پرسش :
آيا واژه اميرالمؤمنين فقط مخصوص حضرت علي ـ عليه السلام ـ است يا به ديگران نيز گفته مي‌شود؟
پاسخ :
امير در لغت به معني فرمانده است، بعد از اسلام كساني را كه از سوي رسول خدا - صلي الله عليه و آله - و خلفاء به فرماندهي مأموريتهاي جنگي منصوب مي‌شدند امير مي‌گفتند، عبدالله‌بن جحش پسر عمة پيغمبر ـ صلي الله عليه و آله ـ كه در سال دوم هجري مأمور كسب اطلاعات از كافران مكه شد نخستين كسي بود كه امير ناميده شد.[1]
اما عنوان اميرالمؤمنين به معني خليفه و فرمانده كل قواي اسلام از عهد عمربن خطاب باب شد و او به اشارت دو تن از صحابه خطاب اميرالمؤمنين را براي مقام خلافت برگزيد.[2] سيوطي در تاريخ الخلفاء و ابن خلدون در تاريخش به اين مطلب اشاره كرده‌اند كه: عنوان اميرالمؤمنين در عهد خلفاي اوليه و بني اميه و بني عباس تا سقوط خلافت بغداد (656) بالاترين القاب ويژه خليفه يا مدعيان خلافت بوده است.[3]
اما به اعتقاد شيعه اماميه، اميرالمؤمنين عنواني است كه خداي تعالي به علي‌بن ابي‌طالب ـ عليه السلام ـ داده است. و هيچ كس چه قبل از او و چه بعد از او برازنده اين نام نيست. در حديث آمده است كه رسول خدا - صلي الله عليه و آله - به اصحاب خود فرمود: بر علي با عنوان اميرالمؤمنين سلام كنيد و در حديث ديگر است كه خدا علي ـ عليه السلام ـ را اميرالمؤمنين ناميده است و روا نيست كسي به اين نام خوانده شود، حتي قائم آل محمد ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ را اميرالمؤمنين نمي‌گويند و به او بقيه‌الله خطاب مي‌كنند. امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ فرموده است: خداوند علي ـ عليه السلام ـ را اميرالمؤمنين گفته است، امام رضا ـ عليه السلام ـ فرموده است: چون حضرت توشة علم به مؤمنان مي‌بخشيد اميرالمؤمنين نام گرفت[4]. حافظ ابونعيم اصفهاني از انس بن مالك روايت كرده است[5] كه رسول خدا - صلي الله عليه و آله - دربارة علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: او اميرالمؤمنين و فرمانده مأموران مجاهد و خاتم اوصياست. ابن مردويه اصفهاني آورده است[6] كه جبرئيل در محضر رسول خدا - صلي الله عليه و آله - علي ـ عليه السلام ـ را امير المؤمنين خواند. ابوالعلاء حسن بن عطار از ابن‌عباس روايت كرده است[7] كه رسول خدا - صلي الله عليه و آله- به ام‌المؤمنين ام سلمه فرمود: اي ام‌سلمه شاهد باش و بشنو، اين علي بن ابي‌طالب ـ عليه السلام ـ است كه اميرالمؤمنين و سيد مسلمانان و نهان خانة اسرار و جايگاه علم من است. عنوان اميرالمؤمنين نزد شيعه اماميه، اختصاص به علي بن ابي‌طالب ـ عليه السلام ـ دارد. و امروزه اين نام در نزد شيعيان فقط به حضرت علي(ع) اختصاصي دارد و فر د ديگري را با اين عنوان نمي آورند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. دايره المعارف بستاني، بستاني.
2. دايره المعارف تشيع.
3. الغدير، علامه اميني.
4. حليه الاولياد: ابو نعيم اصفهاني.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . احمد بن حنبل ، مسند، ج 1 ص 178.
[2] . اميني، عبدالحسين، الغدير، ج8، ص86.
[3] . سيوطي، جلال الدين، تاريخ الخلفا، مصر، 1371، ص138.
[4] . مجمع البحرين،ص 229.
[5] . اصفهاني، حافظ ابونعيم- حليه الاوليا، 1387ق، ج1، ص63.
[6] . اميني، پيشين، ج8، ص87.
[7] . همان، ج6، ص80.
امير در لغت به معني فرمانده است، بعد از اسلام كساني را كه از سوي رسول خدا - صلي الله عليه و آله - و خلفاء به فرماندهي مأموريتهاي جنگي منصوب مي‌شدند امير مي‌گفتند، عبدالله‌بن جحش پسر عمة پيغمبر ـ صلي الله عليه و آله ـ كه در سال دوم هجري مأمور كسب اطلاعات از كافران مكه شد نخستين كسي بود كه امير ناميده شد.[1]
اما عنوان اميرالمؤمنين به معني خليفه و فرمانده كل قواي اسلام از عهد عمربن خطاب باب شد و او به اشارت دو تن از صحابه خطاب اميرالمؤمنين را براي مقام خلافت برگزيد.[2] سيوطي در تاريخ الخلفاء و ابن خلدون در تاريخش به اين مطلب اشاره كرده‌اند كه: عنوان اميرالمؤمنين در عهد خلفاي اوليه و بني اميه و بني عباس تا سقوط خلافت بغداد (656) بالاترين القاب ويژه خليفه يا مدعيان خلافت بوده است.[3]
اما به اعتقاد شيعه اماميه، اميرالمؤمنين عنواني است كه خداي تعالي به علي‌بن ابي‌طالب ـ عليه السلام ـ داده است. و هيچ كس چه قبل از او و چه بعد از او برازنده اين نام نيست. در حديث آمده است كه رسول خدا - صلي الله عليه و آله - به اصحاب خود فرمود: بر علي با عنوان اميرالمؤمنين سلام كنيد و در حديث ديگر است كه خدا علي ـ عليه السلام ـ را اميرالمؤمنين ناميده است و روا نيست كسي به اين نام خوانده شود، حتي قائم آل محمد ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ را اميرالمؤمنين نمي‌گويند و به او بقيه‌الله خطاب مي‌كنند. امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ فرموده است: خداوند علي ـ عليه السلام ـ را اميرالمؤمنين گفته است، امام رضا ـ عليه السلام ـ فرموده است: چون حضرت توشة علم به مؤمنان مي‌بخشيد اميرالمؤمنين نام گرفت[4]. حافظ ابونعيم اصفهاني از انس بن مالك روايت كرده است[5] كه رسول خدا - صلي الله عليه و آله - دربارة علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: او اميرالمؤمنين و فرمانده مأموران مجاهد و خاتم اوصياست. ابن مردويه اصفهاني آورده است[6] كه جبرئيل در محضر رسول خدا - صلي الله عليه و آله - علي ـ عليه السلام ـ را امير المؤمنين خواند. ابوالعلاء حسن بن عطار از ابن‌عباس روايت كرده است[7] كه رسول خدا - صلي الله عليه و آله- به ام‌المؤمنين ام سلمه فرمود: اي ام‌سلمه شاهد باش و بشنو، اين علي بن ابي‌طالب ـ عليه السلام ـ است كه اميرالمؤمنين و سيد مسلمانان و نهان خانة اسرار و جايگاه علم من است. عنوان اميرالمؤمنين نزد شيعه اماميه، اختصاص به علي بن ابي‌طالب ـ عليه السلام ـ دارد. و امروزه اين نام در نزد شيعيان فقط به حضرت علي(ع) اختصاصي دارد و فر د ديگري را با اين عنوان نمي آورند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. دايره المعارف بستاني، بستاني.
2. دايره المعارف تشيع.
3. الغدير، علامه اميني.
4. حليه الاولياد: ابو نعيم اصفهاني.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . احمد بن حنبل ، مسند، ج 1 ص 178.
[2] . اميني، عبدالحسين، الغدير، ج8، ص86.
[3] . سيوطي، جلال الدين، تاريخ الخلفا، مصر، 1371، ص138.
[4] . مجمع البحرين،ص 229.
[5] . اصفهاني، حافظ ابونعيم- حليه الاوليا، 1387ق، ج1، ص63.
[6] . اميني، پيشين، ج8، ص87.
[7] . همان، ج6، ص80.
