پرسش :
آيا قبر حضرت علي(ع) مخفي بوده است و آيا مكان فعلي همان قبر اوليه اي است كه براي حضرت در نظر گرفته شده بود؟
پاسخ :
جريان نحوة دفن و محل دفن آن حضرت در منابع تاريخي اينگونه آمده است كه:
پس از شهادت حضرت علي ـ عليه السلام ـ بر اساس وصيتش فرزندان ارجمندش به پا خاستند تا شبانه آن نازنين بدن را غسل دهند و كفن كنند و به خاك سپارند. پس از انجام غسل و كفن به دستور امام حسن ـ عليه السلام ـ جز فرزندان اميرالمؤمنين و شماري از ياران خاص آن حضرت، همه برگشتند و آن تابوت بر دوش جبرئيل و ميكائيل و حسن و حسين ـ عليهما السلام ـ از كوفه دور شد و بر سوي نجف (منطقه غري) رهسپار گرديد.
در نقطه اي از آن سرزمين، جلو تابوت به زمين آمد و فرزندان آن حضرت نيز عقب آن را بر زمين نهادند و امام حسن(ع) همان گونه كه پدر سفارش فرموده بود، بر آن پيكر پاك نماز خواند پس از نماز، تابوت را كنار زدند و با جا به جا كردن خاك، آرامگاهي ساخته و پرداخته يافتند، كه سنگ نوشته اي نشان مي داد كه آن قبر را حضرت نوح ـ عليه السلام ـ براي بنده برگزيده و شايسته خدا، علي ـ عليه السلام ـ آماده ساخته است.
هنگامي كه بر آن شدند تا آن پيكر مقدس را به درون قبر برند نداي منادي را از آسمان شنيدند كه مي گفت: آن بدن پاك را بر زمين پاك نهيد، كه دوست، مشتاق ديدار دوست است.[1]
شيخ مفيد در كتاب «الارشاد» آورده است كه: قبر آنحضرت بنابه وصيّتي كه نموده بود، مخفي ماند تا سقوط دولت بني اميّه كه دشمني و كينه ورزي شديدي نسبت به آنحضرت داشتند و چون قدرت به دست بني عباس افتاد، در زمان امامت امام صادق ـ عليه السلام ـ توسط آن حضرت قبر مطهر جد بزرگوارش آشكار شد.[2]
و به اين جريان شيخ ابو علي طبرسي در كتاب «اعلام الوري بأعلام الهدي» اشاره كرده است.[3] در اينجا دو روايت كه در رابطه با محل دفن آنحضرت وار د شده را ذكر مي كنيم:
1. «ابي عميد» به سند خود مي گويد: شخصي از امام حسين ـ عليه السلام ـ پرسيد: جنازه اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ را در كجا به خاك سپرديد. فرمود: شبانه جنازه را برداشتيم و از جانب مسجد اشعث آن را برديم تا به پشت كوفه كنار «غريين برده» و در آن جا به خاك سپرديم.
2. جابربن يزيد جعفي، گويد از امام باقر ـ عليه السلام ـ پرسيدم جنازه اميرالمومنين ـ عليه السلام ـ در كجا ذفن شد؟ فرمود: پيش از طلوع خورشيد در جانب غريين به خاك سپرده شد و حسن ـ عليه السلام ـ و حسين ـ عليه السلام ـ و محمد حنيفه و زنان علي ـ عليه السلام ـ و عبدالله بن جعفر (برادرزاده علي ـ عليه السلام ـ ) جنازه را در ميان قبر گذاردند.[4]
و اما در مورد اينكه آيا جسد مطهر آن حضرت در ابتداء محل ديگري دفن شد و بعداً به مكان فعلي منتقل شد، بايد ذكر شود كه بدن مبارك آن حضرت طبق روايات وارده از ابتداء در محل فعلي دفن گرديد ولي چنانچه قبلاً اشاره شد براي در امان ماندن از كينه ورزي و اهانت بني اميه نسبت به مرقد مطهر، محل دفن مخفي ماند و فرزندان علي(ع) براي اطمينان بيشتر وقتي صبح شد تابوتي از خانة اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ بيرون آوردند و به مصلاي پشت كوفه بردند و امام حسن ـ عليه السلام ـ جلو رفته و بر آن نماز خواند و آن گاه، تابوت را پشت شتري گذاشتند و به همراه فردي به سوي مدينه روانه كردند.[5]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. ارشاد، شيخ مفيد.
2. اعلام الوري، طبرسي.
3. ترجمه فرحه الفري، سيد بن طاوس، ترجمه محمدتقي مجلسي.
4. كشته شدن اميرالمومنين، ابن طقطقي.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . قزويني، سيد كاظم، امام علي ـ عليه السلام ـ از ولادت تا شهادت، مترجم علي كرمي، انتشارات دليل ما، چاپ اول، تابستان 1380، ص663 و 664.
[2] . مفيد، الارشاد في معرفه حجج الله علي العباد، قم، موسسه آل البيت ـ عليه السلام ـ لاحياء التراث، چاپ اول، رجب 1413ه ق، ج اول، ص10.
[3] . طبرسي، اعلام الوري باعلام الهدي، قم، مؤسسه آل البيت ـ عليه السلام ـ لاحياء التراث. چاپ اول، ربيع الاولي 1417 ه ق، ج اول ص312.
[4] . حلي، نگاهي بر زندگي دوازده امام ـ عليهم السلام ـ ترجمه محمد محمدي اشتهاردي، چاپخانة دفتر انتشارات اسلامي، چاپ اول، تابستان 1370، ص 65.
[5] . حسيني مطلق، سيد محمدرضا، شهيد تنها مقتل اميرمؤمنان علي ـ عليه السلام ـ انتشارات پارسايان، چاپ اول، 1381، ص250.
جريان نحوة دفن و محل دفن آن حضرت در منابع تاريخي اينگونه آمده است كه:
پس از شهادت حضرت علي ـ عليه السلام ـ بر اساس وصيتش فرزندان ارجمندش به پا خاستند تا شبانه آن نازنين بدن را غسل دهند و كفن كنند و به خاك سپارند. پس از انجام غسل و كفن به دستور امام حسن ـ عليه السلام ـ جز فرزندان اميرالمؤمنين و شماري از ياران خاص آن حضرت، همه برگشتند و آن تابوت بر دوش جبرئيل و ميكائيل و حسن و حسين ـ عليهما السلام ـ از كوفه دور شد و بر سوي نجف (منطقه غري) رهسپار گرديد.
در نقطه اي از آن سرزمين، جلو تابوت به زمين آمد و فرزندان آن حضرت نيز عقب آن را بر زمين نهادند و امام حسن(ع) همان گونه كه پدر سفارش فرموده بود، بر آن پيكر پاك نماز خواند پس از نماز، تابوت را كنار زدند و با جا به جا كردن خاك، آرامگاهي ساخته و پرداخته يافتند، كه سنگ نوشته اي نشان مي داد كه آن قبر را حضرت نوح ـ عليه السلام ـ براي بنده برگزيده و شايسته خدا، علي ـ عليه السلام ـ آماده ساخته است.
هنگامي كه بر آن شدند تا آن پيكر مقدس را به درون قبر برند نداي منادي را از آسمان شنيدند كه مي گفت: آن بدن پاك را بر زمين پاك نهيد، كه دوست، مشتاق ديدار دوست است.[1]
شيخ مفيد در كتاب «الارشاد» آورده است كه: قبر آنحضرت بنابه وصيّتي كه نموده بود، مخفي ماند تا سقوط دولت بني اميّه كه دشمني و كينه ورزي شديدي نسبت به آنحضرت داشتند و چون قدرت به دست بني عباس افتاد، در زمان امامت امام صادق ـ عليه السلام ـ توسط آن حضرت قبر مطهر جد بزرگوارش آشكار شد.[2]
و به اين جريان شيخ ابو علي طبرسي در كتاب «اعلام الوري بأعلام الهدي» اشاره كرده است.[3] در اينجا دو روايت كه در رابطه با محل دفن آنحضرت وار د شده را ذكر مي كنيم:
1. «ابي عميد» به سند خود مي گويد: شخصي از امام حسين ـ عليه السلام ـ پرسيد: جنازه اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ را در كجا به خاك سپرديد. فرمود: شبانه جنازه را برداشتيم و از جانب مسجد اشعث آن را برديم تا به پشت كوفه كنار «غريين برده» و در آن جا به خاك سپرديم.
2. جابربن يزيد جعفي، گويد از امام باقر ـ عليه السلام ـ پرسيدم جنازه اميرالمومنين ـ عليه السلام ـ در كجا ذفن شد؟ فرمود: پيش از طلوع خورشيد در جانب غريين به خاك سپرده شد و حسن ـ عليه السلام ـ و حسين ـ عليه السلام ـ و محمد حنيفه و زنان علي ـ عليه السلام ـ و عبدالله بن جعفر (برادرزاده علي ـ عليه السلام ـ ) جنازه را در ميان قبر گذاردند.[4]
و اما در مورد اينكه آيا جسد مطهر آن حضرت در ابتداء محل ديگري دفن شد و بعداً به مكان فعلي منتقل شد، بايد ذكر شود كه بدن مبارك آن حضرت طبق روايات وارده از ابتداء در محل فعلي دفن گرديد ولي چنانچه قبلاً اشاره شد براي در امان ماندن از كينه ورزي و اهانت بني اميه نسبت به مرقد مطهر، محل دفن مخفي ماند و فرزندان علي(ع) براي اطمينان بيشتر وقتي صبح شد تابوتي از خانة اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ بيرون آوردند و به مصلاي پشت كوفه بردند و امام حسن ـ عليه السلام ـ جلو رفته و بر آن نماز خواند و آن گاه، تابوت را پشت شتري گذاشتند و به همراه فردي به سوي مدينه روانه كردند.[5]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. ارشاد، شيخ مفيد.
2. اعلام الوري، طبرسي.
3. ترجمه فرحه الفري، سيد بن طاوس، ترجمه محمدتقي مجلسي.
4. كشته شدن اميرالمومنين، ابن طقطقي.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . قزويني، سيد كاظم، امام علي ـ عليه السلام ـ از ولادت تا شهادت، مترجم علي كرمي، انتشارات دليل ما، چاپ اول، تابستان 1380، ص663 و 664.
[2] . مفيد، الارشاد في معرفه حجج الله علي العباد، قم، موسسه آل البيت ـ عليه السلام ـ لاحياء التراث، چاپ اول، رجب 1413ه ق، ج اول، ص10.
[3] . طبرسي، اعلام الوري باعلام الهدي، قم، مؤسسه آل البيت ـ عليه السلام ـ لاحياء التراث. چاپ اول، ربيع الاولي 1417 ه ق، ج اول ص312.
[4] . حلي، نگاهي بر زندگي دوازده امام ـ عليهم السلام ـ ترجمه محمد محمدي اشتهاردي، چاپخانة دفتر انتشارات اسلامي، چاپ اول، تابستان 1370، ص 65.
[5] . حسيني مطلق، سيد محمدرضا، شهيد تنها مقتل اميرمؤمنان علي ـ عليه السلام ـ انتشارات پارسايان، چاپ اول، 1381، ص250.
