پرسش :

آيا امام رضا ـ عليه السلام ـ غير از امام جواد ـ عليه السلام ـ فرزند ديگري داشته است؟ لطفا توضيح دهيد.

پاسخ :
امام علي بن موسي الرضا ـ عليه السلام ـ سال 148ق در مدينه متولد شدند و در صفر 203 هـ . ق در سن 55 سالگي در طوس به شهادت رسيدند[1] امام ـ عليه السلام ـ در طول امامت خويش، شاهد نزاع و درگيري دو برادر يعني امين و مأمون براي رسيدن به قدرت بودند. و عاقبت مأمون حکومت را به دست آورد و پس از مدتي، امام ـ عليه السلام ـ را با زور و تهديد به وليعهدي خود گماشت. و سرانجام ايشان را با خوراندن انگورهاي زهرآلود به شهادت رسانيد.
اما در مورد تعداد فرزندان امام ـ عليه السلام ـ اختلاف نظر وجود دارد:
گروه اول که شامل بسياري از محدثان شيعه مي باشد؛ از آن جمله مي توان به: ابن شهرآشوب[2]، محمد بن جرير طبري[3]، شيخ مفيد(ره)[4]، مرحوم طبرسي[5] اشاره نمود، که معتقدند ايشان غير از امام جواد ـ عليه السلام ـ فرزند ديگري نداشته اند.
گروه دوم براي امام ـ عليه السلام ـ بيش از يک فرزند قائل شدند که به دو دسته تقسيم مي شوند:
برخي از دو فرزند نام بردند به نامهاي «محمد و موسي» و يا «محمد و جعفر» و بعضي نيز شش اولاد ذکر کرده اند که پنج پسر به نامهاي: محمد، حسن، جعفر، ابراهيم و حسن، دختري به نام عايشه که از اين دسته مي توان به محقق اربلي[6] و ابن خشاب بغدادي[7] اشاره کرد.
در بين علماي شيعه اختلاف نظر است؛ برخي سکوت کرده و يا تنها به يک فرزند قائل شدند. اما در ميان گروه دوم نيز، اگر برخي سخن از تعدد فرزندان گفتند يا از عامه (اهل سنت) نقل نموده و يا بدون استناد مطلبي ذکر کرده اند.[8]
پس مشهور در نزد علماي شيعه اين است که امام جواد ـ عليه السلام ـ تنها فرزند امام رضا ـ عليه السلام ـ بوده و ايشان پسري بنام جعفر نداشتند. احاديثي نيز نظر مشهور را تاييد مي نمايد؛ از آن جمله در بحارالانوار به نقل از هرثمه آمده است که براي امام ـ عليه السلام ـ جز محمدجواد ـ عليه السلام ـ فرزند ديگري وجود ندارد[9].
اما ائمه پس از امام رضا ـ عليه السلام ـ بيشتر معروف به ابن الرضا بوده اند که در منابع روائي به آن اشاره شده که شايد فرزندان امام جواد يا از فرزندان امام هادي بوده اند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. «في رحاب ائمة اهل البيت ـ عليه السلام ـ »، ج 4، تاليف سيدمحسن امين، انتشارات دارالتعارف، ص 104.
2. اعيان الشيعه، ج 2، تاليف محسن امين، انتشارات دارالتعارف، ص 13.
3. وفات امام رضا ـ عليه السلام ـ ، عبدالرزاق موسوي مقرم، انتشارات شريف رضي، ص 56.
4. تحليلي از زندگاني امام رضا ـ عليه السلام ـ ، محمد جواد فضل ا...، مترجم سيدمحمدصادق عارف، بنياد پژوهشهايي اسلامي آستان قدس رضوي، ص 44.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . شيخ مفيد، الارشاد، ترجمه ساعدي خراساني، تهران، کتابفروشي اسلاميه، چاپ سوم، 1376، ص590.
[2] . مناقب آل ابي طالب، ابن شهرآشوب، درالاضواء، چاپ دوم 1412ق، ج4، ص397.
[3] . محمد بن جرير طبري، دلائل الامامه، قم، مؤسسه بعثت، چاپ اول، 1413 ق. ص359.
[4] . الارشاد، همان، ص614.
[5] . علامه طبرسي، اعلام الوري باعلام الهدي، تهران، مکتبة علميه اسلاميه، 1338، ص 329.
[6] . محقق اربلي، کشف الغمه في معرفه الائمه، بيروت، دارالکتاب الاسلامي، 1401ق، ج3، ص38.
[7] . ابن خشاب بغدادي، تاريخ مواليد الائمه، قم، کتابخانه آيت الله مرعشي نجفي، 1406 ق، ص38.
[8] . معيني محمد جواد، و ترابي، احمد، امام علي بن موسي الرضا ـ عليه السلام ـ منادي توحيد و امامت، مشهد، بنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي، چاپ اول، 1376ش، ص18.
[9] . مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه وفاء، چاپ دوم، 1403ق، ج49، ص221.