پرسش :
نام فرزندان امام صادق ـ عليه السّلام ـ و همسران آن حضرت را ذكر كنيد و خلاصه اي از شرح حال فرزندان آن حضرت را بنويسيد.
پاسخ :
امام صادق ـ عليه السّلام ـ ده فرزند داشته؛ 1. اسماعيل 2. عبدالله 3. ام فروه که مادر اين سه نفر فاطمه دختر حسين بن علي السجاد بوده 4. موسي 5. اسحاق 6. محمد كه مادرشان كنيزي بوده به نام حميده بربريدد 7. عباس 8. علي 9. اسماء 10. فاطمه اينها از مادران متعدد بوده اند.
اينک به اختصار به زندگي برخي از ايشان مي پردازيم:
1. اسماعيل در ميان برادران از همه بزرگتر بود و حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ او را از ساير فرزندان دوستتر مي داشت و بهتر از همه به او مهرباني مي كرد و عده اي از شيعيان خيال مي كردند او پس از پدرش امام است. اسماعيل در روزگار پدر بزرگوارش در عريض وفات يافت ارادتمندان حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ جنازه او را بدوش گذارده در مدينه حضور پدر آورده و در بقيع مدفون ساختند.[1]
2. عبدالله پس از اسماعيل بزرگترين فرزند حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ بود ليكن چنانچه بايد پدرش به او احترام نمي كرد و با پدربزرگوارش از نظر عقيده و مرام مخالفت داشت و با حشويه رفت وآمد مي كرد و به مذهب مرجئه تمايل مي ورزيد و پس از پدرش ادعاي امامت كرد و مي گفت چون من اكبر اولادم، امامت حق منست و به همين مناسبت عده‌اي از ياران حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ به او گرويدند و خوشبختانه طولي نکشيد عده زيادي از آنها از وي برگشته و به امامت حضرت موسي بن جعفر سيدي بزرگوار و امامي عاليمقدار گردن نهاده و حقانيت و براهين امامت او بر همگان آشكار شد و در عين حال عده كمي به عقيده خود باقيمانده عبدالله را به پيشوائي برگزيده و آنان به عنوان فطحيه شهرت يافتند، زيرا عبدالله مردي پهن پا بود و آدمي را كه چنين باشد افطح مي نامند.[2]
3. اسحق بن جعفر: مردي دانشمند و نيكوكار و متقي و مجتهد بود و مردم احاديث و آثاري از او روايت كرده اند. ابن كاسب هرگاه روايتي از او نقل مي كرد مي گفت حدثني الثقة الرضي اسحاق بن جعفر؛ اسحاق برادرش حضرت موسي بن جعفر را به امامت مي شناخت و از پدرش بر تصريح امامت حضرت روايت مي كرد.
4. محمد بن جعفر: مردي دلاور و با سخاوت بود روزي را روزه مي گرفت و روزي را افطار مي كرد و هم عقيده بازيديه بود و معتقد به قيام و مبارزه بود.
5. علي بن جعفر: احاديث بسياري روايت كرده و همواره با احتياط سروكار داشت و بزرگي پرهيزگار و دانشمند بود و هميشه با برادرش حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ ملازم بود. و اخبار بسياري از آن حضرت روايت كرده است.
6. عباس بن جعفر: مرد فاضل و بزرگواري بود.
7. موسي بن جعفر: بزرگوارترين فرزند حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ بود و قدر و عظمتش از همه بيشتر و شهرت عمومي داشت و در عصر آن حضرت به سخاوت و كرامت او نبود و از همه مردم پارساتر و پرهيزگارتر و داناتر بود.
نام مادرش حميده بربريه[3]
پس نتيجه مي گيريم امام صادق ـ عليه السّلام ـ ده تا فرزند داشته كه هفت تا پسر و سه تا دختر. اسماعيل و عبدالله و ام فروه كه مادر آنها فاطمه دختر حسين بن علي بن الحسين بود. و موسي و عباس و اسحاق و فاطمه و محمد كه از كنيزي بنام حميده البربريه متولد شده اند و عباس و علي و اسماء كه هر كدام از مادري متولد گرديده اند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ امام صادق(ع)، عمادزاده اصفهاني.
2ـ الارشاد، شيخ مفيد، ترجمه ساعدي.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . شيخ مفيد، الارشاد، ترجمه محمد باقر ساعدي، انتشارات اسلاميه، 1380ش، ص553؛ امين الاسلام طبرسي، إعلام الوري بأعلام الهدي، ترجمه عزيزالله عطاردي، انتشارات اسلاميه، چاپ دوم، 1377ش، ص398؛ مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، مترجم محمد جواد نجفي، انتشارات اسلاميه، 1396ق، ج11، ص215ـ216؛ مغنيه، احمد، زندگاني امام جعفر صادق(ع)، ترجمه سيد جعفر غضبان، ناشر دنياي كتاب، چاپ اول، 1383ش، ص63؛ سحاب، ابوالقاسم، زندگاني امام جعفر صادق(ع)، چاپخانه دانش، ج1، ص80.
[2] . مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، موسسه الوفاء. 1404ق، ج37، ص11.
[3] . الارشاد، همان، ص553ـ558؛ إعلام الوري بأعلام الهدي، همان، ص398ـ400؛ بحارالانوار، همان، ص216؛ الارشاد، همان، 1413ق، ج2، ص215.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ ده فرزند داشته؛ 1. اسماعيل 2. عبدالله 3. ام فروه که مادر اين سه نفر فاطمه دختر حسين بن علي السجاد بوده 4. موسي 5. اسحاق 6. محمد كه مادرشان كنيزي بوده به نام حميده بربريدد 7. عباس 8. علي 9. اسماء 10. فاطمه اينها از مادران متعدد بوده اند.
اينک به اختصار به زندگي برخي از ايشان مي پردازيم:
1. اسماعيل در ميان برادران از همه بزرگتر بود و حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ او را از ساير فرزندان دوستتر مي داشت و بهتر از همه به او مهرباني مي كرد و عده اي از شيعيان خيال مي كردند او پس از پدرش امام است. اسماعيل در روزگار پدر بزرگوارش در عريض وفات يافت ارادتمندان حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ جنازه او را بدوش گذارده در مدينه حضور پدر آورده و در بقيع مدفون ساختند.[1]
2. عبدالله پس از اسماعيل بزرگترين فرزند حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ بود ليكن چنانچه بايد پدرش به او احترام نمي كرد و با پدربزرگوارش از نظر عقيده و مرام مخالفت داشت و با حشويه رفت وآمد مي كرد و به مذهب مرجئه تمايل مي ورزيد و پس از پدرش ادعاي امامت كرد و مي گفت چون من اكبر اولادم، امامت حق منست و به همين مناسبت عده‌اي از ياران حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ به او گرويدند و خوشبختانه طولي نکشيد عده زيادي از آنها از وي برگشته و به امامت حضرت موسي بن جعفر سيدي بزرگوار و امامي عاليمقدار گردن نهاده و حقانيت و براهين امامت او بر همگان آشكار شد و در عين حال عده كمي به عقيده خود باقيمانده عبدالله را به پيشوائي برگزيده و آنان به عنوان فطحيه شهرت يافتند، زيرا عبدالله مردي پهن پا بود و آدمي را كه چنين باشد افطح مي نامند.[2]
3. اسحق بن جعفر: مردي دانشمند و نيكوكار و متقي و مجتهد بود و مردم احاديث و آثاري از او روايت كرده اند. ابن كاسب هرگاه روايتي از او نقل مي كرد مي گفت حدثني الثقة الرضي اسحاق بن جعفر؛ اسحاق برادرش حضرت موسي بن جعفر را به امامت مي شناخت و از پدرش بر تصريح امامت حضرت روايت مي كرد.
4. محمد بن جعفر: مردي دلاور و با سخاوت بود روزي را روزه مي گرفت و روزي را افطار مي كرد و هم عقيده بازيديه بود و معتقد به قيام و مبارزه بود.
5. علي بن جعفر: احاديث بسياري روايت كرده و همواره با احتياط سروكار داشت و بزرگي پرهيزگار و دانشمند بود و هميشه با برادرش حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ ملازم بود. و اخبار بسياري از آن حضرت روايت كرده است.
6. عباس بن جعفر: مرد فاضل و بزرگواري بود.
7. موسي بن جعفر: بزرگوارترين فرزند حضرت صادق ـ عليه السّلام ـ بود و قدر و عظمتش از همه بيشتر و شهرت عمومي داشت و در عصر آن حضرت به سخاوت و كرامت او نبود و از همه مردم پارساتر و پرهيزگارتر و داناتر بود.
نام مادرش حميده بربريه[3]
پس نتيجه مي گيريم امام صادق ـ عليه السّلام ـ ده تا فرزند داشته كه هفت تا پسر و سه تا دختر. اسماعيل و عبدالله و ام فروه كه مادر آنها فاطمه دختر حسين بن علي بن الحسين بود. و موسي و عباس و اسحاق و فاطمه و محمد كه از كنيزي بنام حميده البربريه متولد شده اند و عباس و علي و اسماء كه هر كدام از مادري متولد گرديده اند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ امام صادق(ع)، عمادزاده اصفهاني.
2ـ الارشاد، شيخ مفيد، ترجمه ساعدي.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . شيخ مفيد، الارشاد، ترجمه محمد باقر ساعدي، انتشارات اسلاميه، 1380ش، ص553؛ امين الاسلام طبرسي، إعلام الوري بأعلام الهدي، ترجمه عزيزالله عطاردي، انتشارات اسلاميه، چاپ دوم، 1377ش، ص398؛ مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، مترجم محمد جواد نجفي، انتشارات اسلاميه، 1396ق، ج11، ص215ـ216؛ مغنيه، احمد، زندگاني امام جعفر صادق(ع)، ترجمه سيد جعفر غضبان، ناشر دنياي كتاب، چاپ اول، 1383ش، ص63؛ سحاب، ابوالقاسم، زندگاني امام جعفر صادق(ع)، چاپخانه دانش، ج1، ص80.
[2] . مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، موسسه الوفاء. 1404ق، ج37، ص11.
[3] . الارشاد، همان، ص553ـ558؛ إعلام الوري بأعلام الهدي، همان، ص398ـ400؛ بحارالانوار، همان، ص216؛ الارشاد، همان، 1413ق، ج2، ص215.
