پرسش :
در سورة مؤمنون و نور چه آياتي در مورد زنان نازل شده است؟
پاسخ :
از ديدگاه قرآن بين زن و مرد براي كسب كمال انسانيّت تفاوتي نيست و قرآن ارزش خاصي به زنان بخشيده است و با فرستادن آياتي دربارة آنها، مصونيت آنها را تضمين نموده است، به شرط اين‌كه در مقابل اوامر خداوند خاضع باشند.
الف) آيات سورة مؤمنون:
تمام آيات قرآن مجيد براي انسان‌ها نازل شده كه شامل مرد و زن مي‌شود:
1. «الاّ علي ازواجهم او ما ملكت ايمانهم فانّهم غير ملومين؛[1] مگر در مورد همسران و كنيزانشان كه در بهره‌گيري از آنها ملامت نمي‌شوند»
2ـ «ثم جعلناه نطفةً في قرار مكينٍ؛[2] سپس آن را نطفه‌اي در قرارگاه مطمئن (رحم) زن‌ها قرار داديم.» اين آيه به تداوم نسل آدم از طريق تركيب نطفة نر و ماده و قرار گرفتن در قرارگاه رحم توجّه مي‌دهد، تعبير از رحم به قرار مكين (قرارگاه امن و امان) اشاره به موقعيت خاص رحم در بدن انسان است.
3. «فاوحينا اليه ان اصنع الفلك باعيننا و وحينا فاذا جاء امرنا و فارالتّنوّر فاسلك فيها من كل زوجين اثنين و اهلك الا من سبق عليه القول منهم و لا تخاطبني في الّذين ظلموا انهم مغرقون؛[3] ما به نوح وحي كرديم كه كشتي را در حضور ما و مطابق فرمان ما بساز و هنگامي كه فرمان ما (براي غرق آنان) فرا رسد و آب از تنور بجوشد (كه اين نشانة فرا رسيدن طوفان است) از هر يك از انواع حيوانات يك جفت در كشتي سوار كن و همچنين خانواده‌ات را مگر آنها كه قبلاً وعدة هلاكشان داده شده است (اشاره به همسر نوح و فرزند ناخلف اوست) و ديگر دربارة اين ستمگران با من سخن مگوي كه آنها همگي هلاك خواهند شد،
4. «و جعلنا بن مريم و امّه ايةً و اويناهما الي ربوةٍ ذات قرار و معينٍ؛[4] ما فرزند مريم (عيسي) و مادرش (مريم) را نشانة خود قرار داديم و آنها را در سرزمين بلندي كه آرامش و امنيت و آب جاري داشت، جاي داديم». تعبير به «ابن مريم» بجاي عيسي براي توجّه دادن به اين حقيقت است كه او تنها از مادر و بدون دخالت پدري به فرمان پروردگار متولد شد و اين تولّد خود از آيات بزرگ قدرت خدا بود.
ب) آيات سورة نور:
قرآن مجيد براي هدايت و راهنمايي تمام انسان‌ها نازل شده است امّا در سور نور، حدود 10 آيه در مورد زنان مي‌باشد كه عبارتند از:
1. «الزانية و الزاني فاجلدوا كل واحد منهما مائة جلدةٍ و لا تأخذكم بهما رافةٌ في دين الله ان كنتم تؤمنون بالله و اليوم الاخر وليشهد عذابهما طائفةً من المؤمنين؛[5] زن و مرد زناكار را هر يك صد تازيانه بزنيد و هرگز در دين خدا رأفت (و محبّت كاذب) شما را نگيرد اگر به خدا و روز جزا ايمان داريد و بايد گروهي از مؤمنان مجازات آنها را مشاهده كنند.» اين آيه حكم زنان و مردان آلوده به فحشاء را بيان مي‌كند و مي‌فرمايد: گرفتار احساسات نشويد و اجراي حدود الهي در حضور جمعي از مؤمنان باشد تا باعث عبرت ديگران هم بشود.
2. «الزاني لا ينكح الا زانية او مشركةً و الزانيةً لا ينكحها الا زانٍ او مشرك و حرّمَ ذلك عل المؤمنين؛[6] مرد زناكار جز با زن زناكار يا مشرك ازدواج نمي‌كند و زن زناكار را جز مرد زناكار يا مشرك به ازدواج خود در نمي‌آورد، و اين كار بر مؤمنان تحريم شده است؟ اين آيه يك حكم شرعي است. مخصوصاً مي‌خواهد مسلمانان را از ازدواج با افراد زناكار باز دارد؛ چرا كه بيماري‌هاي اخلاقي همچون بيماري‌هاي جسمي غالباً واگيردار است و اين كار يك نوع ننگ و عار براي افراد پاك محسوب مي‌شود.
3. «والذين يرمون المحصنات ثم لم ياتوا باربعة شهداء فاجلدوهم ثمانين جلدةً و لا تقبلوا لهم شهادة ابداً و اولئك هم الفاسقون؛[7] و كساني كه زنان پاك دامن را متهم مي‌كنند پس چهار شاهد (براي ادعاي خود) نمي‌آورند؛ آنها را هشتاد تازيانه بزنيد و شهادتشان را هرگز نپذيريد و آنها فاسقند.
4ـ «لولا اذ سمعتموه ظنَّ المؤمنون والمؤمنات بانفسهم خيراً و قالوا هذا افكٌ مبين»[8] چرا هنگامي كه اين تهمت را شنيديد مردان و زنان با ايمان نسبت به خود و كسي كه همچون خود آنها بود گمان خير نبرد؟ چرا نگفتيد اين يك دروغ بزرگ است.» تهمتي نسبت به همسر پيامبر (ص) عايشه زده بودند كه با نزول اين آيه برطرف شد.
5. «انّ الذين يرمون المحصنات الغافلات المؤمنات لُعنوا في الدنيا و الاخره و لهم عذاب عظيم؛[9] كساني كه زنان پاكدامن «و بي‌خبر از هرگونه آلودگي» و مؤمن را متهم مي‌سازند در دنيا و آخرت از رحمت الهي به دورند و عذاب بزرگي در انتظارشان است.
6. «الخبيثات للخبيثين و الخبيثون للخبيثات و الطيبات للطيّبين و الطيبون للطيبات اولئك مبرّؤُنَ مما يقولون لهم مغفرة‍ٌ و رزق كريم؛[10] زنان خبيث ناپاك از آن مردان خبيث ناپاكند و مردان ناپاك نيز تعلق به زنان ناپاك دارند، اينان از نسبت‌هاي ناروائي كه به آنها داده مي‌شود مبرا هستند و براي آنها آمرزش الهي و روزي پرارزش است.
7. «قل للمؤمنات يغضن من ابصارهن؛[11] به زنان مؤمن بگوئيد (از نامحرم) ديدگان خود را ببندند.»
8. «وانكحوا الايامي منكم و الصالحين من عبادكم و امائكم ان يكونوا فقراء يغنهم الله من فضله والله واسع عليم؛[12] مردان و زنان بي‌همسر را همسر دهيد و همچنين غلامان و كنيزان صالح و درستكارتانرا اگر فقير باشند. خداوند آنان را از فضل خود بي‌نياز مي‌سازد، خداوند واسع و آگاه است.»
9. آيه ي 33 «به جهت طولاني بودن، از آوردن آن خودداري مي‌كنيم.»
10. «والقواعد من النساء اللّاتي لا يرجون نكاحاً فليس عليهم جناح ان يضعن ثيابهن غير متبرجات بزينةٍ و ان يستغفن خير لهنّ والله سميع عليم؛[13] و زنان از كار افتاده‌اي كه اميد به ازدواج ندارند گناهي بر آنها نيست كه لباس‌هاي «روئين» خود را بر زمين بگذارند به شرط اين كه در برابر مردم خود آرائي نكنند و اگر خود را بپوشانند براي آنها بهتر است و خداوند شنوا و داناست.»
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. مکارم شيرازي، تفسير نمونه، ذيل آيات فوق.
2. علامه طباطبايي، تفسير الميزان، ذيل آيات فوق.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] - مؤمنون/ 6.
[2] - مؤمنون/ 13.
[3] - مؤمنون/ 27.
[4] - مؤمنون/ 50.
[5] - نور/ 2.
[6] - نور/ 3.
[7] - نور/ 4.
[8] - نور/ 12.
[9] - نور/ 23.
[10] - نور/ 26.
[11] - نور/ 31.
[12] - نور/ 32.
[13] - نور/ 60.
از ديدگاه قرآن بين زن و مرد براي كسب كمال انسانيّت تفاوتي نيست و قرآن ارزش خاصي به زنان بخشيده است و با فرستادن آياتي دربارة آنها، مصونيت آنها را تضمين نموده است، به شرط اين‌كه در مقابل اوامر خداوند خاضع باشند.
الف) آيات سورة مؤمنون:
تمام آيات قرآن مجيد براي انسان‌ها نازل شده كه شامل مرد و زن مي‌شود:
1. «الاّ علي ازواجهم او ما ملكت ايمانهم فانّهم غير ملومين؛[1] مگر در مورد همسران و كنيزانشان كه در بهره‌گيري از آنها ملامت نمي‌شوند»
2ـ «ثم جعلناه نطفةً في قرار مكينٍ؛[2] سپس آن را نطفه‌اي در قرارگاه مطمئن (رحم) زن‌ها قرار داديم.» اين آيه به تداوم نسل آدم از طريق تركيب نطفة نر و ماده و قرار گرفتن در قرارگاه رحم توجّه مي‌دهد، تعبير از رحم به قرار مكين (قرارگاه امن و امان) اشاره به موقعيت خاص رحم در بدن انسان است.
3. «فاوحينا اليه ان اصنع الفلك باعيننا و وحينا فاذا جاء امرنا و فارالتّنوّر فاسلك فيها من كل زوجين اثنين و اهلك الا من سبق عليه القول منهم و لا تخاطبني في الّذين ظلموا انهم مغرقون؛[3] ما به نوح وحي كرديم كه كشتي را در حضور ما و مطابق فرمان ما بساز و هنگامي كه فرمان ما (براي غرق آنان) فرا رسد و آب از تنور بجوشد (كه اين نشانة فرا رسيدن طوفان است) از هر يك از انواع حيوانات يك جفت در كشتي سوار كن و همچنين خانواده‌ات را مگر آنها كه قبلاً وعدة هلاكشان داده شده است (اشاره به همسر نوح و فرزند ناخلف اوست) و ديگر دربارة اين ستمگران با من سخن مگوي كه آنها همگي هلاك خواهند شد،
4. «و جعلنا بن مريم و امّه ايةً و اويناهما الي ربوةٍ ذات قرار و معينٍ؛[4] ما فرزند مريم (عيسي) و مادرش (مريم) را نشانة خود قرار داديم و آنها را در سرزمين بلندي كه آرامش و امنيت و آب جاري داشت، جاي داديم». تعبير به «ابن مريم» بجاي عيسي براي توجّه دادن به اين حقيقت است كه او تنها از مادر و بدون دخالت پدري به فرمان پروردگار متولد شد و اين تولّد خود از آيات بزرگ قدرت خدا بود.
ب) آيات سورة نور:
قرآن مجيد براي هدايت و راهنمايي تمام انسان‌ها نازل شده است امّا در سور نور، حدود 10 آيه در مورد زنان مي‌باشد كه عبارتند از:
1. «الزانية و الزاني فاجلدوا كل واحد منهما مائة جلدةٍ و لا تأخذكم بهما رافةٌ في دين الله ان كنتم تؤمنون بالله و اليوم الاخر وليشهد عذابهما طائفةً من المؤمنين؛[5] زن و مرد زناكار را هر يك صد تازيانه بزنيد و هرگز در دين خدا رأفت (و محبّت كاذب) شما را نگيرد اگر به خدا و روز جزا ايمان داريد و بايد گروهي از مؤمنان مجازات آنها را مشاهده كنند.» اين آيه حكم زنان و مردان آلوده به فحشاء را بيان مي‌كند و مي‌فرمايد: گرفتار احساسات نشويد و اجراي حدود الهي در حضور جمعي از مؤمنان باشد تا باعث عبرت ديگران هم بشود.
2. «الزاني لا ينكح الا زانية او مشركةً و الزانيةً لا ينكحها الا زانٍ او مشرك و حرّمَ ذلك عل المؤمنين؛[6] مرد زناكار جز با زن زناكار يا مشرك ازدواج نمي‌كند و زن زناكار را جز مرد زناكار يا مشرك به ازدواج خود در نمي‌آورد، و اين كار بر مؤمنان تحريم شده است؟ اين آيه يك حكم شرعي است. مخصوصاً مي‌خواهد مسلمانان را از ازدواج با افراد زناكار باز دارد؛ چرا كه بيماري‌هاي اخلاقي همچون بيماري‌هاي جسمي غالباً واگيردار است و اين كار يك نوع ننگ و عار براي افراد پاك محسوب مي‌شود.
3. «والذين يرمون المحصنات ثم لم ياتوا باربعة شهداء فاجلدوهم ثمانين جلدةً و لا تقبلوا لهم شهادة ابداً و اولئك هم الفاسقون؛[7] و كساني كه زنان پاك دامن را متهم مي‌كنند پس چهار شاهد (براي ادعاي خود) نمي‌آورند؛ آنها را هشتاد تازيانه بزنيد و شهادتشان را هرگز نپذيريد و آنها فاسقند.
4ـ «لولا اذ سمعتموه ظنَّ المؤمنون والمؤمنات بانفسهم خيراً و قالوا هذا افكٌ مبين»[8] چرا هنگامي كه اين تهمت را شنيديد مردان و زنان با ايمان نسبت به خود و كسي كه همچون خود آنها بود گمان خير نبرد؟ چرا نگفتيد اين يك دروغ بزرگ است.» تهمتي نسبت به همسر پيامبر (ص) عايشه زده بودند كه با نزول اين آيه برطرف شد.
5. «انّ الذين يرمون المحصنات الغافلات المؤمنات لُعنوا في الدنيا و الاخره و لهم عذاب عظيم؛[9] كساني كه زنان پاكدامن «و بي‌خبر از هرگونه آلودگي» و مؤمن را متهم مي‌سازند در دنيا و آخرت از رحمت الهي به دورند و عذاب بزرگي در انتظارشان است.
6. «الخبيثات للخبيثين و الخبيثون للخبيثات و الطيبات للطيّبين و الطيبون للطيبات اولئك مبرّؤُنَ مما يقولون لهم مغفرة‍ٌ و رزق كريم؛[10] زنان خبيث ناپاك از آن مردان خبيث ناپاكند و مردان ناپاك نيز تعلق به زنان ناپاك دارند، اينان از نسبت‌هاي ناروائي كه به آنها داده مي‌شود مبرا هستند و براي آنها آمرزش الهي و روزي پرارزش است.
7. «قل للمؤمنات يغضن من ابصارهن؛[11] به زنان مؤمن بگوئيد (از نامحرم) ديدگان خود را ببندند.»
8. «وانكحوا الايامي منكم و الصالحين من عبادكم و امائكم ان يكونوا فقراء يغنهم الله من فضله والله واسع عليم؛[12] مردان و زنان بي‌همسر را همسر دهيد و همچنين غلامان و كنيزان صالح و درستكارتانرا اگر فقير باشند. خداوند آنان را از فضل خود بي‌نياز مي‌سازد، خداوند واسع و آگاه است.»
9. آيه ي 33 «به جهت طولاني بودن، از آوردن آن خودداري مي‌كنيم.»
10. «والقواعد من النساء اللّاتي لا يرجون نكاحاً فليس عليهم جناح ان يضعن ثيابهن غير متبرجات بزينةٍ و ان يستغفن خير لهنّ والله سميع عليم؛[13] و زنان از كار افتاده‌اي كه اميد به ازدواج ندارند گناهي بر آنها نيست كه لباس‌هاي «روئين» خود را بر زمين بگذارند به شرط اين كه در برابر مردم خود آرائي نكنند و اگر خود را بپوشانند براي آنها بهتر است و خداوند شنوا و داناست.»
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. مکارم شيرازي، تفسير نمونه، ذيل آيات فوق.
2. علامه طباطبايي، تفسير الميزان، ذيل آيات فوق.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] - مؤمنون/ 6.
[2] - مؤمنون/ 13.
[3] - مؤمنون/ 27.
[4] - مؤمنون/ 50.
[5] - نور/ 2.
[6] - نور/ 3.
[7] - نور/ 4.
[8] - نور/ 12.
[9] - نور/ 23.
[10] - نور/ 26.
[11] - نور/ 31.
[12] - نور/ 32.
[13] - نور/ 60.
