پرسش :
فوائد اصلاحات در جامعه چيست؟
پاسخ :
معنا و مفهوم اصلاحات
اصلاح در لغت به معناي به سامان آوردن و سر و سامان دادن، سازش دادن و آشتي نمودن، رفع عيب و فساد چيزي مي‌باشد.[1] اصلاحات به معناي پذيرش بنيادها و اصول يك نظام و تلاش به منظور ايجاد تحول در ساز و كارهاست.[2] به عبارتي، معمولاً تغييراتي كه در يك جامعه روي مي دهد، اگر بنيادي نباشد، يعني جامعه از نظر بنياد و ساختمان اصلي و نظامات حاكم، دگرگون نسازد، بلكه تنها تغييراتي در جهت بهبود اوضاع به وجود آورد اصلاح مي نامند.[3]
واژه اصلاح در فرهنگ اسلامي از معنايي وسيع‌تر نسبت به آنچه معمولاً از رفورم اراده مي‌شود برخوردار است «اصلاح‌طلبي يك روحيه اسلامي است هر مسلماني به حكم اينكه مسلمان است خواه و ناخواه اصلاح طلب و لااقل طرفدار اصلاح‌طلبي است زيرا اصلاح‌طلبي هم به عنوان يك شأن پيامبري در قرآن مطرح است و هم مصداق امر به معروف و نهي از منكر است كه از اركان تعليمات اجتماعي اسلام است.»[4] «اصلاح اسلامي حركتي است انقلابي، انقلاب در افكار، اخلاق و روحيات انسانها و به موازات آن تغيير در نظامات اجتماعي فاسد حاكم بر آنها، بنابراين اصلاح اسلامي تغييري است در جهت رشد و كمال انسان كه هم مبارزه با آداب و عادات ناپسند را لازم مي‌شمرد و هم سيستمهاي حاكم بر اجتماع را بر حق و عدالت و صواب و صلاح وا مي‌دارد.»[5]
ضرورت اصلاحات
مقام معظم رهبري مي فرمايند«اصلاحات يك حقيقت ضروري و لازم است و بايد در كشور ما انجام بگيرد اصلاحات در كشور ما از سر اضطرار نيست، اصلاحات جزء ذات، هويت انقلابي و ديني نظام ماست اگر اصلاح به صورت نو به نو انجام نگيرد، نظام فاسد خواهد شد و به بيراهه خواهد رفت.»[6]
«اصل اصلاحات يك كار لازم است و بايد انجام بگيرد وقتي اصلاحات نشود برخي از نتايجي كه ما امروز با آنها دست به گريبانيم پيش مي‌آيد توزيع ثروت ناعادلانه مي‌شود، نو كيسه گان بي‌رحم به گوشه و كنار نظام اقتصادي جامعه مسلط مي‌شوند، فقر گسترش پيدا مي‌كند، زندگي سخت مي‌شود، از منابع كشور بدرستي استفاده نمي‌شود، مغزها فرار مي‌كنند و از مغزهايي كه مي‌مانند حداكثر استفاده نمي‌شود، وقتي كه اصلاحات باشد اين آفتها و اين آسيب‌ها و دهها مورد از قبيل آنها پيش نمي‌آيد.»[7]
از ديدگاه مقام معظم رهبري در اصلاحات چند اصل بايد موردتوجه قرار گيرد 1. اصلاحات بايد تعريف بشود 2. اصلاحات بايد از يك مركز مقتدر و خويشتندار هدايت بشود تا دچار بي‌رويگي نشود 3. ساختار قانون اساسي بايستي به طور دقيق حفظ شود 4. مقابله جدي با دخالت خارجي‌ها و غربي‌ها 5. هماهنگي اصلاحات در بخش‌هاي مختلف 6. مقابلة جدي با عوامل تجزية قومي در كشور[8]
فوائد و اهداف اصلاحات
حضرت علي ـ عليه السّلام ـ اهداف كلي اصلاحات در جامعة اسلامي را چنين تبيين مي‌فرمايند:
«اللهم انك تعلم انّه لم يكن الذّي كان منّا منافسة في سلطان ولا التماس شي من فضول الحطام و لكن لنرد المعالم من دينك و نظهر الاصلاح في بلادك فيأمن المظلومون من عبادك و تقام المعطلة من حدودك»[9] خدايا تو خود آگاهي كه هدف ما از اين حركت، عشق به سلطنت و قدرت به منظور دست يابي به فزوني متاع دنيا نيست و تنها بدان منظور است كه شعائر دين تو را باز گردانيم و صلح و اصلاح را در شهرهاي تو حاكم سازيم، تا بندگان ستمديده‌ات در امان باشند و حدود تعطيل گشتة تو اقامه شود. حضرت علي ـ عليه السّلام ـ مطابق اين كلام شريف اهداف اصلاحات را در چند چيز بيان مي دارند.
1. بازگرداني نشانه‌هاي محو شده راه خدا به جامعه كه چيزي جز همان اصول اسلامي نيست.
2. ايجاد امنيت در داخل كشور و بهبود روابط اجتماعي مردم.
3. ايجاد تحولي بنيادين در اوضاع اقتصادي جامعه در جهت بهبود معيشت مردم.
4. تحول اساسي در نظامات مدني و اجتماعي در جهت به پا داشتن مقررات تعطيل شدة خدا و قانون‌هاي نقض شدة اسلام[10] بيان فرموده‌اند.
امام حسين ـ عليه السّلام ـ نيز در تبيين اهداف قيام خود كلامي همانند اين كلام فرموده‌اند[11]
در واقع اصلاحات حقيقي اين فوائد را به دنبال دارد كه:
اولاً؛ سبب جلوگيري از انحراف يا از بين بردن انحرافات در اصول و اهداف مي‌شود.
ثانياً؛ موجب اثبات كارآمدي نظام اسلامي و پويايي آن است.
ثالثاً؛ سبب رفع مفاسد و جبران كاستي‌هاست.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. استاد شهيد مطهري(ره)، نهضتهاي اسلامي در صد سالة اخير، انتشارات صدرا، از ص 69 تا 109.
2. اصلاحات در كلام رهبري، مركز مطالعات و پژوهش‌هاي فرهنگي رويش، انتشارات ظفر 80.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . معين، محمد، فرهنگ فارسي معين، تهران، انتشارات اميركبير، 1371، ص292.
[2] . فرهنگ علوم سياسي، تهران، مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران، 1376، ص361.
[3]. مطهري، مرتضي، پيرامون انقلاب اسلامي، انتشارات صدرا، ص30 و 31.
[4] . مطهري، مرتضي، نهضتهاي اسلامي در صد ساله اخير، انتشارت صدرا، ص7و8.
[5] . صاحبي، محمدجواد، انديشه اصلاحي در نهضتهاي اسلامي، تهران، 1370، ص270.
[6] . اصلاحات در كلام رهبري، مركز مطالعات و پژوهش‌هاي فرهنگي رويش، انتشارات ظفر، 1380، ص29و28.
[7] . همان، ص29.
[8] . همان، ص29 تا36.
[9] . نهج‌البلاغه، ترجمه و شرح فيض الاسلام، تهران، 1392 هـ ق، خطبه 131، ص407 و406.
[10] . مطهري، مرتضي، نقضتهاي اسلامي در صد ساله اخير، انتشارات صدرا، ص70ـ79.
[11] . دشتي، محمد، فرهنگ سخنان امام حسين ـ عليه السّلام ـ، مؤسسه تحقيقاتي اميرالمؤمنين، 1377، ص307.
معنا و مفهوم اصلاحات
اصلاح در لغت به معناي به سامان آوردن و سر و سامان دادن، سازش دادن و آشتي نمودن، رفع عيب و فساد چيزي مي‌باشد.[1] اصلاحات به معناي پذيرش بنيادها و اصول يك نظام و تلاش به منظور ايجاد تحول در ساز و كارهاست.[2] به عبارتي، معمولاً تغييراتي كه در يك جامعه روي مي دهد، اگر بنيادي نباشد، يعني جامعه از نظر بنياد و ساختمان اصلي و نظامات حاكم، دگرگون نسازد، بلكه تنها تغييراتي در جهت بهبود اوضاع به وجود آورد اصلاح مي نامند.[3]
واژه اصلاح در فرهنگ اسلامي از معنايي وسيع‌تر نسبت به آنچه معمولاً از رفورم اراده مي‌شود برخوردار است «اصلاح‌طلبي يك روحيه اسلامي است هر مسلماني به حكم اينكه مسلمان است خواه و ناخواه اصلاح طلب و لااقل طرفدار اصلاح‌طلبي است زيرا اصلاح‌طلبي هم به عنوان يك شأن پيامبري در قرآن مطرح است و هم مصداق امر به معروف و نهي از منكر است كه از اركان تعليمات اجتماعي اسلام است.»[4] «اصلاح اسلامي حركتي است انقلابي، انقلاب در افكار، اخلاق و روحيات انسانها و به موازات آن تغيير در نظامات اجتماعي فاسد حاكم بر آنها، بنابراين اصلاح اسلامي تغييري است در جهت رشد و كمال انسان كه هم مبارزه با آداب و عادات ناپسند را لازم مي‌شمرد و هم سيستمهاي حاكم بر اجتماع را بر حق و عدالت و صواب و صلاح وا مي‌دارد.»[5]
ضرورت اصلاحات
مقام معظم رهبري مي فرمايند«اصلاحات يك حقيقت ضروري و لازم است و بايد در كشور ما انجام بگيرد اصلاحات در كشور ما از سر اضطرار نيست، اصلاحات جزء ذات، هويت انقلابي و ديني نظام ماست اگر اصلاح به صورت نو به نو انجام نگيرد، نظام فاسد خواهد شد و به بيراهه خواهد رفت.»[6]
«اصل اصلاحات يك كار لازم است و بايد انجام بگيرد وقتي اصلاحات نشود برخي از نتايجي كه ما امروز با آنها دست به گريبانيم پيش مي‌آيد توزيع ثروت ناعادلانه مي‌شود، نو كيسه گان بي‌رحم به گوشه و كنار نظام اقتصادي جامعه مسلط مي‌شوند، فقر گسترش پيدا مي‌كند، زندگي سخت مي‌شود، از منابع كشور بدرستي استفاده نمي‌شود، مغزها فرار مي‌كنند و از مغزهايي كه مي‌مانند حداكثر استفاده نمي‌شود، وقتي كه اصلاحات باشد اين آفتها و اين آسيب‌ها و دهها مورد از قبيل آنها پيش نمي‌آيد.»[7]
از ديدگاه مقام معظم رهبري در اصلاحات چند اصل بايد موردتوجه قرار گيرد 1. اصلاحات بايد تعريف بشود 2. اصلاحات بايد از يك مركز مقتدر و خويشتندار هدايت بشود تا دچار بي‌رويگي نشود 3. ساختار قانون اساسي بايستي به طور دقيق حفظ شود 4. مقابله جدي با دخالت خارجي‌ها و غربي‌ها 5. هماهنگي اصلاحات در بخش‌هاي مختلف 6. مقابلة جدي با عوامل تجزية قومي در كشور[8]
فوائد و اهداف اصلاحات
حضرت علي ـ عليه السّلام ـ اهداف كلي اصلاحات در جامعة اسلامي را چنين تبيين مي‌فرمايند:
«اللهم انك تعلم انّه لم يكن الذّي كان منّا منافسة في سلطان ولا التماس شي من فضول الحطام و لكن لنرد المعالم من دينك و نظهر الاصلاح في بلادك فيأمن المظلومون من عبادك و تقام المعطلة من حدودك»[9] خدايا تو خود آگاهي كه هدف ما از اين حركت، عشق به سلطنت و قدرت به منظور دست يابي به فزوني متاع دنيا نيست و تنها بدان منظور است كه شعائر دين تو را باز گردانيم و صلح و اصلاح را در شهرهاي تو حاكم سازيم، تا بندگان ستمديده‌ات در امان باشند و حدود تعطيل گشتة تو اقامه شود. حضرت علي ـ عليه السّلام ـ مطابق اين كلام شريف اهداف اصلاحات را در چند چيز بيان مي دارند.
1. بازگرداني نشانه‌هاي محو شده راه خدا به جامعه كه چيزي جز همان اصول اسلامي نيست.
2. ايجاد امنيت در داخل كشور و بهبود روابط اجتماعي مردم.
3. ايجاد تحولي بنيادين در اوضاع اقتصادي جامعه در جهت بهبود معيشت مردم.
4. تحول اساسي در نظامات مدني و اجتماعي در جهت به پا داشتن مقررات تعطيل شدة خدا و قانون‌هاي نقض شدة اسلام[10] بيان فرموده‌اند.
امام حسين ـ عليه السّلام ـ نيز در تبيين اهداف قيام خود كلامي همانند اين كلام فرموده‌اند[11]
در واقع اصلاحات حقيقي اين فوائد را به دنبال دارد كه:
اولاً؛ سبب جلوگيري از انحراف يا از بين بردن انحرافات در اصول و اهداف مي‌شود.
ثانياً؛ موجب اثبات كارآمدي نظام اسلامي و پويايي آن است.
ثالثاً؛ سبب رفع مفاسد و جبران كاستي‌هاست.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. استاد شهيد مطهري(ره)، نهضتهاي اسلامي در صد سالة اخير، انتشارات صدرا، از ص 69 تا 109.
2. اصلاحات در كلام رهبري، مركز مطالعات و پژوهش‌هاي فرهنگي رويش، انتشارات ظفر 80.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . معين، محمد، فرهنگ فارسي معين، تهران، انتشارات اميركبير، 1371، ص292.
[2] . فرهنگ علوم سياسي، تهران، مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران، 1376، ص361.
[3]. مطهري، مرتضي، پيرامون انقلاب اسلامي، انتشارات صدرا، ص30 و 31.
[4] . مطهري، مرتضي، نهضتهاي اسلامي در صد ساله اخير، انتشارت صدرا، ص7و8.
[5] . صاحبي، محمدجواد، انديشه اصلاحي در نهضتهاي اسلامي، تهران، 1370، ص270.
[6] . اصلاحات در كلام رهبري، مركز مطالعات و پژوهش‌هاي فرهنگي رويش، انتشارات ظفر، 1380، ص29و28.
[7] . همان، ص29.
[8] . همان، ص29 تا36.
[9] . نهج‌البلاغه، ترجمه و شرح فيض الاسلام، تهران، 1392 هـ ق، خطبه 131، ص407 و406.
[10] . مطهري، مرتضي، نقضتهاي اسلامي در صد ساله اخير، انتشارات صدرا، ص70ـ79.
[11] . دشتي، محمد، فرهنگ سخنان امام حسين ـ عليه السّلام ـ، مؤسسه تحقيقاتي اميرالمؤمنين، 1377، ص307.
