پرسش :
خداوند در قرآن صريحاً حضرت مريم را بر زنان جهان برتر قرار داده است چرا ما حضرت فاطمه را برتر از ايشان مي دانيم؟
پاسخ :
تنها بانويي كه در قرآن كريم به نام خاص وي تصريح شده و با كمال تجليل از وي سخن به ميان آمده است، حضرت مريم ـ عليها سلام ـ است:
«وَ اِذْ قالَتِ المَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ اِنّ الله اصْطَفاكِ و طَهَّرَكِ واصْطَفاكِ عَلي نِساءِ العالمين»[1] (و به ياد آوريد) هنگامي را كه فرشتگان گفتند: اي مريم! خدا تو را برگزيده، و پاك ساخته، بر تمام زنان جهان برتري داده است.[2] جمله ي «و اذ قالت الملائكة يا مريم...» كه بيان گر سخن گفتن فرشتگان با مريم است، نشان مي دهد كه فرشتگان ممكن است با انساني غير از پيامبران نيز سخن گويند، و اين جمله حاكي از بلندي مقام مريم است.
اِنَّ اللهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ:
فرشتگان به او بشارت مي دهند كه خداوند او را برگزيده و پاك گردانيده است، يعني بر اثر تقوي و پرهيزگاري و ايمان و عبادت از برگزيدگان خدا و پاكان شد، او برگزيده شد كه پيامبري همچون عيسي از وي به وجود آيد.
«واصْطَفاكِ عَلي نِساءِ العالَمين»:
سپس بار ديگر اين جمله را تكرار كرده مي فرمايد: خدا تو را از همه ي زنان جهان برگزيده جمله ي اول تنها اشاره به صفات عالي انساني مريم مي كند، و به عنوان انسان برگزيده از او نام مي برد، و در جمله ي دوم كه «اصطفاك» تكرار گرديده اشاره به برتري او بر همه زنان معاصر خود مي كند.
اين آيه گواه بر اين است كه مريم بزرگترين شخصيت زن در جهان خود بوده است، و اين موضوع با آنچه درباره ي بانوي اسلام حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ رسيده است كه او برترين بانوي جهان است منافات ندارد؛ زيرا در روايات متعدد اين مضمون آمده كه از پيغمبر اسلام ـ صلي الله عليه وآله ـ و امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده: اما مريم كانت سيدةُ نساء زمانها، اما فاطمة فهي سيدة نساء العالمين من الاولين و الاخرين، اما مريم بانوي زنان زمان خود بود، اما فاطمه بانوي همه ي بانوان جهان از اولين و آخرين است.[3] و از امام باقر ـ عليه السلام ـ نيز نقل شده: معني الآية اصطفاك من ذرية الانبياء و طَهرك من النصاح اصطفاك لولادة عيسي ـ عليه السلام ـ من غير فحل»[4] و معناي آيه اين است كه تو را از ميان فرزندان انبياء برگزيد و از ناپاكي ها پاك گردانيد و براي ولادت عيسي ـ عليه السلام ـ انتخاب نمود بدون آن كه شوهر داشته باشي.
اما كلمه ي «العالمين» در آيه ي مورد نظر هيچ گونه منافاتي با آنچه گفتيم ندارد؛ زيرا كلمه ي «العالمين» در قرآن و عبارات معمولي به معناي مردمي كه در يك عصر و زمان زندگي مي كنند، آمده است چنانكه درباره ي بني اسرائيل مي خوانيم: «و اني فضّلتكم علي العالمين»[5] و من شما را بر جهانيان برتري بخشيدم، بديهي است منظور برتري مؤمنان بني اسرائيل بر مردم عصر خود بوده است.[6]
نتيجه آن كه با توجه به رواياتي كه از پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه وآله ـ و ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ نقل شده است آيه شريفه دلالت بر اين دارد كه حضرت مريم ـ سلام الله عليها ـ بزرگ ترين شخصيت زن در عصر خود بوده و حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ بزرگ ترين شخصيت زن در همه اعصار مي باشد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تفسير نمونه، ج2، ص 409.
2. مجمع البيان، ج2، ص 746.
--------------------------------------------------------------------------------
[1]. آل عمران/ 42.
[2]. قرآن كريم، ترجمه آيت الله ناصر مكارم شيرازي، قم، اميرالمؤمنين، چاپ اول، 1378.
[3]. مكارم شيرازي، ناصر و جمعي از نويسندگان، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ شانزدهم، 1362، ج 2، ص 409.
[4]. فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان، قم، ناصرخسرو، چاپ پنجم، 1376، ج 2، ص 746.
[5]. بقره/ 47.
[6]. مكارم شيرازي، ناصر و جمعي از نويسندگان، تفسير نمونه، تهران، انتشارات دارالكتب اسلاميه، چاپ شانزدهم، 1362، ج 2، ص 410.
تنها بانويي كه در قرآن كريم به نام خاص وي تصريح شده و با كمال تجليل از وي سخن به ميان آمده است، حضرت مريم ـ عليها سلام ـ است:
«وَ اِذْ قالَتِ المَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ اِنّ الله اصْطَفاكِ و طَهَّرَكِ واصْطَفاكِ عَلي نِساءِ العالمين»[1] (و به ياد آوريد) هنگامي را كه فرشتگان گفتند: اي مريم! خدا تو را برگزيده، و پاك ساخته، بر تمام زنان جهان برتري داده است.[2] جمله ي «و اذ قالت الملائكة يا مريم...» كه بيان گر سخن گفتن فرشتگان با مريم است، نشان مي دهد كه فرشتگان ممكن است با انساني غير از پيامبران نيز سخن گويند، و اين جمله حاكي از بلندي مقام مريم است.
اِنَّ اللهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ:
فرشتگان به او بشارت مي دهند كه خداوند او را برگزيده و پاك گردانيده است، يعني بر اثر تقوي و پرهيزگاري و ايمان و عبادت از برگزيدگان خدا و پاكان شد، او برگزيده شد كه پيامبري همچون عيسي از وي به وجود آيد.
«واصْطَفاكِ عَلي نِساءِ العالَمين»:
سپس بار ديگر اين جمله را تكرار كرده مي فرمايد: خدا تو را از همه ي زنان جهان برگزيده جمله ي اول تنها اشاره به صفات عالي انساني مريم مي كند، و به عنوان انسان برگزيده از او نام مي برد، و در جمله ي دوم كه «اصطفاك» تكرار گرديده اشاره به برتري او بر همه زنان معاصر خود مي كند.
اين آيه گواه بر اين است كه مريم بزرگترين شخصيت زن در جهان خود بوده است، و اين موضوع با آنچه درباره ي بانوي اسلام حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ رسيده است كه او برترين بانوي جهان است منافات ندارد؛ زيرا در روايات متعدد اين مضمون آمده كه از پيغمبر اسلام ـ صلي الله عليه وآله ـ و امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده: اما مريم كانت سيدةُ نساء زمانها، اما فاطمة فهي سيدة نساء العالمين من الاولين و الاخرين، اما مريم بانوي زنان زمان خود بود، اما فاطمه بانوي همه ي بانوان جهان از اولين و آخرين است.[3] و از امام باقر ـ عليه السلام ـ نيز نقل شده: معني الآية اصطفاك من ذرية الانبياء و طَهرك من النصاح اصطفاك لولادة عيسي ـ عليه السلام ـ من غير فحل»[4] و معناي آيه اين است كه تو را از ميان فرزندان انبياء برگزيد و از ناپاكي ها پاك گردانيد و براي ولادت عيسي ـ عليه السلام ـ انتخاب نمود بدون آن كه شوهر داشته باشي.
اما كلمه ي «العالمين» در آيه ي مورد نظر هيچ گونه منافاتي با آنچه گفتيم ندارد؛ زيرا كلمه ي «العالمين» در قرآن و عبارات معمولي به معناي مردمي كه در يك عصر و زمان زندگي مي كنند، آمده است چنانكه درباره ي بني اسرائيل مي خوانيم: «و اني فضّلتكم علي العالمين»[5] و من شما را بر جهانيان برتري بخشيدم، بديهي است منظور برتري مؤمنان بني اسرائيل بر مردم عصر خود بوده است.[6]
نتيجه آن كه با توجه به رواياتي كه از پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه وآله ـ و ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ نقل شده است آيه شريفه دلالت بر اين دارد كه حضرت مريم ـ سلام الله عليها ـ بزرگ ترين شخصيت زن در عصر خود بوده و حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ بزرگ ترين شخصيت زن در همه اعصار مي باشد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تفسير نمونه، ج2، ص 409.
2. مجمع البيان، ج2، ص 746.
--------------------------------------------------------------------------------
[1]. آل عمران/ 42.
[2]. قرآن كريم، ترجمه آيت الله ناصر مكارم شيرازي، قم، اميرالمؤمنين، چاپ اول، 1378.
[3]. مكارم شيرازي، ناصر و جمعي از نويسندگان، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ شانزدهم، 1362، ج 2، ص 409.
[4]. فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان، قم، ناصرخسرو، چاپ پنجم، 1376، ج 2، ص 746.
[5]. بقره/ 47.
[6]. مكارم شيرازي، ناصر و جمعي از نويسندگان، تفسير نمونه، تهران، انتشارات دارالكتب اسلاميه، چاپ شانزدهم، 1362، ج 2، ص 410.
