پرسش :
بنده به لحاظ مسايل اخلاقي و جنبههاي سياسي جامعه از مشغوليت فكري و روحي رنج ميبرم و تمركز حواس ندارم. و نميتوانم در مطالعه و درس خواندن پيشرفتي داشته باشم. حتي در كنگرهها و همايشهاي بسيار نيز شركت كردهام ، فلذا جهت تقويت حافظه چه كار كنم؟
پاسخ :
جواب اجمالي:
براي رهايي از مشغوليت فكري و ايجاد تمركز حواس و تقويت حافظه به اين نكات عمل نماييد.
1. در تحليل مسايل و موضوعات اجتماعي و... واقع بين بوده و سئوالات خود را در اين زمينه با كارشناسان آگاه و واقع بين در ميان گذاريد.
2. سعي كنيد علل و زمينههاي مشكلات اجتماعي را شناسايي نموده به سهم خود در اصلاح آن بكوشيد.
3. با توجه به شرايط سنّي و وضعيتي كه شما داريد، درس خواندن مهمتر از هر موضوعي براي شما است، لذا تمركز اصلي و بيشترين فعاليت خويش را به اين موضوع اختصاص دهيد.
4. مطالب و موضوعات درسي را بصورت معنيدار ياد گرفته و سازماندهي نماييد و...
جواب تفصيلي:
در پاسخ به اين سوال شما بايد عرض شود:
مطالب وموضوعاتي كه در نامه خود به آنها اشاره كردهايد نه تنها دغدغه ذهني شما بلكه اين مسايل تمامي مسئولان دلسوز، افراد متدين و جوانان و نوجوانان بيدار جامعه را رنج ميدهد و البته تا حدودي وجود اينگونه مشكلات و مسايل در هر جامعهاي طبيعي است، اختصاص به جامعه ما ندارد در تمامي كشورها مشكلاتي از اين قبيل با درجات كمابيش مختلف وجود دارد.
اينكه در مورد مسائل و مشكلات جامعه فكر ميكنيد و حساسيّت نشان ميدهيد، از ويژگيهاي مثبت شما محسوب ميشود، نبايد در قبال مشكلات جامعه بيتفاوت بود، اما نكتهاي كه وجود دارد اين است كه برخي افراد غيرواقع بينانه در مورد مسائل و مشكلات جامعه قضاوت ميكنند و با انتقادات بيمورد خود تمامي تلاشها و خدمات ارزشمند مسئولين را زير سئوال ميبرند. اما برخي نيز با تفسير و تحليل واقعبينانه سعي ميكنند مشكلات جامعه را تشخيص داده در حلّ آن بكوشند، تحليل درست و انتقاد سازنده يكي از نشانههاي خود شكوفايي افراد به حساب ميآيد. شما خواهر محترم نيز سعي كنيد دغدغه ذهني خود را بيشتر به سوي گرايش دوم سوق دهيد، يعني تفسير و تحليل واقع بينانه از حوادث و رخدادهاي اجتماعي و مسايل و مشكلات جامعه داشته باشيد و براي اينكه بتوانيد مطالب را واقعبينانه تحليل كنيد، سئوالات خود را با كارشناسان آگاه و واقع بين مطرح نموده و در حدّ توان خود درجهت اصلاح و بهبود اوضاع تلاش نماييد.
بخش ديگر سئوال شما مربوط به اين بود كه «تمركز حواس ندارم و نميتوانم در مطالعه و درس خواندن پيشرفتي داشته باشم». در اين خصوص بايد عرض نمود كه تمركز حواس و پيشرفت در مطالعه و درس خواندن به عوامل زيادي بستگي دارد، و مهمترين آنها عبارتند از: داشتن انگيزه و علاقه نسبت به موضوع خاص مورد مطالعه يا رشته تحصيلي، سلامت جسمي، فراهم بودن محيط امن و زمينة تحصيل و... اگر فردي در زندگي خود مشكلي داشته باشد و موضوعي هميشه ذهن او را به خود مشغول كرده باشد قطعاً از جهت تحصيلي و فعاليتهاي پژوهشي دچار ضعف و ناتواني خواهد شد.[1]
بنابراين سعي كنيد ابتدا علل و زمينههاي اين مشكل را شناسايي كنيد، البته توجه داشته باشيد كه ضعف حافظه نميتواند علت اصلي مشكلات شما باشد، چون ضعف حافظه خود متأثر از عوامل بسياري است، تا عوامل اصلي شناسايي نشود، نه ضعف حافظه، و نه ديگر مشكلات شما قابل اصلاح نيست.
خواهر محترم! مسأله شما بيشتر مربوط به پيشرفت تحصيلي است، و پيشرفت تحصيلي مفهوم گستردهاي است كه بخشي از آن مربوط به حافظه و يادگيري ميشود، اما بخش ديگر آن به ديگر مسايل ارتباط دارد. اينك نكاتي را خدمت شما يادآور ميشويم كه رعايت آنها انشاء الله براي شما مفيد راهگشا خواهد بود.
اصول كلي تقويت حافظه
1. سعي كنيد قبل از فراگيري هر موضوعي به نتايج و پيامدهاي مثبت آن بينديشيد؛
روان شناسان معتقدند كه داشتن انگيزه و علاقه يكي از عوامل اصلي موفقيت در زندگي و از جمله پيشرفت تحصيلي و يادگيري ميباشد، انگيزه و علاقه بستگي به شناخت و اطلاعات فرد از نتايج و آثار يك موضوع دارد، بنابراين در هر موضوعي كه ميخواهيد مطالعه كنيد يا چيزي بنويسيد، ابتدا دربارة اهميت آن اطلاعاتي كسب نماييد، ببينيد چه اندازه براي شما مهم است و در آيندة زندگي شما كاربرد دارد، به اندازه آشنايي شما با يك موضوع و فوايد آن بيشتر باشد، به همان اندازه انگيزه و علاقه در شما ايجاد خواهد شد.[2]
2. از ميان موضوعات مختلف و متعدد يكي را انتخاب كنيد
در فراگرفتن هر گونه مطلبي، توجه كردن و تمركز نمودن روي نكات اصلي و برجسته ضروري است، زيرا يادگيري و حفظ تمام جزئيات يك موضوع وقتگير و حتي غيرممكن ميباشد، نكات مهم را ياد بگيريد: يكي از روانشناسان معتقد است يك حافظه خوب و قوي بايد مانند يك تور ماهيگيري باشد كه تمام ماهيهاي درشت را در خود نگه داشته و ماهيهاي ريز را رها سازد.[3]
3. براي مطالعه خود وقت كافي اختصاص دهيد.
4. براي مطالعه وقت مناسبي را در نظر بگيريد مثلاً اينكه هميشه اول مطالعه كنيد و بعد بخوابيد نه برعكس.
5. مطالب و موضوعات مورد مطالعه خود را به زبان و كيفيتي در آوريد كه براي خودتان معنيدار باشد، مطلب را به زبان خودتان برگردانيد، نه اينكه صرفاً واژهها و اصطلاحات را به همان شكلي كه هست ياد بگيريد.
6. ميان هر مطلبي كه تازه ياد ميگيريد و مطالب قبلي رابطه معنادار برقرار سازيد.[4]
7. در مطالعه هر كتاب، مقاله يا موضوع، سه مرحله را در نظر بگيريد:[5]
الف. مطالعه اجمالي: در اين مرحله با نگاه اجمالي كتاب مورد نظر را مرور كنيد، نگاه به عناوين، سرفصلها و... دور نماي كلي از كتاب را در ذهن شما به وجود ميآورد و متوجه ميشويد كدام عنوان يا فصل جذابتر است.
ب. مطالعه بخشهاي مهم كتاب؛ پس از مطالعه اجمالي ، بخشهايي را كه به نظر شما مهم و جذّاب است، به دقت مطالعه كنيد.
ج. دربارة محتواي آنچه مطالعه كردهايد، سوالاتي از خود نموده و به زبان خودتان به آن پاسخ دهيد و نيز نتيجه مطالعه خود از هر كتاب يا مقاله را با آنچه قبلا در اين زمينه ياد گرفتهايد ربط دهيد.
در پايان لازم است، به اين نكته اشاره كنم كه يكي از عواملي كه ممكن است باعث عدم پيشرفت شما در تحصيل شده باشد، همين مشغوليتهاي ذهني و فكر كردن زياد در مورد مسايل اجتماعي باشد، لذا به عنوان يك راه حلّ عمده و اساسي شما ميتوانيد بخشي از فكر كردن و تمركز غير ضروري روي موضوعات غير درسي خود را كم كرده، و بيشتر در زمينة مسايل درسي و تحصيلي خويش بيانديشيد.
براي مطالعه بيشتر در اين خصوص به كتابهاي زير مراجعه نماييد:
1. علي شميسا، تكنيكهاي تقويت حافظه، گفتمان خلاق، چاپ سوم، 1380.
2. البرت مورسل و همكاران، حافظه، چگونه حافظهاي پربار و نيرومند داشته باشيم؟ ترجمه هوشيار، نشر سپنج، چاپ هفتم، 1374.
3. علي اكبر سيف، روشهاي يادگيري و مطالعه، نشر دوران، چاپ اول 1376.
[1] . براي مطالعه بيشتر رك: هكتور تلور، دانشجوي موفق، ترجمه سعيدي مهر،بضعته الرسول، چ اول، 1381؛ رندال آر راس، استرس شغلي، ترجمه غلامرضا خواجه پور، سازمان مديريت صنعتي، چ اول، 1377؛ كابوك، آيين درس خواندن، ترجمه: سعيد نفيسي، چ دوم، 1363.
[2] . براي مطالعه بيشتر رك: كي پي بالدريچ، روشهاي مطالعه، ترجمه علي اكبر سيف، نشر دانا، چاپ هفتم،1373، صفحه 189 به بعد.
[3] . جيمز وينكند، چگونه حافظه خود را تقويت كنيم، ترجمه: شمس الدين زرّين كلك، مرواريد، چ هفتم، 1373، ص 103.
[4] . علي شميسا، تكنيكهاي تقويت حافظه، گفتمان خلّاق، چاپ سوم، 1380.
[5] . براي مطالعه بيشتر رك: ليندا فريل اينس، فنّ مطالعه، ترجمه علي صلجو، نشر دانشگاهي، چ اول، 1373.
رجينا هلير و همكاران، معجزة‌تقويت مهارتهاي يادگيري، ترجمه فاطمه فاضلي و همكاران، نشر بصير، چ اول، 1378، قسمتهاي 2، 3، 8 و 10.
( اندیشه قم )
جواب اجمالي:
براي رهايي از مشغوليت فكري و ايجاد تمركز حواس و تقويت حافظه به اين نكات عمل نماييد.
1. در تحليل مسايل و موضوعات اجتماعي و... واقع بين بوده و سئوالات خود را در اين زمينه با كارشناسان آگاه و واقع بين در ميان گذاريد.
2. سعي كنيد علل و زمينههاي مشكلات اجتماعي را شناسايي نموده به سهم خود در اصلاح آن بكوشيد.
3. با توجه به شرايط سنّي و وضعيتي كه شما داريد، درس خواندن مهمتر از هر موضوعي براي شما است، لذا تمركز اصلي و بيشترين فعاليت خويش را به اين موضوع اختصاص دهيد.
4. مطالب و موضوعات درسي را بصورت معنيدار ياد گرفته و سازماندهي نماييد و...
جواب تفصيلي:
در پاسخ به اين سوال شما بايد عرض شود:
مطالب وموضوعاتي كه در نامه خود به آنها اشاره كردهايد نه تنها دغدغه ذهني شما بلكه اين مسايل تمامي مسئولان دلسوز، افراد متدين و جوانان و نوجوانان بيدار جامعه را رنج ميدهد و البته تا حدودي وجود اينگونه مشكلات و مسايل در هر جامعهاي طبيعي است، اختصاص به جامعه ما ندارد در تمامي كشورها مشكلاتي از اين قبيل با درجات كمابيش مختلف وجود دارد.
اينكه در مورد مسائل و مشكلات جامعه فكر ميكنيد و حساسيّت نشان ميدهيد، از ويژگيهاي مثبت شما محسوب ميشود، نبايد در قبال مشكلات جامعه بيتفاوت بود، اما نكتهاي كه وجود دارد اين است كه برخي افراد غيرواقع بينانه در مورد مسائل و مشكلات جامعه قضاوت ميكنند و با انتقادات بيمورد خود تمامي تلاشها و خدمات ارزشمند مسئولين را زير سئوال ميبرند. اما برخي نيز با تفسير و تحليل واقعبينانه سعي ميكنند مشكلات جامعه را تشخيص داده در حلّ آن بكوشند، تحليل درست و انتقاد سازنده يكي از نشانههاي خود شكوفايي افراد به حساب ميآيد. شما خواهر محترم نيز سعي كنيد دغدغه ذهني خود را بيشتر به سوي گرايش دوم سوق دهيد، يعني تفسير و تحليل واقع بينانه از حوادث و رخدادهاي اجتماعي و مسايل و مشكلات جامعه داشته باشيد و براي اينكه بتوانيد مطالب را واقعبينانه تحليل كنيد، سئوالات خود را با كارشناسان آگاه و واقع بين مطرح نموده و در حدّ توان خود درجهت اصلاح و بهبود اوضاع تلاش نماييد.
بخش ديگر سئوال شما مربوط به اين بود كه «تمركز حواس ندارم و نميتوانم در مطالعه و درس خواندن پيشرفتي داشته باشم». در اين خصوص بايد عرض نمود كه تمركز حواس و پيشرفت در مطالعه و درس خواندن به عوامل زيادي بستگي دارد، و مهمترين آنها عبارتند از: داشتن انگيزه و علاقه نسبت به موضوع خاص مورد مطالعه يا رشته تحصيلي، سلامت جسمي، فراهم بودن محيط امن و زمينة تحصيل و... اگر فردي در زندگي خود مشكلي داشته باشد و موضوعي هميشه ذهن او را به خود مشغول كرده باشد قطعاً از جهت تحصيلي و فعاليتهاي پژوهشي دچار ضعف و ناتواني خواهد شد.[1]
بنابراين سعي كنيد ابتدا علل و زمينههاي اين مشكل را شناسايي كنيد، البته توجه داشته باشيد كه ضعف حافظه نميتواند علت اصلي مشكلات شما باشد، چون ضعف حافظه خود متأثر از عوامل بسياري است، تا عوامل اصلي شناسايي نشود، نه ضعف حافظه، و نه ديگر مشكلات شما قابل اصلاح نيست.
خواهر محترم! مسأله شما بيشتر مربوط به پيشرفت تحصيلي است، و پيشرفت تحصيلي مفهوم گستردهاي است كه بخشي از آن مربوط به حافظه و يادگيري ميشود، اما بخش ديگر آن به ديگر مسايل ارتباط دارد. اينك نكاتي را خدمت شما يادآور ميشويم كه رعايت آنها انشاء الله براي شما مفيد راهگشا خواهد بود.
اصول كلي تقويت حافظه
1. سعي كنيد قبل از فراگيري هر موضوعي به نتايج و پيامدهاي مثبت آن بينديشيد؛
روان شناسان معتقدند كه داشتن انگيزه و علاقه يكي از عوامل اصلي موفقيت در زندگي و از جمله پيشرفت تحصيلي و يادگيري ميباشد، انگيزه و علاقه بستگي به شناخت و اطلاعات فرد از نتايج و آثار يك موضوع دارد، بنابراين در هر موضوعي كه ميخواهيد مطالعه كنيد يا چيزي بنويسيد، ابتدا دربارة اهميت آن اطلاعاتي كسب نماييد، ببينيد چه اندازه براي شما مهم است و در آيندة زندگي شما كاربرد دارد، به اندازه آشنايي شما با يك موضوع و فوايد آن بيشتر باشد، به همان اندازه انگيزه و علاقه در شما ايجاد خواهد شد.[2]
2. از ميان موضوعات مختلف و متعدد يكي را انتخاب كنيد
در فراگرفتن هر گونه مطلبي، توجه كردن و تمركز نمودن روي نكات اصلي و برجسته ضروري است، زيرا يادگيري و حفظ تمام جزئيات يك موضوع وقتگير و حتي غيرممكن ميباشد، نكات مهم را ياد بگيريد: يكي از روانشناسان معتقد است يك حافظه خوب و قوي بايد مانند يك تور ماهيگيري باشد كه تمام ماهيهاي درشت را در خود نگه داشته و ماهيهاي ريز را رها سازد.[3]
3. براي مطالعه خود وقت كافي اختصاص دهيد.
4. براي مطالعه وقت مناسبي را در نظر بگيريد مثلاً اينكه هميشه اول مطالعه كنيد و بعد بخوابيد نه برعكس.
5. مطالب و موضوعات مورد مطالعه خود را به زبان و كيفيتي در آوريد كه براي خودتان معنيدار باشد، مطلب را به زبان خودتان برگردانيد، نه اينكه صرفاً واژهها و اصطلاحات را به همان شكلي كه هست ياد بگيريد.
6. ميان هر مطلبي كه تازه ياد ميگيريد و مطالب قبلي رابطه معنادار برقرار سازيد.[4]
7. در مطالعه هر كتاب، مقاله يا موضوع، سه مرحله را در نظر بگيريد:[5]
الف. مطالعه اجمالي: در اين مرحله با نگاه اجمالي كتاب مورد نظر را مرور كنيد، نگاه به عناوين، سرفصلها و... دور نماي كلي از كتاب را در ذهن شما به وجود ميآورد و متوجه ميشويد كدام عنوان يا فصل جذابتر است.
ب. مطالعه بخشهاي مهم كتاب؛ پس از مطالعه اجمالي ، بخشهايي را كه به نظر شما مهم و جذّاب است، به دقت مطالعه كنيد.
ج. دربارة محتواي آنچه مطالعه كردهايد، سوالاتي از خود نموده و به زبان خودتان به آن پاسخ دهيد و نيز نتيجه مطالعه خود از هر كتاب يا مقاله را با آنچه قبلا در اين زمينه ياد گرفتهايد ربط دهيد.
در پايان لازم است، به اين نكته اشاره كنم كه يكي از عواملي كه ممكن است باعث عدم پيشرفت شما در تحصيل شده باشد، همين مشغوليتهاي ذهني و فكر كردن زياد در مورد مسايل اجتماعي باشد، لذا به عنوان يك راه حلّ عمده و اساسي شما ميتوانيد بخشي از فكر كردن و تمركز غير ضروري روي موضوعات غير درسي خود را كم كرده، و بيشتر در زمينة مسايل درسي و تحصيلي خويش بيانديشيد.
براي مطالعه بيشتر در اين خصوص به كتابهاي زير مراجعه نماييد:
1. علي شميسا، تكنيكهاي تقويت حافظه، گفتمان خلاق، چاپ سوم، 1380.
2. البرت مورسل و همكاران، حافظه، چگونه حافظهاي پربار و نيرومند داشته باشيم؟ ترجمه هوشيار، نشر سپنج، چاپ هفتم، 1374.
3. علي اكبر سيف، روشهاي يادگيري و مطالعه، نشر دوران، چاپ اول 1376.
[1] . براي مطالعه بيشتر رك: هكتور تلور، دانشجوي موفق، ترجمه سعيدي مهر،بضعته الرسول، چ اول، 1381؛ رندال آر راس، استرس شغلي، ترجمه غلامرضا خواجه پور، سازمان مديريت صنعتي، چ اول، 1377؛ كابوك، آيين درس خواندن، ترجمه: سعيد نفيسي، چ دوم، 1363.
[2] . براي مطالعه بيشتر رك: كي پي بالدريچ، روشهاي مطالعه، ترجمه علي اكبر سيف، نشر دانا، چاپ هفتم،1373، صفحه 189 به بعد.
[3] . جيمز وينكند، چگونه حافظه خود را تقويت كنيم، ترجمه: شمس الدين زرّين كلك، مرواريد، چ هفتم، 1373، ص 103.
[4] . علي شميسا، تكنيكهاي تقويت حافظه، گفتمان خلّاق، چاپ سوم، 1380.
[5] . براي مطالعه بيشتر رك: ليندا فريل اينس، فنّ مطالعه، ترجمه علي صلجو، نشر دانشگاهي، چ اول، 1373.
رجينا هلير و همكاران، معجزة‌تقويت مهارتهاي يادگيري، ترجمه فاطمه فاضلي و همكاران، نشر بصير، چ اول، 1378، قسمتهاي 2، 3، 8 و 10.
( اندیشه قم )
