پرسش :
سرزمينهاي خلافت اسلام و مرزهاي آن اگر امروز روي نقشه باشد شامل كدام كشورها ميشود؟
پاسخ :
سرزمينهاي اسلامي بين 20 درجه طول غربي و 140 درجه طول شرقي از خط استوا قرار گرفتهاند غربيترين كشور اسلام در غرب آفريقا واقع است كه سنگال نام دارد و شرقيترين آن اندونزي ميباشد كه در آسياي جنوب شرقي قرار دارد. بين غربيترين و شرقيترين كشور مسلمان بيش از 10 ساعت اختلاف زمان وجود دارد. كل كشورهاي اسلام بيش از 26 ميليون كيلومتر مربع مساحت دارند.[1]
جهان اسلام به لحاظ موقعيت قارهاي و جغرافيائي به مناطقي تقسيم ميشود كه مجموعاً 51 كشور اسلام به سه گروه كشورهاي آسيايي، آفريقايي، و اروپايي تقسيم ميشود كه ما بصورت فهرست وار به نام امروزي اين كشورها اشاره ميكنيم.
خلافت اسلامي در اوج قدرت خود مرزهايش از شرق به آسياي ميانه و افغانستان امروزي و شرق پاكستان محدود شده و از شمال به كوههاي قفقاز و جنوب تركيه فعلي محدود بوده و از جنوب به درياي عرب و اقيانوس هند منتهي ميشده و از غرب شمال آفريقا و اسپانيا محدود ميشد.
1. كشورهاي مسلمان آسيا
الف. آسياي جنوب غربي (خاورميانه): عربستان، فلسطين، عراق، سوريه، لبنان، يمن، اردن، كويت، امارات متحده عربي، عمان، بحرين، قطر، تركيه، افغانستان، ايران.[2]
ب. كشورهاي آسياي جنوبي: مسلمانان سرزمين كشمير، نپال، پاكستان، بنگلادش، مالديو.
ج. آسياي جنوب شرقي: سنگاپور، ويتنام، كامبوج، تايلند، اندونزي، پرجمعيتترين كشور اسلامي مالزي.
د. آسياي مركزي: قرقيزستان، تاجيكستان، قزاقستان، ازبكستان، تركمنستان، آذربايجان، گرجستان، ارمنستان، مغولستان.
2. كشورهاي آفريقايي
الف. آفريقاي شمالي (مغرب): مصر، ليبي، تونس، الجزاير، مراكش.
ب. آفريقاي شرقي: اتيوپي، سومالي، كنيا، تانزانيا.
ج. آفريقاي غربي: موريتاني، مالي، سنگال، گينه، ليبريا، غنا، نيجريه، كامرون، كنگو.
د. آفريقاي مركزي: سودان، چاد، نيجر، اوگاندا، زئير.
هـ. آفريقاي جنوبي: موزامبيك، ماداگاسكار، زامبيا، زيمباوه، آنگولا، نامبيا.[3]
3. قاره اروپا
در سال 91 هجري پيروزي عظيمي نصيب سپاهيان اسلام گرديد زيرا در اين تاريخ «طارق بن زياد» به همراه عدهاي از مسلمانان كه وي فرماندهي آنها را عهده دار بود موفق شد طي فتح عظيم بر جنوب غربي اروپا استيلا يابد. او بعد از گذشتن از تنگه (جبل الطارق) اسپانيا (اندلس) را فتح كرد و مردم اين ديار از مسلمانان استقبال شايان توجهي نمودند و اندلس از مراكز بسيار درخشان تمدن اسلامي شد.
پس از اين موفقيت قواي اسلام وارد فرانسه شده و پايگاههاي خود را در آنجا مستقر كردند امّا چون اين مراكز تا مقر حكومت مسلمين فاصله زيادي داشت با كمبود امكانات مواجه شدند و فتوحات خود را در اين سرزمين متوقف كردند.
در قرون بعد فتوحات ديگري در اروپا متوجه مسلمين شد كه نتيجه آن استيلاي دولت مقتدر اسلامي بر اروپاي شرقي و منطقه بالكان بود كه مركز امپراطوري عظيم عثماني به اروپا (تركيه) نقل مكان يافت و بعد از آن تركان عثماني به قلمرو بالكان هجوم برده و صربستان، بوسني را به اشغال خود در آوردند.[4]
الف. اروپاي جنوبي: اندلس، اسپانيا.
ب. اروپاي شرقي (منطقه بالكان): آلباني، بوسني هرزگوين، مقدونيه، كوزوو، يونان، بلغارستان، مجارستان.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. سرزمين اسلام: غلامرضا گلي زواره.
2. آفاق اسلام: سازمان حوزه ها و مدارس علميه خارج از كشور.
3. خاورميانه: محمد تقي رضويان.
4. ريشه يا بي نام و پرچم كشورها: رسول خير انديش.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . گل زواره، غلامرضا، سرزمين اسلام، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، ص61.
[2] . چوخاچي زاده، محمد باقر، مسائل جغرافيايي جهان اسلام، پژوهشكده علوم دفاعي دانشگاه امام حسين ـ عليه السّلام ـ، ص 92.
[3] . عسكري، علي بابا، جغرافي كشورها، چاپ سحاب، ص 42؛ و گلي زوارهاي، سرزمين اسلام، ص321.
[4] . غلامرضا، گلي زوارهاي، سرزمين اسلام، ص489.
سرزمينهاي اسلامي بين 20 درجه طول غربي و 140 درجه طول شرقي از خط استوا قرار گرفتهاند غربيترين كشور اسلام در غرب آفريقا واقع است كه سنگال نام دارد و شرقيترين آن اندونزي ميباشد كه در آسياي جنوب شرقي قرار دارد. بين غربيترين و شرقيترين كشور مسلمان بيش از 10 ساعت اختلاف زمان وجود دارد. كل كشورهاي اسلام بيش از 26 ميليون كيلومتر مربع مساحت دارند.[1]
جهان اسلام به لحاظ موقعيت قارهاي و جغرافيائي به مناطقي تقسيم ميشود كه مجموعاً 51 كشور اسلام به سه گروه كشورهاي آسيايي، آفريقايي، و اروپايي تقسيم ميشود كه ما بصورت فهرست وار به نام امروزي اين كشورها اشاره ميكنيم.
خلافت اسلامي در اوج قدرت خود مرزهايش از شرق به آسياي ميانه و افغانستان امروزي و شرق پاكستان محدود شده و از شمال به كوههاي قفقاز و جنوب تركيه فعلي محدود بوده و از جنوب به درياي عرب و اقيانوس هند منتهي ميشده و از غرب شمال آفريقا و اسپانيا محدود ميشد.
1. كشورهاي مسلمان آسيا
الف. آسياي جنوب غربي (خاورميانه): عربستان، فلسطين، عراق، سوريه، لبنان، يمن، اردن، كويت، امارات متحده عربي، عمان، بحرين، قطر، تركيه، افغانستان، ايران.[2]
ب. كشورهاي آسياي جنوبي: مسلمانان سرزمين كشمير، نپال، پاكستان، بنگلادش، مالديو.
ج. آسياي جنوب شرقي: سنگاپور، ويتنام، كامبوج، تايلند، اندونزي، پرجمعيتترين كشور اسلامي مالزي.
د. آسياي مركزي: قرقيزستان، تاجيكستان، قزاقستان، ازبكستان، تركمنستان، آذربايجان، گرجستان، ارمنستان، مغولستان.
2. كشورهاي آفريقايي
الف. آفريقاي شمالي (مغرب): مصر، ليبي، تونس، الجزاير، مراكش.
ب. آفريقاي شرقي: اتيوپي، سومالي، كنيا، تانزانيا.
ج. آفريقاي غربي: موريتاني، مالي، سنگال، گينه، ليبريا، غنا، نيجريه، كامرون، كنگو.
د. آفريقاي مركزي: سودان، چاد، نيجر، اوگاندا، زئير.
هـ. آفريقاي جنوبي: موزامبيك، ماداگاسكار، زامبيا، زيمباوه، آنگولا، نامبيا.[3]
3. قاره اروپا
در سال 91 هجري پيروزي عظيمي نصيب سپاهيان اسلام گرديد زيرا در اين تاريخ «طارق بن زياد» به همراه عدهاي از مسلمانان كه وي فرماندهي آنها را عهده دار بود موفق شد طي فتح عظيم بر جنوب غربي اروپا استيلا يابد. او بعد از گذشتن از تنگه (جبل الطارق) اسپانيا (اندلس) را فتح كرد و مردم اين ديار از مسلمانان استقبال شايان توجهي نمودند و اندلس از مراكز بسيار درخشان تمدن اسلامي شد.
پس از اين موفقيت قواي اسلام وارد فرانسه شده و پايگاههاي خود را در آنجا مستقر كردند امّا چون اين مراكز تا مقر حكومت مسلمين فاصله زيادي داشت با كمبود امكانات مواجه شدند و فتوحات خود را در اين سرزمين متوقف كردند.
در قرون بعد فتوحات ديگري در اروپا متوجه مسلمين شد كه نتيجه آن استيلاي دولت مقتدر اسلامي بر اروپاي شرقي و منطقه بالكان بود كه مركز امپراطوري عظيم عثماني به اروپا (تركيه) نقل مكان يافت و بعد از آن تركان عثماني به قلمرو بالكان هجوم برده و صربستان، بوسني را به اشغال خود در آوردند.[4]
الف. اروپاي جنوبي: اندلس، اسپانيا.
ب. اروپاي شرقي (منطقه بالكان): آلباني، بوسني هرزگوين، مقدونيه، كوزوو، يونان، بلغارستان، مجارستان.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. سرزمين اسلام: غلامرضا گلي زواره.
2. آفاق اسلام: سازمان حوزه ها و مدارس علميه خارج از كشور.
3. خاورميانه: محمد تقي رضويان.
4. ريشه يا بي نام و پرچم كشورها: رسول خير انديش.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . گل زواره، غلامرضا، سرزمين اسلام، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، ص61.
[2] . چوخاچي زاده، محمد باقر، مسائل جغرافيايي جهان اسلام، پژوهشكده علوم دفاعي دانشگاه امام حسين ـ عليه السّلام ـ، ص 92.
[3] . عسكري، علي بابا، جغرافي كشورها، چاپ سحاب، ص 42؛ و گلي زوارهاي، سرزمين اسلام، ص321.
[4] . غلامرضا، گلي زوارهاي، سرزمين اسلام، ص489.
