها صدقه عند الله».[6]
مي فرمايد: هركس درختي بكارد، و در نگهداري آن بكوشد تا ميوه دهد، در برابر هر چه از آن ميوه به دست آيد، پاداشي نزد خدا خواهد داشت.
5. در حديثي امام صادق ـ عليه السلام ـ اشاره به مواهب عظيم طبيعت پرداخته اند كه از آن جمله اين حديث است كه:
«النشوه في عشره اشياء: المشي و الركوب و الارتماس في الماء و النظر الي الخصره... [7]
مي فرمايد: شادابي در ده چيز است: پياده روي، (اسب) سواري، آب تني (شنا)، و نگاه كردن به سبزه و... .
6. امام علي ـ عليه السلام ـ همچنين در خصوص اهميت طبيعت پاك و شادابي آن اين چنين بيان مي كنند.
«النظر الي الخصره نشره»[8]
مي فرمايد: نگاه كردن به سبزه موجب شادابي است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ امام علي ـ عليه السلام ـ ، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتي، قم، نشر مصطفي، چاپ اول، 1379 ش، خطبة 3 و 110 و 115 و 176 و 165 و 198 و 182 و حكمت 128.
2ـ گردآورندگان هادي رباني و سيد محسن موسوي، آينة بادها (مناسبت هاي شمسي و قمري در قرآن و حديث)، قم، دارالحديث، چاپ چهارم، 1382 ش.
3ـ ره توشه راهيان نور، گردآوري معاونت آموزشي دفتر تبليغات اسلامي حوزة علمية قم، ويژة محرم الحرام، 1423 ق، 1380 شمسي، ناشر دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، بوستان كتاب، چاپ اول، 1380 ش، ص 41.
[1] . نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتي، قم، انتشارات دفتر نشر مصطفي، 1379، ص222، خطبة 115.
[2] . لقمان/10.
[3] . نملظ60.
[4] . نهج البلاغه، همان، ص356، خطبة 185.
[5] . مستدرك الوسائل، ج13، ص460.
[6] . ميزان الحكمه، ج10، ح9143.
[7] . صدوق، الخصال، ص443.
[8] . نهج البلاغه، همان، حكمت 400.
روايات و احاديث وارده از امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ در اين رابطه، به صورت كنايه اي و به لحاظ مناسبت هايي كه رخ داده، بيان شده است. از جمله اين موارد عبارت اند از:
1. امام علي ـ عليه السلام ـ در خطبه اي كه در آن از خدا طلب باران مي كند؛ چنين مي فرمايد: «... و انشر علينا رحمتك بالسحاب المنبعق و الربيح المغدق، و النبات المونق، سحا و ابلا، تحيي به ما قد مات، و ترد به ما قد فات....[1]
خدايا رحمت خود را با ابر پرباران و بهار پر آب و گياهان خوش منظر شاداب بر ما نازل فرما، باراني درشت قطره بر ما فرو فرست كه مردگان را زنده و آنچه از دست ما رفته به ما بازگرداند.
امام علي ـ عليه السلام ـ در اين خطبه، علاوه بر طلب باران پر رحمت از درگاه حق، نظام طبيعت و دگرگوني نباتات را در خلال اين گفتگو به خوبي بيان فرموده است. طبيعتي كه بعد از مردن با نمايان شدن فصل رويش، كالبدي دوباره و به روح زندگي، طراوت مي بخشد. در ضمن در يك جاي قرآن اشاره به اين موضوع (فوق) شده است.
آن جا كه مي فرمايد: «و انزلنا من السماء ماء فانبتنا فيها من كل زوج كريم»[2] «و از آسمان آبي فروفرستاديم و در آن «زمين» از هر نوع (گياه) نيكويي رويانديم.» و همچنين در جاي ديگر اين كتاب آسماني آمده است «و انزل من المساء ماء فانبتنا به حدائق ذات بهجه»[3] «و براي شما از آسمان آبي فروفرستاديم و به وسيلة آن، باغ هاي سرور انگيز رويانديم.»
2. در جاي ديگر از نهج البلاغه، امام علي ـ عليه السلام ـ ضمن شناساندن صحيح خداشناسي؛ به پاره اي از مواهب خدادادي در طبيعت اشاره مي كنند و مي فرمايند: «... و انشاء (السحاب الثقال) فاهطل ديمها و عدر قيمها. فبل الارض بعد جفوفها، و اخرج نبتها بعد جدوبها»[4]
امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايند:... خدايي كه ابرهاي سنگين را ايجاد و باران هاي پي در پي را فرستاد، و سهم باران هر جايي را معين فرمود، زمين هاي خشك را آبياري كرد، و گياهان را پس از خشكسالي روياند.
امام علي ـ عليه السلام ـ در اين خطبه نيز به چگونگي پيدايش فصل ها و آغاز رستاخيز طبيعت با اين مطلب كه پس از خشك شدن زمين، خداوند به وسيلة باران رحمتش، بهاري را آغاز كردند كه در آن طببعت جلوه اي تازه به خود گرفت.
3. حديثي از پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ در خصوص اهميت كاشتن درخت و استفاده آن از اين منابع عظيم طبيعت اشاره كرده اند، مي فرمايند:
«ما من مسلم كغرس غرسا او سزرع زرعا، فياكل منه انسان او طير او بهيمه الا كانت له به صدقه»[5]
مي فرمايد: هر مسلماني درختي بنشاند يا كشته اي بكارد و انسان يا پرنده يا چارپايي از آن بخورد، براي او صدقه محسوب مي شود.
4. در جاي ديگر چنين فرموده اند:
«من نصب شجره و صبر علي حفظها و القيام عليها حتي تثمر كان له في كل شي يصاب من ثمرها صدقه عند الله».[6]
مي فرمايد: هركس درختي بكارد، و در نگهداري آن بكوشد تا ميوه دهد، در برابر هر چه از آن ميوه به دست آيد، پاداشي نزد خدا خواهد داشت.
5. در حديثي امام صادق ـ عليه السلام ـ اشاره به مواهب عظيم طبيعت پرداخته اند كه از آن جمله اين حديث است كه:
«النشوه في عشره اشياء: المشي و الركوب و الارتماس في الماء و النظر الي الخصره... [7]
مي فرمايد: شادابي در ده چيز است: پياده روي، (اسب) سواري، آب تني (شنا)، و نگاه كردن به سبزه و... .
6. امام علي ـ عليه السلام ـ همچنين در خصوص اهميت طبيعت پاك و شادابي آن اين چنين بيان مي كنند.
«النظر الي الخصره نشره»[8]
مي فرمايد: نگاه كردن به سبزه موجب شادابي است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ امام علي ـ عليه السلام ـ ، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتي، قم، نشر مصطفي، چاپ اول، 1379 ش، خطبة 3 و 110 و 115 و 176 و 165 و 198 و 182 و حكمت 128.
2ـ گردآورندگان هادي رباني و سيد محسن موسوي، آينة بادها (مناسبت هاي شمسي و قمري در قرآن و حديث)، قم، دارالحديث، چاپ چهارم، 1382 ش.
3ـ ره توشه راهيان نور، گردآوري معاونت آموزشي دفتر تبليغات اسلامي حوزة علمية قم، ويژة محرم الحرام، 1423 ق، 1380 شمسي، ناشر دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، بوستان كتاب، چاپ اول، 1380 ش، ص 41.
[1] . نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتي، قم، انتشارات دفتر نشر مصطفي، 1379، ص222، خطبة 115.
[2] . لقمان/10.
[3] . نملظ60.
[4] . نهج البلاغه، همان، ص356، خطبة 185.
[5] . مستدرك الوسائل، ج13، ص460.
[6] . ميزان الحكمه، ج10، ح9143.
[7] . صدوق، الخصال، ص443.
[8] . نهج البلاغه، همان، حكمت 400.
