پرسش :
نام فرزندان امام باقر ـ عليه السّلام ـ و برخي از ياران بزرگ و شاگردانش را معرفي كنيد؟
پاسخ :
امام محمّد باقر ـ عليه السّلام ـ داراي هفت فرزند، پنج پسر و دو دختر بوده است.[1] و تعداد شاگردان و اصحاب ايشان را بيش از هزار نفر ذكر كرده‌اند، كه به نام فرزندان و برخي از ياران و شاگردان بزرگ آن حضرت به ترتيب اشاره مي‌شود.
اسامي فرزندان:
1ـ جعفر بن محمّد كه كنيه‌اش اباعبدالله و لقبش صادق و مادرش ام فروه است.
2ـ عبدالله بن محمّد و مادرش ام فروه است.
3ـ ابراهيم كه نام مادرش ام حكيم دختر اسيد بن مغيرة ثقفي است.
4ـ عبدالله، نام مادرش ام حكيم است.
5ـ علي، مادرش ام ولد است.
6ـ زينب و مادرش ام ولد بود.
7ـ امّ سلمه، مادرش ام ولد بود.[2]
اسامي برخي از ياران و شاگردان بزرگ امام باقر ـ عليه السّلام ـ :
1ـ جعفر بن محمّد بن علي بن حسين، پسر امام باقر ـ عليه السّلام ـ .[3]
2ـ ابان بن تغلب، وي از اصحاب امام زين العابدين ـ عليه السّلام ـ و محمّد باقر ـ عليه السّلام ـ و امام جعفر صادق ـ عليه السّلام ـ است و نزد ايشان قابل اطمينان و صاحب منزلت خاصي بوده است. امام باقر ـ عليه السّلام ـ به او فرمود: در مسجد مدينه بنشين و براي مردم فتوا و احكام الهي را بيان كن! زيرا من دوست دارم در ميان پيروان من كساني مانند تو ديده شود.[4]
3ـ زرارة بن اعين شيباني، كه جميع فضائل در او جمع بوده، وي قاري، فقيه، متكلم، شاعر و اديب و در آنچه نقل مي‌كرد راستگو بود.[5] و روايات زيادي را از امام زين العابدين ـ عليه السّلام ـ و امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل كرده است.[6]
4ـ حمران بن اعين شيباني، وي برادر زراره است و از خواص امام محمّد باقر ـ عليه السّلام ـ و امام جعفر صادق ـ عليه السّلام ـ بود و امام باقر ـ عليه السّلام ـ به او فرمود: تو از شيعيان ما در دنيا و آخرت هستي.[7]
5ـ ثابت بن دينار ابو صفية الازدي ابو حمزه ثمالي، او از اصحاب امام زين العابدين ـ عليه السّلام ـ و امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ است و از اين بزرگواران حديث نقل كرده، در نقل حديث مورد اعتماد وثقه است، و امام صادق ـ عليه السّلام ـ در مورد او فرمود: ابو حمزه ثمالي در زمان خود، جايگاهش مثل جايگاه سلمان فارسي است.
6ـ بريد بن معاويه عجلي كوفي، از اصحاب امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ و مورد وثوق و نزد ايشان داراي مقام خاصي بود، و در زمان امام صادق ـ عليه السّلام ـ از دنيا رفت.[8]
7ـ جابر بن يزيد جعفي كوفي، از اصحاب و ياران امام باقر ـ عليه السّلام ـ امام صادق ـ عليه السّلام ـ است و در زمان امام صادق ـ عليه السّلام ـ از دنيا رفت، و كتابهاي متعددي از جمله؛ كتاب نوادر، كتاب جمل، كتاب مقتل اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ و كتاب مقتل امام حسين ـ عليه السّلام ـ از اوست.[9]
8ـ محمّد بن علي بن نعمان كوفي، معروف به مؤمن طاق، دشمنان به او لقب شيطان طاق دادند، از اصحاب امام زين العابدين ـ عليه السّلام ـ و امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ است و صاحب كتابهاي زيادي از جمله؛ الامامة، كلامه علي الخوارج و كتاب مجالسة مع ابي حنفيه و المرجئه و ... است.[10]
9ـ فضيل بن يسار بصري،[11] ثقه و از امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت نقل كرده است، در زمان امام صادق از دنيا رفت و داراي كتاب است.[12]
10ـ فيض بن المختار كوفي، ثقه و از اصحاب و روات امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ و امام موسي كاظم ـ عليه السّلام ـ است و داراي كتاب است.[13]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. شيخ طوسي، رجال طوسي، ص 102 ـ 128.
2. شيخ مفيد، الارشاد، ج1، ص 250.
3. سيره پيشوايان، مهدي پيشوايي.
4. حيات فكري و سياسي امامان شيعه، رسول جعفريان.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مفيد، الارشاد، ترجمة: رسولي محلّاتي، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ ششم، 1383، ج2، ص 250، و ابن شهر آشوب، مناقب، قم، المطبعة العلميه، ج4، ص 210.
[2] . مفيد، پيشين، ج2، ص 250؛ و مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم، 1403ه ، ج46، ص 365.
[3] . طوسي، حسن، رجال، منشورات المطبعة الحيدريه في النجف، چاپ اول، 1381 ش، ص 11.
[4] . طوسي، فهرست، منشورات المطبعة الحيدريه في البحف، چاپ دوم، 1380 ه ، ص 41؛ و احمد بن العباس نجاشي، كتاب رجال، منشورات مركز نشر كتاب، ص 7 و 8.
[5] . همان، ص 132.
[6] . طوسي، پيشين، ص 100.
[7] . حلي، رجال، نجف، منشورات مطبعة الحيدريه، چاپ دوم، 1381، ص 63.
[8] . نجاشي، پيشين، صص 89 و 87؛ و حائري، جامع الرواة، چاپخانه رنگين، 1331 هـ، ج1، صص: 134 و 117.
[9] . نجاشي ، پيشين، ص 99؛ و حائري، همان، ج1، ص 134.
[10] . نجاشي ، پيشين، ص 249؛ و طوسي، پيشين، ص 157.
[11] . طوسي، پيشين، ص 271.
[12] . نجاشي، پيشين، ص 238.
[13] . نجاشي ، همان، ص239.
امام محمّد باقر ـ عليه السّلام ـ داراي هفت فرزند، پنج پسر و دو دختر بوده است.[1] و تعداد شاگردان و اصحاب ايشان را بيش از هزار نفر ذكر كرده‌اند، كه به نام فرزندان و برخي از ياران و شاگردان بزرگ آن حضرت به ترتيب اشاره مي‌شود.
اسامي فرزندان:
1ـ جعفر بن محمّد كه كنيه‌اش اباعبدالله و لقبش صادق و مادرش ام فروه است.
2ـ عبدالله بن محمّد و مادرش ام فروه است.
3ـ ابراهيم كه نام مادرش ام حكيم دختر اسيد بن مغيرة ثقفي است.
4ـ عبدالله، نام مادرش ام حكيم است.
5ـ علي، مادرش ام ولد است.
6ـ زينب و مادرش ام ولد بود.
7ـ امّ سلمه، مادرش ام ولد بود.[2]
اسامي برخي از ياران و شاگردان بزرگ امام باقر ـ عليه السّلام ـ :
1ـ جعفر بن محمّد بن علي بن حسين، پسر امام باقر ـ عليه السّلام ـ .[3]
2ـ ابان بن تغلب، وي از اصحاب امام زين العابدين ـ عليه السّلام ـ و محمّد باقر ـ عليه السّلام ـ و امام جعفر صادق ـ عليه السّلام ـ است و نزد ايشان قابل اطمينان و صاحب منزلت خاصي بوده است. امام باقر ـ عليه السّلام ـ به او فرمود: در مسجد مدينه بنشين و براي مردم فتوا و احكام الهي را بيان كن! زيرا من دوست دارم در ميان پيروان من كساني مانند تو ديده شود.[4]
3ـ زرارة بن اعين شيباني، كه جميع فضائل در او جمع بوده، وي قاري، فقيه، متكلم، شاعر و اديب و در آنچه نقل مي‌كرد راستگو بود.[5] و روايات زيادي را از امام زين العابدين ـ عليه السّلام ـ و امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل كرده است.[6]
4ـ حمران بن اعين شيباني، وي برادر زراره است و از خواص امام محمّد باقر ـ عليه السّلام ـ و امام جعفر صادق ـ عليه السّلام ـ بود و امام باقر ـ عليه السّلام ـ به او فرمود: تو از شيعيان ما در دنيا و آخرت هستي.[7]
5ـ ثابت بن دينار ابو صفية الازدي ابو حمزه ثمالي، او از اصحاب امام زين العابدين ـ عليه السّلام ـ و امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ است و از اين بزرگواران حديث نقل كرده، در نقل حديث مورد اعتماد وثقه است، و امام صادق ـ عليه السّلام ـ در مورد او فرمود: ابو حمزه ثمالي در زمان خود، جايگاهش مثل جايگاه سلمان فارسي است.
6ـ بريد بن معاويه عجلي كوفي، از اصحاب امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ و مورد وثوق و نزد ايشان داراي مقام خاصي بود، و در زمان امام صادق ـ عليه السّلام ـ از دنيا رفت.[8]
7ـ جابر بن يزيد جعفي كوفي، از اصحاب و ياران امام باقر ـ عليه السّلام ـ امام صادق ـ عليه السّلام ـ است و در زمان امام صادق ـ عليه السّلام ـ از دنيا رفت، و كتابهاي متعددي از جمله؛ كتاب نوادر، كتاب جمل، كتاب مقتل اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ و كتاب مقتل امام حسين ـ عليه السّلام ـ از اوست.[9]
8ـ محمّد بن علي بن نعمان كوفي، معروف به مؤمن طاق، دشمنان به او لقب شيطان طاق دادند، از اصحاب امام زين العابدين ـ عليه السّلام ـ و امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ است و صاحب كتابهاي زيادي از جمله؛ الامامة، كلامه علي الخوارج و كتاب مجالسة مع ابي حنفيه و المرجئه و ... است.[10]
9ـ فضيل بن يسار بصري،[11] ثقه و از امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت نقل كرده است، در زمان امام صادق از دنيا رفت و داراي كتاب است.[12]
10ـ فيض بن المختار كوفي، ثقه و از اصحاب و روات امام باقر ـ عليه السّلام ـ و امام صادق ـ عليه السّلام ـ و امام موسي كاظم ـ عليه السّلام ـ است و داراي كتاب است.[13]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. شيخ طوسي، رجال طوسي، ص 102 ـ 128.
2. شيخ مفيد، الارشاد، ج1، ص 250.
3. سيره پيشوايان، مهدي پيشوايي.
4. حيات فكري و سياسي امامان شيعه، رسول جعفريان.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مفيد، الارشاد، ترجمة: رسولي محلّاتي، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ ششم، 1383، ج2، ص 250، و ابن شهر آشوب، مناقب، قم، المطبعة العلميه، ج4، ص 210.
[2] . مفيد، پيشين، ج2، ص 250؛ و مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم، 1403ه ، ج46، ص 365.
[3] . طوسي، حسن، رجال، منشورات المطبعة الحيدريه في النجف، چاپ اول، 1381 ش، ص 11.
[4] . طوسي، فهرست، منشورات المطبعة الحيدريه في البحف، چاپ دوم، 1380 ه ، ص 41؛ و احمد بن العباس نجاشي، كتاب رجال، منشورات مركز نشر كتاب، ص 7 و 8.
[5] . همان، ص 132.
[6] . طوسي، پيشين، ص 100.
[7] . حلي، رجال، نجف، منشورات مطبعة الحيدريه، چاپ دوم، 1381، ص 63.
[8] . نجاشي، پيشين، صص 89 و 87؛ و حائري، جامع الرواة، چاپخانه رنگين، 1331 هـ، ج1، صص: 134 و 117.
[9] . نجاشي ، پيشين، ص 99؛ و حائري، همان، ج1، ص 134.
[10] . نجاشي ، پيشين، ص 249؛ و طوسي، پيشين، ص 157.
[11] . طوسي، پيشين، ص 271.
[12] . نجاشي، پيشين، ص 238.
[13] . نجاشي ، همان، ص239.
